Boris Ukaçin
| Boris Ukaçin | |
|---|---|
 | |
| Təxəllüsü | Boris Ukaçin |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Kayarlık aulu, Onqudaysk rayonu, Oyrot Muxtar Vilayəti (indiki Altay Respublikası) |
| Vəfat tarixi | (67 yaşında) |
| Vəfat yeri | Qorno Altaysk şəhəri, Altay Respublikası |
| Vətəndaşlığı | SSSR, Rusiya Federasiyası |
| Milliyyəti | Altay türkü |
| Təhsili | M.Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutu |
| Fəaliyyəti | şair, yazıçı, publisist, tərcüməçi |
| Əsərlərinin dili | altayca |
Boris Ukaçinoviç Ukaçin (rus. Борис Укачинович Укачин;18 fevral 1936[1] – 25 dekabr 2003 və ya 2003[1]) — Altay şairi, yazıçısı, publisisti və tərcüməçisi, SSRİ Yazıçılar Brliyinin üzvü (1964), Rusiya Federasiyası Əməkdar Mədəniyyət işçisi (1993)
Həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Boris Ukaçin 18 fevral 1936-cı ildə Oyrot Muxtar Vilayətinin (indiki Altay Respublikasının) Onqudaysk rayonunun Kayarlık aulunda çoban ailəsində doğulmuşdur.[2] O, orta məktəbi 1956-cı ildə doğulduğu aulda bitirmişdir. Lakin ailə yoxsul olduğundan tez-tez təhsilini yarımçıq buraxmağa məcbur olmuş, kolxoz və digər təsərrüfat işlərində anasına kömək etmişdir. Uzaq Şərqdə hərbi xidmət keçmişdir. “Yollarda” adlanan ilk şeir toplusunda əsgər həyatının müxtəlif problemlərini “Əsgər düşüncələri” silsilə yazılarında poetik şəkildə əks etdirmişdir. 1962-1967-ci illərdə Moskvadakı M. Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunda təhsil almışdır. O, institutda Fikrət Qoca, Qazimbəy Baqandov, Əhməd Qubanov, Vasili Belov, İqor Şklyarevski, Ruslan Kireyev, Nikolay Rubtsev kimi sonra ədəbiyyat aləmində böyük nüfuz sahibi olmuş yaradıcı şəxsiyyətlərlə birgə oxumuşdur. “Altaydın çolmonı” «Pravda», «Sovetskaya Rossiya», «Sovetskaya kultura», «Literaturnaya qazeta», «Literaturnaya Rossiya» qəzetlərində, «Drujba narodov», «Sibirskiye oqni», «Znamya», «Don», «Avrora», «Smena», «Yunost», «Neva», «Sovetskaya literatura» dərgilərində və radioda jurnalist kimi çalışmışdır.
Vəfatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]25 dekabr 2003-cü ildə Altay Respublikasının Qorno Altaysk şəhərində vəfat etmişdir.
Yaradıcılığı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Boris Ukaçin bədii yaradıcılığa orta məktəbdə oxuduğu illərdə başlamışdır. Onun ilk şeiri 1956-cı ildə nəşr olunmuşdur. Müəllifin ilk yazılarında əsgər həyatının çətinlikləri müxtəlif yönlərdən bədii ifadəsini tapmışdır. 1960-cı ildə isə müəllifin “Yollar” («Јолдор») adlı ilk şeirlər kitabı yayınlanmışdır. Altmışıncı illərdə onun biri-birinin ardınca “Mən kiməm” («Мен кем», 1963), «Şeirlər» («Ӱлгерлер», 1966), «Mavi göyün dünyası» («Чаҥкьгр теҥерилӱ јер») adlı poetik kitabları nəşr edilmişdir. Şairin şeirlərinin başlıca mövzusu doğma vətəni olan Altay diyarının təbii gözəlliklərinin vəsfi ilə bağlıdır. Şairin poeziyasında təbiət gözəllikləri fəlsəfi-estetik məzmun kəsb etdiyindən geniş oxucu auditoriyasının diqqətini çəkməkdədir. Sonralar isə o epik şeirə müraciət edərək Altay xalqının qəhrəmanlıq salnaməsini poetik şəkildə əks etdirməyə çalışmışdır. Həmçinin qadının taleyini, insan münasibətlərini, şəxsiyyət psixologiyasını poema-xronika ("Ağ qarlar içərisindəki tənha bir ev"), poema-nağıl ("Qızıl quş"), poema-oçerk ("Karana"), poema-düşüncə ("Gizli xəbər"), poema-dua ("Şamanın Başı") kimi janrlarda əks etdirmişdir. Onun əsərlərin Altay xalqının milli ruhunun oyanışı orijinal bədii ifadəsini tapmışdır. Boris Ukaçin 1969-cu ildən nəsr əsərləri yazmağa başlamışdır. Müəllifin nəsr yaradıcılığı “Dağ ruhları” (1971), “Zamanın rəngi” (1976), “Qışın əvvəlində” (1976), "Hələ ölümdən uzaqdır" (1978), "Kaş ki, ac olaydım" (1979), "Sevgi və nifrət" (1981), "Dağlar dağ olaraq qalır" (1985) kitablarında toplanan hekayə və povestlərində əksini tapmışdır. Onun nəsr əsərlərində insanın mənəvi yetkinliyi, təbiətlə bağlılığı, nəsillərin davamlılığı və s. problemlər işıqlandırılmışdır. 1979-cu ildə müəllifin “Dağ ruhları” əsəri Qorno Altaysk Teatrında tamaşaya qoyulmuşdur. Boris Ukaçin tərcümə yaradıcılığı ilə də məşğul olmuş, M.Y. Lermontov, T.Şevçenko, K.İ Çukovski, İ.Yeroşin, L.Kassilya, Ç.Aytmatov, S.Mixalkov, A.Darjay, Y.Künzeqeş və başqa şair və yazıçıların əsərlərini Altay dilinə çevirmişdir. Boris Ukaçin Altay, rus və digər dillərdə 40-dan artıq kitabın müəllifidir.
