Emba çayı üçün mənbəyə bax

{{Çay
 |Adı                             =Emba çayı
 |Yerli adı                       = {{dil-kk|Жем}}
 |Şəkil                           =
 |Şəklin izahı                    = 
 |Ölkə                            =Qazaxıstan 
 |Ölkə 1                          = 
 |Mənbəyi                         =  
 |Mənsəbi                         = [[Xəzər dənizi]]
 |Hövzəsi                         = 
 |Qolu                            =
 |Uzunluğu                        =712
 |Hövzəsinin sahəsi               = 40400
 |Çayın meyilliyi                 =          
 |Mənbəyinin yüksəkliyi           = 
 |Mənsəbinin yüksəkliyi           = -28
 |Yer xəritəsi qeydləri={{Yer xəritəsi+|Qazaxıstan|relief = yes|width=300|float=center|caption=Emba çayı [[Qazaxıstan]]nın fiziki xəritəsində:<br />
[[Fayl:Blue 0080ff pog.svg|7px|]] {{coord|49.1667|N|58.75|E|name=Emba çayının mənbəyi}}<br /> 
[[Fayl:Blue pog.svg|7px|]] {{coord|46.75|N|53.1667|E|name=Emba çayının mənsəbi}}|places=
  {{Yer xəritəsi~|Qazaxıstan|lat_dir = N|lat_deg =49.1667|lat_min = |lat_sec = |lon_dir = E|lon_deg =58.75|lon_min = |lon_sec = |mark=Blue 0080ff pog.svg|marksize=7|label_size=80|label=mənbəyi}}
  {{Yer xəritəsi~|Qazaxıstan|lat_dir = N|lat_deg =46.75|lat_min =|lat_sec =|lon_dir = E|lon_deg = 53.1667|lon_min = |lon_sec = |mark =Blue pog.svg|marksize=7||label_size=80|label=mənsəbi}}
}}}} 
'''Emba çayı''' ({{Dil-kk|Жем, Ембі}}) — Qazaxıstanın Aktobe və Atyrau vilayətlərindən axır. çay həm də iki qitə, [[Avropa]] və [[Asiya]] arasında sərhəd rolunu oynayır. Uzunluğu 712&nbsp;km (seldə), hövzəsinin sahəsi 40.400&nbsp;km²-dir. Başlanğıcını Muqojar dağının qərb yamaclarından götürür.  Podural yaylası və [[Xəzər ovalığı]] boyunca axır. Duzlu sahil bataqlıqları arasında itir, tam axan illərdə [[Xəzər dənizi]]nə çatır. Qidalanmasının əsasını qar suları təşkil edir. Əsas axını aprel-may aylarında baş verir. İlin qalan ərzində tez-tez quruyur. Su yüksək dərəcədə minerallaşmışdır: yazda yuxarı axarda 150-200 mq/l-dən 800 mq/l-ə qədər; aşağı axarılarda  yazda 1500-2000 mq/l, yayda 3000-5000 mq/l olur. Mövsümi olan əsas qolları: Temir (sağ) və Atsaksı (sol).
Embanın orta və aşağı axınlarında neft və qaz hasil olunur (Şimali Emba neft və qaz bölgəsi, Cənubi Emba neft və qaz bölgəsi, Şərqi Emba neft və qaz bölgəsi).

Avropa ilə Asiya arasındakı şərti sərhədi çay boyunca keçirdiyinə inanılır.

Embanın hövzəsi çöl və yarımsəhra ərazilərində yerləşir. Üst hissəsində eroziya ilə parçalanan yayladan axır. Dənizdən təxminən 20&nbsp;km məsafədə çay üç əsas qolu olan bir delta meydana gətirir: Qara-Uzyak, Kiyan və Kulok. Emba su baxımından olduqca kasıbdır. Onun qidalanmasının əsasını qarı əriməsi təşkil verir. Yazda su ilə doludur və yayda isə durğun axan bir sıra əlaqəli uzanan yerlərlə təmsil olunur. Emba sularında baharda çox miqdarda çöküntü müşahidə edilir. Yağışlardan sonra çay palçıqlı, çirkli rəng alır. Noyabr ayından mart ayına qədər donur<ref name=Emba>{{cite book|last=Zonn,|first=Igor S. (et al.)|title=The Caspian Sea Encyclopedia|url=https://books.google.com.np/books?id=fvqYSoRvAI4C&pg=PA174&lpg=PA174&dq=Emba+River&source=bl&ots=JlXVyn1J8a&sig=Vgi-F8MGKRR1R0ONJ5EzIaZh5fU&hl=en&sa=X&ei=hUzyUcigNcbyrQfI-YCgAQ&ved=0CEoQ6AEwCQ#v=onepage&q=Emba%20River&f=false|publisher=Springer|accessdate=26 July 2013|archive-date=8 July 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230708224253/https://books.google.com.np/books?id=fvqYSoRvAI4C&pg=PA174&lpg=PA174&dq=Emba+River&source=bl&ots=JlXVyn1J8a&sig=Vgi-F8MGKRR1R0ONJ5EzIaZh5fU&hl=en&sa=X&ei=hUzyUcigNcbyrQfI-YCgAQ&ved=0CEoQ6AEwCQ#v=onepage&q=Emba%20River&f=false|url-status=live}}</ref>.
== Adının mənası ==
[[Qazax dili]]ndə Emba adının iki variantı var: {{Dil-kk|Ембі}} və {{Dil-kk|Жем}}. Çayın rəsmi adı Embi olsa da xalq arasında az istifadə olunur.  jem adı isə rəsmi olaraq qəbul olunmasada xalq arasında istifadə edilir. Embi [[türkmənlər]]in dilindən keçmədir “Yem boyı” sözündən törəmişdir. Mənması ''qidalanma vadisi'' olaraq tərcümə olunur. Qazax dilində bu söz saitlərin azalması ilə meydana gəlmişdir.
== Alqemba ==
1920-ci ilin yanvar ayında Alqemba dəmir yolu və neft boru kəmərinin tikintisi planlaşdırlır. Bunun məqsədi Emba çayının ağzında yerləşən Şimal Emba neft və qaz bölgəsi ilə Aleksandrov Qayını birləşdirməsi olur. Yolun və boru kəmərinin tikintisi işləri 1921-ci ilin avqustunda dayandırıldı. Bəzi məlumatlara görə, yolun inşasında çox sayda insan aclıq, susuzluq və epidemiyadan öldü<ref>{{cite web |url = http://www.ko.ru/document.php?id=6163 |title = Загадка Алгембы |lang =  |deadlink = yes }}{{Dead link|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>.
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}