Elektron hökumət

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç

Elektron hökumət və ya e-hökumət — bir ölkədə və ya regionda vətəndaşlara və digər şəxslərə dövlət xidmətləri göstərmək üçün kompüterlər və internet kimi texnoloji kommunikasiya cihazlarından istifadə edilməsi. Elektron hökumət vətəndaşların hökumətə[1] birbaşa və daha rahat çıxışı, hökumətin vətəndaşlara birbaşa xidmətlərinin göstərilməsi üçün yeni imkanlar təklif edir.[2]

Bu termin vətəndaşlar ilə onların hökuməti (C2G), hökumətlər ilə digər dövlət qurumları (G2G), hökumət ilə vətəndaşlar arasında (G2C), hökumət ilə işçilər arasında (G2E) və hökumətlə özəl sektor (G2B) arasında rəqəmsal qarşılıqlı əlaqələrdən ibarətdir. Elektron hökumətin çatdırılması modelləri bu kateqoriyalara bölünə bilər:[3] Bu qarşılıqlı əlaqələr vətəndaşların hökumətin bütün səviyyələri (şəhər, ştat/vilayət, milli və beynəlxalq) ilə ünsiyyət qurmasından, vətəndaşların informasiya və kommunikasiya texnologiyalarından (İKT; kompüterlər və veb-saytlar kimi) istifadə etməklə idarəetməyə cəlb edilməsini asanlaşdırmaqdan və biznes prosesinin yenidən qurulmasından (BPR) ibarətdir. Brebem və Qut 2017-ci ildə Şimali Amerikada e-hökumət alətlərinin üçüncü tərəf dizaynerlərindən mütərəqqi dəyərləri, hər yerdə iştirakı, geolokasiya və ictimaiyyətin maarifləndirilməsini əhatə edən texnologiyalarına qurduqları istifadəçi qarşılıqlı əlaqəsi idealları haqqında müsahibə götürmüşdülər.[4]

Digər təriflər texnologiyanın obyekt olduğu, e-hökuməti sadəcə vasitəçi və ya alət kimi müəyyən etdiyi, diqqəti dövlət idarəçiliyi məsələlərində xüsusi dəyişikliklərə yönəltdiyi fikrindən kənara çıxır. Hökumətin daxili transformasiyası mütəxəssis texnoloq Mauro D. Riosun əsasını qoyduğu tərifdir. O, "Elektron hökumətin tərifi axtarışında" adlı məqaləsində qeyd etmişdir: "Rəqəmsal hökumət ictimai işlərin təşkili və idarə olunmasının yeni üsuludur. Bu, idarəetmədə və təşkilat sxeminin strukturunda müsbət transformasiya proseslərini başlatmış və bu transformasiyaların asanlaşdırıcısı kimi informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqi və davamlı mənimsənilməsi yolu ilə, göstərilən prosedurlara və xidmətlərə əlavə dəyər qatmışdır."[5]

Terminologiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Elektron hökumət e-hökumət, internet idarəçiliyi, rəqəmsal hökumət, onlayn hökumət, əlaqəli hökumət kimi də tanınır.[6] 2014-cü ildən İƏİT hələ də rəqəmsal hökumət terminindən istifadə edir. Təşkilat İctimai İdarəetmə Komitəsinin Elektron Hökumət üzrə Şəbəkəsi üçün orada hazırlanmış tövsiyədə onu elektron hökumətdən fərqləndirir.[7] Bir sıra hökumətlər rəqəmsal hökumət terminini böyük verilənlər, avtomatlaşdırma və ya proqnozlaşdırıcı analitika kimi müasir texnologiyanı əhatə edən geniş xidmətlər üçün istifadə etməyə başlamışdır.[8]

