Deepwater Horizon neft sızması

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Deepwater Horizon neft sızması
Deepwater Horizon neft sızması
Meksika körfəzində nefti gözdən keçirən gəmilər
Neft sızması səbəbindən balıq ovu ilə bağlı zərər çəkmiş ərazinin xəritəsi

Deepwater Horizon neft sızması və ya BP neft sızması — 20 aprel 2010-cu ildə ABŞ sahillərində Meksika körfəzində BP-nin idarə etdiyi Makondo Prospektində başlayan sənaye fəlakəti idi.[1][2][3][4] Neft sənayesi tarixində ən böyük dəniz neft dağılması hesab edilir və həmçinin Meksika körfəzində baş verən əvvəlki ən böyük "Ixtoc I neft dağılması"ndan həcmcə 8-31 faiz böyük olduğu təxmin edilir. Amerika Birləşmiş Ştatlarının federal hökuməti ümumi atqısını 4,9 milyon barel (210.000.000 ABŞ qal.; 780 000 m³) olaraq qiymətləndirmişdir. Neft axınını dayandırmaq üçün edilən bir neçə uğursuz cəhddən sonra, 19 sentyabr 2010-cu ildə neft sızmasının qarşısının alındığı elan edildi. 2012-ci ilin əvvəlində verilən hesabatlar quyu sahəsində hələ də sızma olduğunu göstərirdi.[5][6] Deepwater Horizon neft dağılması dünya tarixində ən böyük ekoloji fəlakətlərdən biri kimi qəbul edilir.

Ətraf əraziləri yayılan neftdən qorumaq üçün kütləvi tədbirlər görüldü. Aylarla davam edən dağılma nəticəsində, cavab tədbirləri və təmizləmə fəaliyyətlərinin mənfi təsirləri ilə yanaşı, dəniz və vəhşi təbiətin yaşayış yerlərinə, balıqçılıq və turizm sənayelərinə böyük ziyan dəydiyi bildirildi. Luiziana ştatında, 2013-cü ildə çimərliklərdən 4.900.000 funt (2.200 ton) yağlı material çıxarıldı ki, bu da 2012-ci ildə toplanan məbləğdən iki dəfə çoxdur. Neft təmizləmə qrupları 2013-cü il ərzində Luiziana sahil zolağında həftədə dörd gün 55 mil (89 km) işləyiblər.[7] Alimlərin dediyinə görə, neft və dispersant qarışığının qumun içinə gömüldüyü Florida Panhandle və Tampa körfəzinin suları kimi Macondo yerindən uzaqda da neft tapılmağa davam etdi.[8] 2013-cü ilin aprelində, delfinlərin və digər dəniz canlılarının rekord sayda ölməyə davam etdiyi, körpə delfinlərin normaldan altı dəfə çox öldüyü bildirildi.[9] 2014-cü ildə yayımlanan bir araşdırmada dağılma nəticəsində neftə məruz qalanların ürək və digər orqanlarında ölümcül və ya ən azı ömrü qısaldan deformasiyaların inkişaf etdiyi məlum oldu və başqa bir araşdırma kardiotoksikliyin dağılmaya məruz qalan heyvanların həyatında geniş yayılmış ola biləcəyini müəyyən etdi.[10][11]

Çoxsaylı araşdırmalar partlayışın səbəblərini və rekord səviyyəyə çatan dağılmanı araşdırdı. 2011-ci ilin sentyabrında dərc edilən Birləşmiş Ştatlar Hökumətinin hesabatında quyudakı qüsurlu sementə işarə edilir, bunda əsasən BP-nin, həmçinin qazma qurğusunun operatoru Transocean və podratçı Halliburtonun da rolu var. 2011-ci ilin əvvəlində Ağ Evin komissiyası eyni şəkildə BP-ni və onun tərəfdaşlarını bir sıra xərclərin azaldılması qərarları və qeyri-adekvat təhlükəsizlik sisteminə görə günahlandırdı, eyni zamanda sızmanın “sistemik” kök səbəblərdən və “əhəmiyyətli çatışmazlıqlardan” qaynaqlandığı qənaətinə gəldi. Həm sənaye təcrübələrində, həm də hökumət siyasətində islahatlar təkrarlana bilər.[12]

