Buzbağlama

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç

Buzbağlama — Yer səthində və əşyalar üzərində həddindən artıq soyumuş yağış, çiskin və sıx duman damcılarının donması nəticəsində əmələ gələn sıx buz təbəqəsi.

Buzbağlama təhlükəli hadisə olub düzənlik rayonlar üçün səciyyəvi deyildir. Dağlarda isə o böyük davamiyyətə və intensivliyə malik olduğundan böyük zərər vurur. Məsələn, Mərəzədə 1958-ci ilin yanvarında buzbağlamanın qalınlığı 4 sm, xətlərin hər bir metrində buzun çəkisi 240 qr olmuş və sürəti 10 m/san olan küləklə müşayiət olunmuşdur. Buzun ağırlığı altında elektrik xətlər qırılmış, çoxlu dirək sınmışdır. 1957-ci ilin martında Zərdabda buzun qalınlığı əvvəlki hadisədə olduğundan xeyli az, çəkisi isə 20 dəfə yüngül olmuşdur. Nəticədə meyvə ağaclarının təzə açılmış çiçəkləri tələf olmuşdur.

Azərbaycanda buzbağlama hadisəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Azərbaycanda buzbağlama hadisəsi əsasən sentyabrdan may ayına qədər müşahidə edilir. Maksimum təkrarlanma düzənlik rayonlarında dekabr, yanvar və fevral aylarına təsadüf edir.

Kür-Araz ovalığında buzbağlama hər 10 ildə 1-3 dəfə təkrarlanır. Düzənlik rayonlardan dağlara doğru, xüsusilə də Böyük Qafqazın şimal-şərq hissəsində buzbağlamanın yaranma ehtimalı çoxalır. Burada 500-800 m hündürlükdə buzbağlamalı günlərin sayı maksimuma çatır (orta çoxillik dövrdə hər il 10-20 gün). Bura Azərbaycanın ən təhlükəli buzbağlama ərazisidir. Bu zonadan yuxarıda və aşağıda buzbağlamalı günlərin sayı azalır: sahil zonada 1-2, yüksək dağlıqda isə 1 gündən az olur. Böyük Qafqazın cənub yamacının qərb hissəsində 600-900 m hündürlükdə bu hadisələr ildə 2-5 gün, orta və yüksək dağlıq hissədə isə daha az olur. Kiçik Qafqaz buzbağlamanın təsirinə az məruz qalır. Burada maksimum təkrarlanma zonası 1300-1500 m hündürlükdə yerləşir (il ərzində 2-5 gün). Talış dağlarında 800-1000 m hündürlükdə buzbağlamalı günlərin sayı il ərzində 2-5 gündən çox olmur. Naxçıvan Muxtar Respublikasında buzbağlama az təkrarlanmaya malikdir. Lakin orta və yüksək dağlıq zonalarda elə yerlər vardır ki, burada oroqrafik xüsusiyyətlərlə bağlı olaraq buzbağlama hadisəsi daha çox müşahidə olunur. Məsələn, Biçənək aşırımında ildə orta hesabla 9 gün buzbağlama hadisəsi baş verir.

Buzbağlama adətən havanın 0°-dən -5°-yə qədər temperaturlarında müşahidə edilir. Hesablanmışdır ki, Qubada 267 buzbağlama hadisəsinin 74%-i yuxandakı temperaturda, 1%-i 0°- dən yuxarı , 25 %-i isə -5°-dən aşağı temperaturda əmələ gəlmişdir. Hündürlüyün artması ilə əlaqədar olaraq ən təhlükəlı buzbağlama hadisələri qış aylarında payız və yaz aylarına doğru yer dəyişir.