Doloçopi bazilikası
| Doloçopi bazilikası | |
|---|---|
| დოლოჭოპის ბაზილიკა | |
 | |
 | |
| 41°58′25″ şm. e. 45°48′36″ ş. u. | |
| Ölkə | |
| Yerləşir | Kvareli bələdiyyəsi, Kaxetiya |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Doloçopi bazilikası (gürc. დოლოჭოპის ბაზილიკა) ― Şərqi Gürcüstanın Kaxeti bölgəsində hal-hazırda xarabalığa çevrilmiş erkən xristian kilsəsi. Daha əvvəl ərazidə mövcud olmuş kilsənin üzərində inşa edilmiş bu böyük bazilikanın radiokarbon tarixləşdirmə üsulundan istifadə edilərək eramızın 387-ci ilinə aid olduğu aşkar edilmişdir və bu da onu Gürcüstanda bilinən ən erkən xristian yerlərindən biri halına gətirir. Kilsənin qalıqları 2012-ci ildə aşkarlanmışdır. Bazilika Gürcüstanın Milli Əhəmiyyətli Daşınmaz Mədəniyyət Abidələri siyahısına daxil edilmişdir.[1]
Yerləşməsi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Uzun müddətdir tərk edilmiş bir kəndin adını daşıyan Doloçopi bazilikası Duruji çayının sağ sahilindəki Kvareli şəhərinin şimal-qərbində yerləşir. Bazilikadan təxminən 3,5 km qərbdə Nekres monastırı, daha 1 km qərbdə isə Doloçopi ilə bir çox xüsusiyyətləri paylaşan və böyük bir erkən xristian bazilikasının dağıntılarını ehtiva edən Çabukauri arxeoloji sahəsi var.[2]
Doloçobinin dağıntıları 2012–2015-ci illər arasında Nodar Baxtadzenin rəhbərlik etdiyi Gürcüstan Milli Muzeyinin ekspedisiyası tərəfindən aşkarlanmışdır.[2] Qazıntı işləri tikilinin son qədim dövrdə bir zamanlar çiçəklənən yaşayış məntəqəsinin mərkəzində dayanan əhəmiyyətli bir kilsə olduğunu sübut etdi. Yazılı mənbələrdə adı çəkilməyən bu yaşayış məntəqəsi ardıcıl zəlzələlər və xarici istilalardan sonra getdikcə dağımağa və unudulmağa başladı və son orta əsrlərdə təmamilə tərk edildi.[3]
Layihə[redaktə | mənbəni redaktə et]
Kilsə daş qalıqları və çınqıldan inşa edilmişdir.[4] Kilsə uzunluğu 44 metr, eni isə 27 metrə çatan üçqat bazilika idi.[3][5] Bu, Doloçopini Gürcüstanda ən böyük, Qafqaz və Şərqi Xristian dünyasının qonşu bölgələrində isə ən böyük bazilikalardan birinə çevirir.[6]
Bazilikanın, memari və arxeoloji əsaslara dayanaraq 5-ci əsrin ortalarına aid olduğu bildirilir. O, daha əvvəl həmin ərazidə mövcud olmuş, uzunluğu 25 metr və eni təxminən 15 metr olan kilsənin üzərində inşa edilmişdir.[7][8] Buradakı ən erkən təbəqədən götürülmüş nümunə eramızın 387-ci ilinə aid edilmişdir.[9] Həmin kilsə ehtimal ki, Çabukauri kilsəsi ilə eyni vaxtda zəlzələ nəticəsində məhv edilmişdir. Dahas onra həmin ərazidə tikilmiş 5-ci əsrə aid Doloçopi bazilikası da zəlzələdə zərər görmüşdür.
Çabukauri və Doloçopidəki kəşflər Şərqi Gürcüstanda ilk kilsə binalarının adətən, məhdud sayda insanın yerləşməsi üçün tikilmiş kiçik dar binalar olduğu barədə irəli sürülmüş əvvəlki fərziyyələrə meydan oxumuşdur.[10] Doloçopi kilsəsi Gürcüstan üçün xas olan üçqat bazilika dizaynının yerli qabaqcılı olmuşdur.[11] Kilsə və dam örtüklərinin ümumi dizaynının aspektləri və ərazidə aşkar edilmiş işıqlandırma cihazları tipik Şərqi Roma xüsusiyyətləridir. Apsisin düzülüşünün bəzi detalları və ərazidəki numizmatik tapıntılar isə Sasani təsirlərinə işarə edir.[12]
Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "List of Immovable Cultural Monuments" (PDF) (gürcü). National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia. 2019-05-12 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 25 iyul 2019. (#empty_citation)
- ↑ 1 2 Bakhtadze, Mamiashvili və Gabekhadze, 2015. səh. 110
- ↑ 1 2 Loosley Leeming, 2018. səh. 49-50
- ↑ Bakhtadze, Mamiashvili və Gabekhadze, 2015. səh. 111
- ↑ Bakhtadze, Mamiashvili və Gabekhadze, 2015. səh. 111-112
- ↑ Bakhtadze, Mamiashvili və Gabekhadze, 2015. səh. 116–118
- ↑ Bakhtadze, Mamiashvili və Gabekhadze, 2015. səh. 111–114
- ↑ Loosley Leeming, 2018. səh. 44-45
- ↑ Loosley Leeming, 2018. səh. 118
- ↑ Bakhtadze, Mamiashvili və Gabekhadze, 2015. səh. 118–119
- ↑ Loosley Leeming, 2018. səh. 118-120
- ↑ Loosley, Emma. "Dzveli Gavazi". Architecture and Asceticism. University of Exeter. 1 sentyabr 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 sentyabr 2019.
Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Mamiashvili, Vazha. ადრეული ქრისტიანობის არქეოლოგიური კვლევა ნაქალაქარ ნეკრეში (gürcü). 13. BULLETIN OF THE GEORGIAN NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES. 2013. 186–191. ISBN 0132-1447ISSN 0132-1447.
- https://www.scopus.com/record/display.uri?eid=2-s2.0-85077363986&origin=AuthorNamesList&txGid=6f00e8ec72308d2b963ad2460b3d1365
- Bakhtadze, Nodar; Mamiashvili, Vazha; Gabekhadze, Bachana. დოლოჭოპის ბაზილიკის არქეოლოგიური კვლევა ნაქალაქარ ნეკრესში [The Dolochopi Basilica: Archeological Reaserch in the Nekresi Former City] (PDF). Online Archaeology (gürcü). 8. 2015. 110–133.
- Loosley Leeming, Emma. Architecture and Asceticism: Cultural Interaction between Syria and Georgia in Late Antiquity. Texts and Studies in Eastern Christianity. 13. Brill. 2018. ISBN 978-90-04-37531-4.