2012-ci ilin noyabrında BP və Birləşmiş Ştatların Ədliyyə Departamenti federal cinayət ittihamlarını həll etdi, BP 11 adam öldürmə, iki ağır cinayət və ABŞ Konqresinə yalan danışmaqda günahkar olduğunu etiraf etdi. BP həmçinin təhlükəsizlik təcrübələri və etikasına dair dörd il ərzində hökumətin monitorinqinə razılıq verdi və Ətraf Mühitin Mühafizəsi Agentliyi BP-nin Birləşmiş Ştatlar hökuməti ilə yeni müqavilələr bağlamasının müvəqqəti qadağan ediləcəyini bildirdi. BP və Ədliyyə Departamenti rekord məbləğdə 4,525 milyard dollar cərimə və digər ödənişlər üzrə razılığa gəldilər. 2018-ci ildən, təmizləmə xərcləri, ödənişlər və cərimələr şirkətə 65 milyard dollardan çox başa gəldi. [13] [14]

2014-cü ilin sentyabrında Birləşmiş Ştatların Dairə Məhkəməsi hakimi kobud səhlənkarlığı və ehtiyatsız davranışı səbəbindən neft dağılmasına görə ilk növbədə BP-nin məsuliyyət daşıdığına qərar verdi. 2016-cı ilin aprelində BP ABŞ tarixində ən böyük korporativ hesablaşma olan 20,8 milyard dollar cərimə ödəməyə razı oldu.[15]

Arxa plan[redaktə | mənbəni redaktə et]

Deepwater Horizon qazma qurğusu[redaktə | mənbəni redaktə et]

Deepwater Horizon dinamik şəkildə yerləşdirilmiş 10,000 fut (3,000 m) dərinliyə qədər sularda işləyə bilən qazma qurğusu idi.[16] Cənubi Koreyanın “Hyundai Heavy Industries” şirkəti tərəfindən tikilmiş və “Transocean” şirkətinə məxsus olan qazma qurğusu 2008-ci ilin martından 2013-cü ilin sentyabrına qədər BP-yə icarəyə verilmişdir. O, dərin kəşfiyyat qazma işləri aparırdı. Quyu, Macondo prospektində dəniz səviyyəsindən 18,360 fut (5,600 m) aşağıda, təxminən 5,100 fut (1,600 m) suda yerləşir. Makondo quyusu Luiziana sahillərindən təxminən 41 mil (66 km) aralıda yerləşir. BP 65% payla “Macondo Prospect”-in operatoru və əsas inkişaf etdiricisi idi, 25%-i “Anadarko Petroleum”-a və 10%-i “Mitsui”- nin vahidi olan MOEX Offshore 2007-yə məxsus idi.[17][18]

partlayış[redaktə | mənbəni redaktə et]

20 aprel 2010-cu il tarixdə CDT-də təxminən 19:45-də quyudan çıxan yüksək təzyiqli metan qazı dəniz qaldırıcısına qədər genişləndi və qazma qurğusuna qalxdı, burada alışıb partladı və platformaya yayıldı. ABŞ Sahil Mühafizəsinin (USCG) üç günlük axtarış əməliyyatına baxmayaraq itkin düşən 11 işçi tapılmayıb və partlayış nəticəsində öldüyü güman edilir. Doxsan dörd ekipaj üzvü xilasedici qayıq və ya vertolyotla xilas edilib, onlardan 17-si xəsarət alıb. Deepwater Horizon 22 aprel 2010-cu il səhər saatlarında batdı.[1][19][20]

Neft dağılmalarının həcmi və miqyası[redaktə | mənbəni redaktə et]

