Finlandiya Silahlı Qüvvələri
| Finlandiya Silahlı Qüvvələri |
|---|
Finlandiya Silahlı Qüvvələri (fin. Puolustusvoimat, isv. Försvarsmakten), Finlandiya Respublikasının suverenliyini, ərazi bütövlüyünü və müstəqilliyini qorumaqla vəzifələndirilmiş hərbi təşkilatdır. FDF, Quru Qoşunları, Hərbi Dəniz Qüvvələri və Hava Qüvvələrindən ibarətdir. 1918-ci ildə Finlandiya Vətəndaş Müharibəsindən sonra təsis edilən FDF, ölkənin təhlükəsizliyinin təmin olunmasında və beynəlxalq sülhməramlı əməliyyatlarda iştirak etməklə mühüm rol oynayır.
Tarix
[redaktə | mənbəni redaktə et]Finlandiya Vətəndaş Müharibəsi və Silahlı Qüvvələrin təsis edilməsi (1918)
[redaktə | mənbəni redaktə et]1918-ci ilin yanvarında başlayan Finlandiya Vətəndaş Müharibəsi, ölkənin müstəqilliyinin ilk illərində baş verən və Ağ Qvardiya ilə Qırmızı Qvardiya arasında gedən qanlı bir mübarizə idi. Ağ Qvardiya, Alman İmperiyasının dəstəyi ilə qalib gəldi və nəticədə Finlandiya Silahlı Qüvvələri (FDF) təsis edildi.[1] General Carl Gustaf Emil Mannerheim, FDF-nin ilk baş komandanı təyin edildi və ordunun təşkilatlanması və modernləşdirilməsində mühüm rol oynadı.
İkinci Dünya Müharibəsi və Finlandiyanın rolu (1939-1945)
[redaktə | mənbəni redaktə et]İkinci Dünya Müharibəsi zamanı Finlandiya, Sovet İttifaqı ilə iki dəfə müharibə apardı. Qış müharibəsi (1939-1940) zamanı Finlandiya, Sovet işğalına qarşı qəhrəmancasına müqavimət göstərdi, lakin nəticədə ərazi güzəştlərinə məcbur oldu.[2][3] Davam müharibəsi (1941-1944) zamanı Finlandiya, Almaniya ilə ittifaq quraraq itirilmiş əraziləri geri almağa çalışdı. Lakin 1944-cü ildə Finlandiya, Sovet İttifaqı ilə ayrı sülh müqaviləsi imzalamağa məcbur oldu və Laplandiya müharibəsi (1944-1945) zamanı Alman qüvvələrini ölkədən çıxardı.[4][5]
Soyuq Müharibə dövrü və bitərəflik siyasəti (1947-1991)
[redaktə | mənbəni redaktə et]İkinci Dünya Müharibəsindən sonra Finlandiya, Sovet İttifaqı ilə Dostluq, Əməkdaşlıq və Qarşılıqlı Yardım Müqaviləsi imzaladı və bitərəf siyasət yürütməyə başladı.[6] Bu dövrdə FDF, ölkənin təhlükəsizliyini təmin etmək və bitərəfliyini qorumaq üçün müdafiə qabiliyyətini gücləndirməyə davam etdi. FDF, həm Şərq, həm də Qərb texnologiyalarından istifadə edərək balanslı bir silahlanma siyasəti yürütdü.
Müasir dövr və NATO ilə əməkdaşlıq (1994-günümüz)
[redaktə | mənbəni redaktə et]Soyuq Müharibənin sona çatması ilə Finlandiya, beynəlxalq əməkdaşlığı genişləndirdi və 1994-cü ildə NATO-nun Sülh Naminə Tərəfdaşlıq proqramına qoşuldu.[7] FDF, NATO təlimlərində fəal iştirak etdi və müttəfiqlərlə birgə əməliyyatlarda təcrübə qazandı. 2014-cü ildə Krımın ilhaqından sonra Finlandiya, müdafiə xərclərini artırdı və NATO ilə əməkdaşlığı daha da dərinləşdirdi. 2022-ci ildə Rusiyanın Ukraynaya təcavüzü, Finlandiyanın təhlükəsizlik mühitini köklü şəkildə dəyişdirdi və ölkəni NATO-ya üzvlük üçün müraciət etməyə sövq etdi. 2023-cü ilin aprelində Finlandiya, NATO-nun 31-ci üzvü oldu və bu, ölkənin müdafiə siyasətində yeni bir dövrün başlanğıcını qoydu.