Mükafatları
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Lenin Komsomolu Mükafatı laureatı
- Rusiya Federasiyası Əməkdar Mədəniyyət işçisi (1993)
- A.S.Puşkinin 200 illiyi münasibətilə medal
Kitabları
[redaktə | mənbəni redaktə et]Altay dilində
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Jолдор. Горно-Алтайск : Туулу Алт. бичиктер чыг. изд-возы, 1960. – 93 с.
- Jакшы улус: очерктер. Горно-Алтайск : Туулу Алт. бичиктер чыг. изд-возы, 1961. – 73 с.
- Мен кем?: ӱлгерлер, Горно-Алтайск : Туулу Алт. бичиктер чыг. изд-возы, 1963. - 79 с.
- Ӱлгерлер. Горно-Алтайск : Алт. бичиктер чыг. изд., Туулу Алт. бӧлӱги, 1966, - 102 с.
- Ээлӱ туулар: повестьтер ле куучындар, Горно-Алтайск : Алт. бичиктер чыг. изд. Туулу Алт. бӧлӱги, 1971. – 225 с.
- Аргымактыҥ маҥы. Горно-Алтайск: Алт. бичиктер чыг. изд. Туулу Алт. бӧлӱги, 1973. - 90 с.
- Кардыҥ ӱни: ӱлгерлер, Горно-Алтайск: Алт. бичиктер чыг. изд. Туулу Алт. бӧлӱги, 1975. - 125 с.
- Мӧҥкӱлик Алтайдыҥ jаҥылгазы: ӱлгерлер ле тууjы. Горно-Алтайск : Алт. бичиктер чыг. изд. Туулу Алт. бӧлӱги, 1977. - 123 с
- Ӧлӧргӧ jетире эм де узак: прозаныҥ jуунтызы. Горно-Алтайск : Ал. бичиктер чыг. изд. Туулу Алт. бӧлӱги, 1978. – 301 с.
- Jылдардыҥ белеги: jети jуунтыдаҥ талдап алган ӱлгерлер, Горно-Алтайск: Алт. бичиктер чыг. изд. Туулу Алт. бӧлӱги, 1979. - 260 с.
- Туулар туулар ла бойы артар : куучындар, повестьтер. Горно-Алтайск: Алт. бичиктер чыг. изд. Туулу Алт. бӧлӱги, 1985. - 389 с.
- Айдыҥ-Кӱнниҥ белгези : ӱлгерлик jуунты, Горно-Алтайск : Ӱч-Сӱмер, 1993. - 173 с.
- Туулар мӧжиниҥ бӱрлери: талдап алган ӱлгерлер, Горно-Алтайск : Ӱч-Сӱмер, 1999. - 181 с.
Rus dilində
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Ветка горного кедра: Стихи: Пер. с алт., 1966
- Земля синего неба: Стихи, Пер. с алт., 1970
- Бег аргамака: Стихи / Перевод с алт. И. Фонякова, Москва: Современник, 1975. - 95 с.
- Календарь души: Стихи, баллады, поэмы: Пер. с алт.,Барнаул: Алт. кн. изд-во, 1982. - 239 с.
- Повести. Пер. с алт.,Москва: Современник, 1983, -208 c.
- Поступь времени по земле. Москва: Детская литература, 1986, -95 c.
- Горные духи. Пер. с алт.,Москва: Известия, 1986
- Избранное. Пер. с алт., Москва: Художественная литература,1987
- На мой взляд: Публицистика, очерки, стихи, воспоминания, лит. миниатюры: Пер. с алт., 1996, 416 c.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 Историческая энциклопедия Сибири (rus.). / под ред. В. А. Ламин Новосибирск: 2009. ISBN 5-8402-0230-4
- ↑ "Укачин Борис Укачинович". 2021-10-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-07.