Deepwater Horizon neft dağılmasından gələn neft Mobile sahillərinə yaxınlaşır, Alabama, 6 may 2010-cu il
Florida ştatının Pensacola şəhərində neftlə boyanmış çimərliklər, 1 iyul 2010-cu il
Meksika körfəzində yandırma əməliyyatları, 10 iyun 2010-cu il
Luiziana ştatında qalın təbəqə olan neft sahilləri yuyur, 10 iyun 2010-cu il

Neft sızması 2010-cu il aprelin 22-də günortadan sonra keçmiş qazma qurğusunda böyük neft ləkəsi yayılmağa başlayanda aşkar edilib. Neft sızması 87 gün davam etdi. BP ilkin olaraq 1000-5000 barel/gün (160–790 m³/gün) arasında axın sürətini təxmin edirdi. “Flow Rate Technical Group” (FRTG) ilkin axın sürətini 62 000 barel/gün (9 900 m³/gün) olaraq qiymətləndirdi. Sızdırılan neftin ümumi təxmini həcmi, toplanmış neft də daxil olmaqla, müsbət və ya mənfi 10% qeyri-müəyyənliklə 4,9 milyon barel (210,000,000 ABŞ qal; 780,000 m³) təşkil etmişdir. Dünyanın ən böyük neft sızması.[21] BP hökumətin həcmi həddən artıq qiymətləndirdiyini bildirərək daha yüksək rəqəmə etiraz etdi. 2013-cü ildə yayımlanan daxili e-poçtlar göstərdi ki, bir BP əməkdaşı FRTG-ninkinə uyğun gələn təxminlər deyir və məlumatları nəzarətçilərlə bölüşür, lakin BP onların sayının aşağı olduğunu deməyə davam edirdi.[22] Şirkət iddia etdi ki, hökumət rəqəmləri Körfəz sularına girməzdən əvvəl toplanmış və ya yandırılmış 810.000 barel (34 milyon ABŞ qal; 129.000 m³) nefti əks etdirmir.

Peyk görüntülərinə görə, dağılma Oklahoma ştatının ölçüsü ilə müqayisə oluna bilən 180.000 km² okeana birbaşa təsir edib.[23] 2010-cu il iyunun əvvəlində neft Luiziana ştatının sahilindən 125 mil (201 km) məsafədə və Missisipi, Florida və Alabama sahilləri boyunca yayılmışdır. Neft şlamı “İntracoastal” Su Yolunda və “Pensacola Beach” və Körfəz Adalarının Milli Dəniz Sahilində görülmüşdür. İyunun sonunda neft ilk dəfə Missisipidə görünən “Gulf Park Estates”-ə çatdı. Sentyabr ayında yeni neft dalğası qəfildən Luiziana sahil zolağından 16 mil (26 km) məsafəni və Missisipi çayının qərbindəki “Plaquemines Parish”-dəki bataqlıqları əhatə etdi. Oktyabr ayında köhnə neft Texasa çatdı. 2011-ci ilin iyul ayına olan məlumata görə, Luiziana, Missisipi, Alabama və Florida ştatlarında təxminən 491 mil (790 km) sahil xətti neftlə çirklənmiş və dağılma başlayandan bəri cəmi 1,074 mil (1,728 km) neftlə yağlanmışdır. 2012-ci ilin dekabrına olan məlumata görə, 339 mil (546 km) sahil xətti qiymətləndirmə və ya təmizləmə əməliyyatlarına məruz qalır. Məlumata görə, dağılmış neftin 3,19 milyon barrel olması bu fəlakətin yeganə təsiri deyildi. Atmosferə minlərlə ton karbohidrogen qazının (HC) buraxılmasını göstərən hesabat var idi.[24]

Sualtı, üfüqi uzanan həll edilmiş neft şleyflərinin görünüşü ilə bağlı narahatlıqlar qaldırıldı. Tədqiqatçılar belə nəticəyə gəlmişdilər ki, həll olunmuş neft və qazın dərin şleyfləri çox güman ki, Meksikanın şimal körfəzi ilə məhdudlaşacaq və həll olunmuş oksigenə pik təsir gecikəcək və bu uzunmüddətli olacaq. 15 iyul 2010-cu ildə quyu ağzının bağlanmasından iki həftə sonra, yerüstü neftin dağıldığı görünür, naməlum miqdarda yeraltı neft qalır. Qalığın təxminləri neftin təxminən yarısının səthin altında qaldığını iddia edən 2010-cu il NOAA hesabatından 75%-ə qədər dəyişdi.[25]

