Cümə məscidi (Salyan)

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Cümə məscidi
Xəritə
39°35′54″ şm. e. 48°59′06″ ş. u.
Ölkə Azərbaycan Azərbaycan
Status Ölkə əhəmiyyətli tarixi abidə
Şəhər Salyan
Yerləşir AZ5200 Salyan şəhəri, Təbriz Xəlilbəyli küçəsi 83.
Memar Kərbəlayi Əli Əkbər
Tikilmə tarixi 1865
Üslubu islam memarlığı
Günbəzləri 18
Vəziyyəti Restavrasiya olunub (2012—2013)
İstinad nöm.4956
KateqoriyaMəscid
ƏhəmiyyətiYerli əhəmiyyətli
Xəritədə yeri
Xəritə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Cümə məscidiAzərbaycanın Salyan rayonunun inzibati mərkəzində yerləşən tarixi-memarlıq abidəsi[1].

Haqqında[redaktə | mənbəni redaktə et]

Cümə məscidi 1283-cu ildə (miladi təqvimi ilə 1865-ci il) Hacı Mehdinin oğlu Ağahüseynin şərəfinə usta Kərbəlayi Əli Əkbər tərəfindən inşa edilib.[2] Əsas giriş qapısının sol tərəfində divara vurulmuş dəmir lövhədə yazılmışdır:

"1865. Məscidi usta Kərbəlayı Əli Əkbər Hacı Mehdinin oğlu Ağa Hüseynin adına tikmişdir."[3]

Cümə məscidinin ustası Kərbəlayı Əli Əkbər Hindistanda, eləcə də Ərdəbildə də məscid tikmişdir. O, əslən ərdəbillidir.[3]

18 günbəzdən ibarət olan Cümə məscidi sovetlər dönəmində repressiya qurbanına çevrilib. Yol çəkilişi adı altında abidənin bir hissəsi sökülüb və məscid kimi fəaliyyət göstərilməsinə qadağa qoyulub.[2]

1969-cu ildə tarixi abidə statusu alan bu məsciddən anbar, rəsm qalareyası və digər məqsədlər üçün istifadə olunub.[2]

Cümə məscidi 2003-cü ildə Kür daşqınlarına məruz qalıb. Nəticədə 15 günbəzdən 9-u uçub, 6-sı isə qəzalı vəziyyətə düşüb.[2]

8 il qapıları bağlı qalan Cümə məscidi tamamilə uçulub yox olmaq təhlükəsi qarşısında qalıb. Nəhayət 2012-ci ildə dövlət səviyyəsində bu tarixi abidənin əsaslı təmir və bərpasına başlanılıb. Təmir və bərpa işləri Respublika Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin 5 saylı tikinti idarəsi tərəfindən həyata keçirilib.[2]

Tikinti xüsusiyyətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Divarları daş plitələrlə üzlənmiş məscidin həyətyanı sahəsi 21x20 metr, iç sahəsi isə 21x12 metrdir. Məscid vaxtilə 18 günbəzə malik olduğu halda, indi 15 günbəz qalmışdır. Həmin 3 günbəz 1930-cu ildə sökülmüşdür. Məscidin günbəzləri 10 ədəd daş sütun üstündə dayanıb. Sütunlar isə sal daşlardandır.[3]

Məscidin iç divarları qırmızı kərpiclə işlənib. Salyan Cümə məscidi əsasən olduğu kimi saxlanılsa da, vaxtilə tikilmiş minarəsi sökülmüşdür. İndiki minarənin hündürlüyü isə 8 metrdir. Minbəri taxtadandır və beşpilləlidir.

Kitabələr[redaktə | mənbəni redaktə et]

Giriş qapısının yan tərəflərində 2 daş kitabə, habelə giriş qapısından içəridə daha bir daş kitabə həkk olunub.[3]

Mehrabının kənarlarında ərəbcə kitabələr həkk edilib.[3]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. "e-qanun.az". 2014-11-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-12.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 "Salyan cümə məscidi tarixi abidə statusu alıb". ANSPRESS (az.). anspress.com. 11 Fevral, 2013. İstifadə tarixi: 2015-11-12.[ölü keçid]
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 "Məscid və minarələr: Cümə məscidi" (az.). gomap.az. 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-12.

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]