Dil ordu və donanmalı dialektdir
Dil ordu və donanmalı dialektdir (idiş אַ שפּראַך איז אַ דיאַלעקט מיט אַן אַרמיי און פֿלאָט) – dillə dialekt arasındakı fərqləndirmə haqqında istehzalı ifadə.[1][2][3][4] Bu ifadə sosial və siyasi şəraitin yaratdığı şəraitin cəmiyyətin dil və ya dialektin statusuna təsirini vurğulayır.[5] Bu ifadə sosiolinqvist və idiş mütəxəssisi Maks Vaynrayx tərəfindən məşhurlaşdırılmışdı. O, bu ifadəni mühazirə verdiyi auditoriyada bir nəfərdən eşitmişdi.
Tarixi
[redaktə | vikimətni redaktə et]İfadə idiş dili üzrə ixtisaslaşmış alim Maks Vaynrayxla əlaqələndirir. O, ifadəni idiş dilində ifadə etmişdir:
|
אַ שפּראַך איז אַ דיאַלעקט מיט אַן אַרמיי און פֿלאָט a şprax iz a dialekt mit an armey un flot |
|
Bu ifadə ilk dəfə Vaynrayxın "Der YIVO un di problemen fun undzer tsayt" (idiş דער ייִוואָ און די פּראָבלעמען פֿון אונדזער צײַט) adlı məqaləsində işlədilmişdir. Məqalə 5 yanvar 1945-ci ildə bir konfransda təqdim edilmişdir. Vaynrayx ifadənin ingilis dilində versiyasını açıqlamamışdır.[6] Məqalədə Vaynrayx ifadənin yaranma tarixçəsini belə açıqlayır:[7]
|
|
"Dinləyicilər arasında Bronks liseyinin bir müəllimi var idi. O, Amerikaya uşaqkən gəlmiş və indiyə kimi idiş dilinin tarixi olduğunu eşitməmişdi... Mühazirədən sonra mənə yaxınlaşdı və soruşdu: "Dialektlə dil arasındakı fərq nədir?". Düşündüm ki, ona yəhudi nifrəti təsir edib və onu düzgün yola çəkmək istədim, lakin sözümü kəsdi: "Bunu bilirəm, lakin sizə daha yaxşı izahat verim. Dil ordu və donanmalı dialektdir". |
|
Sosiolinqvist və iddiiş dili mütəxəssisi Coşua Fişmenin sözügedən dinləyici olduğu iddia olunsa da, iddia sübut olunmayıb.[8]
Randolf Kvirk ifadəni dəyişdirərək "Dil ordu və bayraqlı dialekt"dir ifadəsini də yaratmışdır.[9]
Həmçinin bax
[redaktə | vikimətni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | vikimətni redaktə et]- ↑ Victor H. Mair, The Columbia History of Chinese Literature, p. 24 full text Arxivləşdirilib 2017-02-15 at the Wayback Machine: "It has often been facetiously remarked... the falsity of this quip can be demonstrated..."
- ↑ S. Mchombo, "Nyanja" in Keith Brown, Sarah Ogilvie, eds., Concise encyclopedia of languages of the world, p. 793 full text Arxivləşdirilib 2017-02-23 at the Wayback Machine: "A recurrent joke in linguistics courses ... is the quip that ..."
- ↑ Walt Wolfram, Natalie Schilling, American English: Dialects and Variation, p. 218
- ↑ Timothy B. Weston, Lionel M. Jensen, China beyond the headlines, p. 85 full text Arxivləşdirilib 2017-02-17 at the Wayback Machine: "Weinreich...pointing out the arbitrary division between [dialect and language]"
- ↑ Thomas Barfield, The Dictionary of Anthropology, s.v. 'sociolinguistics' full text Arxivləşdirilib 2017-02-17 at the Wayback Machine: "Fundamental notions such as 'language' and 'dialect' are primarily social, not linguistic, constructs, because they depend on society in crucial ways."
- ↑ "YIVO Bleter (vol. 25 nr. 1)" (Yiddish). Jan–Feb 1945. 2019-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-08-28.
- ↑ "YIVO Bleter (vol. 23 nr. 3)" (Yiddish). May–June 1944. 2019-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-08-28.
- ↑ "Mendele: Yiddish literature and language (Vol. 6.077)" (Yiddish). 1996-10-08. 16 July 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-08-28.
- ↑ Thomas Burns McArthur: The English languages, p.05
Ədəbiyyat
[redaktə | vikimətni redaktə et]- John Edwards. Language and identity: an introduction. Cambridge University Press. 2009. ISBN 978-0-521-69602-9.
- John Earl Joseph. Language and identity: national, ethnic, religious. Palgrave Macmillan. 2004. ISBN 978-0-333-99752-9.
- Robert McColl Millar. Language, nation and power: an introduction. Palgrave Macmillan. 2005. ISBN 978-1-4039-3971-5.
- Alexander Maxwell (2018). When Theory is a Joke: The Weinreich Witticism in Linguistics (pp 263-292). Beiträge zur Geschichte der Sprachwissenschaft. Vol 28, No 2.