E-hökumət strategiyaları və ya rəqəmsal hökumət Birləşmiş Millətlər Təşkilatı tərəfindən 2006-cı ildə "Vətəndaşlara hökumət məlumatlarını və xidmətlərini çatdırmaq üçün internet və ümumdünya internetdən istifadə" kimi müəyyən edilmişdir.[9] Elektron hökumət mahiyyətcə "Dövlət sektorunda xidmətlərin göstərilməsinin səmərəliliyini və effektivliyini təkmilləşdirmək və/və ya artırmaq üçün informasiya texnologiyalarından, informasiya və kommunikasiya texnologiyaları və digər internet əsaslı telekommunikasiya texnologiyalarından istifadə edilməsi" olaraq tərif edilmişdir.[3] Elektron hökumət milli və ictimai inkişafında maraqlı olan tərəflərin geniş şəkildə töhfəsini təşviq edir və təkmilləşdirir, həmçinin idarəetmə prosesini dərinləşdirir.[10]

Elektron hökumət sistemlərində dövlət əməliyyatları veb-əsaslı xidmətlər tərəfindən dəstəklənir. O, hökumətlə vətəndaşlar arasında ünsiyyəti asanlaşdırmaq üçün informasiya texnologiyalarından, xüsusən də internetdən istifadəni nəzərdə tutur.[11]

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Manoharan, Aroon P.; Melitski, James; Holzer, Marc. "Digital Governance: An Assessment of Performance and Best Practices". Public Organization Review (ingilis). 23 (1). 2022-01-20: 265–283. doi:10.1007/s11115-021-00584-8. ISSN 1573-7098. PMC 8769785 (#bad_pmc).
  2. ↑ Caves, R. W. Encyclopedia of the City. Routledge. 2004. səh. 180.
  3. ↑ 1 2 Jeong Chun Hai @Ibrahim. (2007). Fundamental of Development Administration. Selangor: Scholar Press. ISBN 978-967-5-04508-0
  4. ↑ Brabham, Daren C.; Guth, Kristen L. "The Deliberative Politics of the Consultative Layer: Participation Hopes and Communication as Design Values of Civic Tech Founders". Journal of Communication (ingilis). 67 (4). 2017-08-01: 445–475. doi:10.1111/jcom.12316. ISSN 1460-2466.
  5. ↑ "En busca de una definición de Gobierno Electrónico". novagob.org (ispan). 2018-03-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-03-25.
  6. ↑ Lynn, Theo; Rosati, Pierangelo; Conway, Edel; Curran, Declan; Fox, Grace; O’Gorman, Colm, Lynn, Theo; Rosati, Pierangelo; Conway, Edel; Curran, Declan (redaktorlar ), "Digital Public Services", Digital Towns: Accelerating and Measuring the Digital Transformation of Rural Societies and Economies (ingilis), Cham: Springer International Publishing, 2022, 49–68, doi:10.1007/978-3-030-91247-5_3, ISBN 978-3-030-91247-5
  7. ↑ Public Governance; Territorial Development Directorate. "Recommendation of the Council on Digital Government Strategies 2014, page 6". OECD. 2016-04-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-10.
  8. ↑ "Tech and data: can 'digital government' be radically smarter?". Apolitical.co (ingilis). 2018-04-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-04-23.
  9. ↑ United Nations Department of Economic and Social Affairs. "United Nations E-Government Survey 2014" (PDF). UN. 2015-09-07 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2014-09-16.
  10. ↑ Alenezi, Hussain; Tarhini, Ali; Sharma, Sujeet Kumar. "Development of quantitative model to investigate the strategic relationship between information quality and e-government benefits". Transforming Government: People, Process and Policy. 9 (3). 2015: 324–351. doi:10.1108/TG-01-2015-0004.
  11. ↑ Jain Palvia, Shailendra. "E-Government and E-Governance: Definitions/Domain" (PDF). csi-sigegov.org. Computer Society of India. 2016-11-07 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 December 2016.

Əlavə ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 257 s.
  • Hacırəhimova,M.Ş. Elektron dövlət mühitində sənəd dövriyyəsi sistemlərinin aktual problemləri və həlli yolları//İnformasiya cəmiyyəti problemləri, 2010, №2, s.21-29. http://www.jpis.az
  • Aygün Əhmədova, Elektron demokratik təsisatların yaradılması texnologiyaları haqqında, "İdarəetmədə informasiya texnologiyaları" elmi-praktiki konfransı, AR-nın Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyası,səh. 115, Bakı-2008

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Vikianbarda Elektron hökumət ilə əlaqəli mediafayllar var.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Elektron_hökumət&oldid=7353108"