Təşkilat
[redaktə | mənbəni redaktə et]Ali Baş Komandan (Prezident)
[redaktə | mənbəni redaktə et]Finlandiya Silahlı Qüvvələrinin Ali Baş Komandanı Finlandiya Respublikasının Prezidentidir. Prezident, müharibə elan etmək, sülh bağlamaq və Silahlı Qüvvələrin ümumi istiqamətini təyin etmək səlahiyyətinə malikdir. Hazırda bu vəzifəni Aleksandr Stubb icra edir.
Müdafiə Nazirliyi və Müdafiə Qüvvələri Baş Qərargahı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Müdafiə Nazirliyi (Puolustusministeriö), Silahlı Qüvvələrin inkişafı, təşkili və idarə olunması ilə məşğul olan hökumət qurumudur. Müdafiə Nazirliyinə hazırda Antti Kaikkonen rəhbərlik edir. Müdafiə Qüvvələri Baş Qərargahı (Pääesikunta), Silahlı Qüvvələrin əməliyyat rəhbərliyini həyata keçirir və Baş Qərargah rəisi tərəfindən idarə olunur. Hazırda bu vəzifəni general Timo Kivinen tutur.
Quru Qoşunları, Hərbi Dəniz Qüvvələri və Hava Qüvvələri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Finlandiya Silahlı Qüvvələri üç əsas qoldan ibarətdir:
- Quru Qoşunları (Maavoimat): Ölkənin quru sərhədlərinin müdafiəsi, ərazi bütövlüyünün qorunması və daxili təhlükəsizliyin təmin edilməsi ilə məşğul olur. Quru Qoşunlarına hazırda general Pasi Välimäki komandanlıq edir.
- Hərbi Dəniz Qüvvələri (Merivoimat): Finlandiyanın sahil xəttini və ərazi sularını qoruyur, dəniz nəqliyyatının təhlükəsizliyini təmin edir və dəniz əməliyyatlarında iştirak edir. Hərbi Dəniz Qüvvələrinə hazırda kommodor Jori Harju komandanlıq edir.
- Hava Qüvvələri (Ilmavoimat): Hava məkanının mühafizəsi, hava hücumundan müdafiə, hava nəqliyyatı və digər hava əməliyyatları ilə məşğul olur. Hava Qüvvələrinə hazırda general Juha-Pekka Keränen komandanlıq edir.
Xüsusi Təyinatlı Qüvvələr və digər bölmələr
[redaktə | mənbəni redaktə et]FDF-nin tərkibində Xüsusi Təyinatlı Qüvvələr (Erikoisjoukot) də vardır. Bu qüvvələr, xüsusi əməliyyatlar, kəşfiyyat, antiterror və digər yüksək riskli vəzifələri yerinə yetirmək üçün təlim keçmiş elit hərbçilərdən ibarətdir. Bundan əlavə, FDF-də Logistik Komandanlığı (Logistiikkalaitos) və digər dəstək bölmələri də fəaliyyət göstərir. Bu bölmələr, Silahlı Qüvvələrin təchizatı, texniki xidməti, tibbi təminatı və digər logistik ehtiyaclarını qarşılayır.
