Qayalıq kərtənkələsi

Vikipediya, azad ensiklopediya
(Darevskia səhifəsindən yönləndirilmişdir)
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Qayalıq kərtənkələsi
Elmi təsnifat
Beynəlxalq elmi adı

Qayalıq kərtənkələsi (lat. Darevskia) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin sürünənlər sinfinin pulcuqlular dəstəsinin əsl kərtənkələlər fəsiləsinə aid heyvan cinsi. Üstəlik dişisiz çoxalan növləri vardır.

Bu cinsin Latın dilində adı rus herpetoloqu İlya Sergeyeviç Darevsinin (1924-2009) şərəfinə adlandırılıb.

Kiçik və orta ölçülü kərtənkələlərə daxildir və bədəninin uzunluğu 55–80 mm-dir. Başı aşkarcasına dirdədir.

Bu cinsə 20 Biseksual və 7 Partenoqenez növ daxildir. Beş növ əvvələr mübahisəli növ olan Lacerta saxicola daxil edilirdi. 1999-cı ildə bu növlər Yaşıl kərtənkələlər (Lacerta) cinsində ayrılmış və müstəqil cinsə daxil edilmişdir.

Yayılma əraziləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qayalıq kərtənkələrəri əsasən Qafqazın bütün bölgələrində, Azərbaycan, Gürcüstan, Ermənistan, Rusiya və bundan başqa Bolqarıstan, İran, Rumıniya, Türkiyə ərazilərində rast gəlinir.

Qayalıq kərtənkələləri əsasən CücülərOnurğasızlarla qidalanırlar.

Yumurta qoyaraq çoxalır. Onurğalılardan olmasına baxmayaraq Partenogenez xüsusiyyətinə malikdir. Belə ki, onlar erkəksizdə çoxala bilirlər. Bu isə 1958-ci ildə Darevski tərəfindən aşkarlanmışdır. Bu xüsusiyyətə malik 7 növ vardır. Hətta onların erkəkləri yoxdur.

  • İlya Sergeyeviç Darevski 1967. Скальные ящерицы Кавказа: Систематика, экология, филогения полиморфной группы кавказских скальных ящериц подрода Аrсhаеolасеrtа — Л.: Наука, 1967.DjVu 12 Мб
  • Даревский И. С. Даниелян Ф. Д. 2001. Естественная аллотриплоидия у некоторых видов скальных ящериц Кавказа и вероятное эволюционное значение этого феномена // Эволюция, экология, видообразование: Материалы конф. памяти Н. Н. Воронцова (1934—2000), 26-27 дек.2000. — М. — 2001. — 131—133.
  • Даревский И. С., Гречко В. В., Куприянова Л.A. 2000. Ящерицы, размножающиеся без самцов // Природа. — М . — 2000. № 9. — 131—133 .
  • Корчагин, Виталий Иванович. 2004. Клонирование и молекулярно-генетическая характеристика (GATA)_n-содержащих локусов генома партеногенетических ящериц Darevskia unisexualis: Дис. … канд. биол. наук : 03.00.26. — Москва, 2004. — 97 с. — РГБ ОД, 61:05-3/349.
  • Чобану Д. Г. Гречко В. В., Даревский И. С. 2003. Молекулярная эволюция сателлитной ДНК CLsat ящериц рода Darevskia (Sauria:Lacertidae). // Генетика . 39,11 . — 2003 . — 1527—1541 .
  • Arribas, O. J. 1999. Phylogeny and relationships of the mountain lizards of Europe and Near East (Archaeolacerta Mertens, 1921, sensu lato) and their relationships among the Eurasian lacertid radiation. Russian Journal of Herpetology 6:1-22.
  • Darevskii, I. S. & Kupriyanova, L. A. 1982. Rare males in parthenogenetic lizard Lacerta armeniaca Méhely. Vertebrata Hungarica 21: 69-75
  • Darevsky,I.S. 1992. Evolution and ecology of parthenogenesis in reptiles. In: Adler,K. (ed.): Herpetology: Current research on the biology of Amphibians and Reptiles. Proc. First World Congress Herpetol. (Oxford, Ohio): 21-39
  • MacCulloch, Ross D.;Murphy, Robert W.;Kupriyanova, Larissa A.;Darevsky, I. S.;Danielyan, F. D. 1995. Clonal variation in the parthenogenetic rock lizard Lacerta armeniaca. Genome 38: 1057—1060
  • Murphy, R.W.; Fu,J.; MacCulloch, R.D.; Darevsky,I.S. & Kupriyanova,L.A. 2000. A fine line between sex and unisexuality: the phylogenetic constraints on parthenogenesis in lacertid lizards. Zool. J. Linn. Soc. 130: 527—549