Dollo qanunu
Dollo qanunu və ya Təkamülün dönməzlik qanunu – 1893-cü ildə Belçika paleontoloqu Lui Dollo tərəfindən verilmiş qanun. Qanuna görə istənilən orqanizm təkamül nəticəsində heç vaxt öz keçmiş formasına (hətta eyni mühit şəraiti olsa belə) qayıda bilməz.[1]
Şərhlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
Riçard Dokinz Dollo qanunu belə izah edir ki, Dbu qanuna görə təkamülə təsir edən parametrlər o qədər çoxdur ki, baş verən dəyişikliyin təkrarlanması və ya bütünlüklə əvvəlki vəziyyətinə dönməsi ehtimalı statistik olaraq mümkünsüzdür. Stiven Cey Quld isə Dokinzə nisbətən məsələyə daha yumşaq yanaşmış və Dollo qanununu "dönməyən proses" mənasında ehtimallar kainatından seçilən bir ehtimalın digər ehtimalları məhv etməsi ilə izah etmişdir. Yəni qarşıya A, B, C, D ehtimalları mövcuddursa və A seçilərsə, digər 3 ehtimal normal olaraq ortadan qalxır. Qulda görə Dollo bu qanunda "dönməyən prosesi" izah etməyə çalışmışdır.[1]
Qarşı faktlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
Şimali Amerikadakı Gastrotheca guentheri növündəki qurbağaların alt çənələrindəki dişlərin 200 milyon il sonra yenidən atalarındakı vəziyyətə təkamül keçirməsi "geriyə təkamül" ilə izah olunur. Sudan quruya çıxan heyvanların bəzilərinin su mühitinə qayıtması da misal kimi çəkilə bilər.[1]
Dollo qanunu təkzib edən misallardan digəri də tikanbalıqlarıdır. Tikanbalıqlarının əcdadları güclü pulcuqlara, zirehə və üç xətli tikanlara sahib heyvanlar olmuşdur. Vaşinqton gölündə yaşayan tikanbalıqları əsrlər boyunca gölün dibindəki lildə gizlənməyə məcbur qaldıqları üçün pulcuqları yumşalmış və kiçilmişdir. Bu vəziyyət 1960-cı ilə qədər davam etmişdir. Göldə aparılmış işlərdən sonra gölün dibindəki lil təmizlənmiş və növün populyasiyaları balıqçılarla üzləşməli olmuşdur. Sadəcə 49 il ərzində (1957–2006) növün zəif, zirehsiz, arıq nəsilləri əcdadlarına xas xüsusiyyətləri qazanaraq geriyə təkamülləşmiş və yenidən zirehli, güclü pulcuqlara malik olmuşdurlar.[1]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 3 4 "Dollo "Qanunu" (Fərziyyəsi) Nədir?". Rezonans (az.). 12 sentyabr 2017. 2018-06-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 iyul 2018.