Bu o deməkdir ki, Körfəzdə 2,4 milyon barel neft artıq qalıb. 2012-ci ilin aprel ayında Luiziana sahil xəttinin 200 mil (320 km) kənarında hələ də neft tapılmışdı. 2013-cü ildə Meksika Körfəzində Neft Dağılmaları və Ekosistem Elmi Konfransında bəzi elm adamları neftin üçdə birinin dərin okean çöküntüləri ilə qarışa biləcəyini və bunun ekosistemlərə və kommersiya balıqçılığına ziyan vurma riski olduğunu qeyd etdi.

2013-cü ildə Luiziana sahillərindən 4,600,000 funtdan (2,100 ton) çox “yağlı material” çıxarıldı.[26] 2013-cü ildə yalnız “dəqiqəlik” miqdarda neft yuyulmağa davam etsə də, “Alabama” və “Florida Panhandle” çimərliklərindən hələ də demək olar ki, hər gün neft çirklənməsi haqqında məlumat verilirdi. Müntəzəm təmizlik patrulları artıq əsaslandırılmış hesab edilmirdi, lakin ictimai hesabatlara cavab olaraq təmizlik zərurət əsasında aparılırdı.[27]

Əvvəlcə neftin Florida ştatının Tampa Körfəzinə çatmadığı düşünülürdü; lakin, 2013-cü ildə aparılan bir araşdırma, dispersantla işlənmiş neftin şleyflərindən birinin Tampa Körfəzi bölgəsindən 80 mil (130 km) uzaqlıqdakı şelfə çatdığını aşkar etdi. Tədqiqatçıların fikrincə, “onun həmin ərazidə tutulan balıqlarda lezyonlara səbəb ola biləcəyinə dair bəzi sübutlar” var.[28]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1 2 Robertson, Campbell; Krauss, Clifford. "Gulf Spill Is the Largest of Its Kind, Scientists Say". The New York Times. 2 August 2010. 25 January 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 August 2010.
  2. ↑ "BP leak the world's worst accidental oil spill". The Daily Telegraph. London. 3 August 2010. 11 January 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 August 2010.
  3. ↑ Jervis, Rick; Levin, Alan. "Obama, in Gulf, pledges to push on stopping leak". USA Today. Associated Press. 27 May 2010. 4 December 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 March 2013.
  4. ↑ "Memorial service honors 11 dead oil rig workers". USA Today. 2021-03-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-19.
  5. ↑ Jamail, Dahr. "BP settles while Macondo 'seeps'". Al Jazeera. 4 March 2012. 31 May 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 June 2012.
  6. ↑ "Rocky Kistner: The Macondo Monkey on BP's Back". Huffington Post. 30 September 2011. 26 April 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 June 2012.
  7. ↑ Elliott, Debbie. "For BP Cleanup, 2013 Meant 4.6 Million Pounds Of Oily Gunk". NPR. NPR. 21 December 2013. 9 July 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 June 2023.
  8. ↑ "Oil from BP spill pushed onto shelf off Tampa Bay by underwater currents, study finds". Tampa Bay Times. 20 August 2013. 11 July 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 June 2023.
  9. ↑ Viegas, Jen. "Record Dolphin, Sea Turtle Deaths Since Gulf Spill". 2 April 2013. 30 January 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 June 2023.
  10. ↑ Sahagun, Louis. "Toxins released by oil spills send fish hearts into cardiac arrest". Los Angeles Times. 13 February 2014. 14 April 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 February 2014.
  11. ↑ Leader, Jessica. "Is This Oil Spill Solution Worse Than The Problem?". Huffington Post. 23 April 2013. 12 November 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 June 2023.
  12. ↑ Wines, Michael. "Fish Embryos Exposed to Oil From BP Spill Develop Deformities, a Study Finds". The New York Times. 24 March 2014. 13 November 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 March 2014.
  13. ↑ Bousso, Ron. "BP Deepwater Horizon costs balloon to $65 billion". Reuters. 16 January 2018. 22 January 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 May 2018.
  14. ↑ Ward, Andrew. "BP hints at future dividend increases". Financial Times. 1 May 2018. 22 January 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 May 2018.
  15. ↑ "Deepwater Horizon oil spill settlements: Where the money went". NOAA. 20 April 2017. 10 November 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 June 2023.
  16. ↑ Konrad, John; Shroder, Tom. Fire on the horizon the untold story of the Gulf oil disaster. New York: HarperLuxe. 2011. səh. 3. ISBN 9780062066541.
  17. ↑ "How can human hair mop up the oil spill?". BBC News. 11 May 2010. 9 March 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 June 2018.
  18. ↑ Farhi, Paul. "Matter of Trust creates hair-and-nylon booms to help clean up BP oil spill in Gulf". Washington Post. 8 May 2010. 8 March 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 June 2018.
  19. ↑ Schmidt, Charles W. "OCCUPATIONAL HEALTH. Study to Examine Health Effects in 'Deepwater Horizon' Oil Spill Cleanup workers". Environmental Health Perspectives. 119 (5). 2011: A204. doi:10.1289/ehp.119-a204. ISSN 0091-6765. JSTOR 41203284. PMC 3094437. PMID 21531657.
  20. ↑ Jamail, Dahr. "BP dispersants 'causing sickness'". Al Jazeera. 29 October 2010. 11 November 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 May 2013.
  21. ↑ Hoch, Maureen. "New Estimate Puts Gulf Oil Leak at 205 Million Gallons". PBS NewsHour. MacNeil/Lehrer Productions. 2 August 2010. 22 January 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 December 2010.
  22. ↑ Rudolf, John. "New BP Oil Spill Emails Suggest Cover-Up". Huffington Post. 8 December 2012. 26 April 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 June 2023.
  23. ↑ Norse, Elliott A.; Amos, John. "Impacts, Perception, and Policy Implications of the BP/Deepwater Horizon Oil and Gas Disaster" (PDF). Environmental Law Reporter. 40 (11). November 2010: 11058–11073. ISSN 0046-2284. 6 November 2014 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 22 February 2013.
  24. ↑ Beyer, Jonny; Trannum, Hilde C.; Bakke, Torgeir; Hodson, Peter V.; Collier, Tracy K. "Environmental effects of the Deepwater Horizon oil spill: A review". Marine Pollution Bulletin (ingilis). 110 (1). 15 September 2016: 28–51. Bibcode:2016MarPB.110...28B. doi:10.1016/j.marpolbul.2016.06.027. hdl:11250/2569780. ISSN 0025-326X. PMID 27301686. 10 October 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 June 2023.
  25. ↑ "Florida Keys environmentalists act to protect against BP oil spill summer 2010 | Global Nonviolent Action Database". nvdatabase.swarthmore.edu (ingilis). 8 March 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 September 2017.
  26. ↑ "40,000-Pound Tar Mat Reminds Us the Oil Spill is Not Over". 27 June 2013. 8 July 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 June 2023.
  27. ↑ "BP Pulls Out of Gulf Cleanup, Leaving Unanswered Questions Behind". Huffington Post. 16 June 2013. 4 March 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 June 2023.
  28. ↑ Paul, John H.; Hollander, David; Coble, Paula; Daly, Kendra L.; Murasko, Sue; English, David; Basso, Jonelle; Delaney, Jennifer; McDaniel, Lauren; Kovach, Charles W. "Toxicity and Mutagenicity of Gulf of Mexico Waters During and After the Deepwater Horizon Oil Spill". Environ. Sci. Technol. 47 (17). 3 September 2013: 9651–9659. Bibcode:2013EnST...47.9651P. doi:10.1021/es401761h. PMID 23919351.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Deepwater_Horizon_neft_sızması&oldid=7137623"