Hərbi xidmət
[redaktə | mənbəni redaktə et]Ümumi hərbi xidmət və alternativ xidmət
[redaktə | mənbəni redaktə et]Finlandiyada ümumi hərbi xidmət məcburidir və bütün kişi vətəndaşlar üçün 18 yaşından etibarən tətbiq olunur. Hərbi xidmət müddəti 6, 9 və ya 12 aydır və xidmət növündən asılı olaraq dəyişir. Qadınlar könüllü olaraq hərbi xidmətə cəlb oluna bilərlər. Dini və ya əqidə etiqadlarına görə hərbi xidmətdən imtina edən şəxslər üçün 12 aylıq alternativ mülki xidmət imkanı təklif olunur.
Ehtiyat qüvvələr və səfərbərlik sistemi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Finlandiya Silahlı Qüvvələri, təlim keçmiş ehtiyat qüvvələrə əsaslanan güclü bir səfərbərlik sisteminə malikdir. Hərbi xidmətini başa vurmuş şəxslər, müəyyən yaş həddinə çatana qədər ehtiyatda qalır və müntəzəm olaraq təlim toplantılarına çağırılırlar. Bu sistem, ölkənin müdafiə qabiliyyətini gücləndirir və böhran və ya müharibə zamanı qısa müddətdə böyük bir hərbi güc yaratmağa imkan verir.
Hərbi təhsil və təlim müəssisələri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Finlandiya Silahlı Qüvvələri, hərbi personalın təhsili və təlimi üçün müxtəlif müəssisələrə malikdir. Bunlara Milli Müdafiə Universiteti (Maanpuolustuskorkeakoulu), Quru Qoşunları Akademiyası (Maasotakoulu), Hərbi Dəniz Akademiyası (Merisotakoulu) və Hava Qüvvələri Akademiyası (Ilmasotakoulu) daxildir. Bu müəssisələr, zabitlər, gizirlər və digər hərbi mütəxəssislər üçün müxtəlif səviyyələrdə təhsil və təlim proqramları təklif edir.
Avadanlıq
[redaktə | mənbəni redaktə et]Quru Qoşunları avadanlığı
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Tanklar: Leopard 2A4, Leopard 2A6
- Zirehli döyüş maşınları: CV9030, BMP-2
- Zirehli personal daşıyıcıları: Patria AMV, Sisu XA-180, Sisu XA-185
- Artilleriya: K9 Thunder özüyeriyən haubitsa, 155 K 98 topu, 122 H 63 haubitsa, AMOS özüyeriyən minaatan
- Raket sistemləri: M270 MLRS
- Tank əleyhinə raketlər: EuroSpike LR, NLAW
- Hava hücumundan müdafiə sistemləri: ASRAD-R, Crotale NG, Mistral
Hərbi Dəniz Qüvvələri avadanlığı
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Raket katerləri: Hamina sinfi
- Mina gəmiləri: Hämeenmaa sinfi, Pansio sinfi, Katanpää sinfi
- Patrul katerləri: Rauma sinfi, Uisko sinfi
- Desant gəmiləri: Jehu sinfi, Jurmo sinfi
- Sualtı qayıqları: Yoxdur (tarixən istifadə olunub)
Hava Qüvvələri avadanlığı
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Döyüş təyyarələri: F/A-18 Hornet (modernləşdirilmiş), F-35A Lightning II (sifariş verilmiş)
- Təlim təyyarələri: BAE Hawk, Grob G 115
- Nəqliyyat təyyarələri: C-295M, C-130 Hercules
- Helikopterlər: NH90, Hughes MD500
- Hava hücumundan müdafiə sistemləri: NASAMS 2, IRIS-T SLS/SLM
Ortaq istifadə olunan avadanlıq
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Nəqliyyat vasitələri: Sisu E13TP zirehli yük maşını, Patria AMV XA-360 zirehli personal daşıyıcısı, Mercedes-Benz Unimog, Toyota Hilux
- Rabitə sistemləri: Ericsson, Nokia, Thales
- Müşahidə sistemləri: Radarlar, sensorlar, pilotsuz uçuş aparatları (PUA)
Beynəlxalq əməkdaşlıq
[redaktə | mənbəni redaktə et]NATO ilə tərəfdaşlıq və üzvlük prosesi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Finlandiya, 1994-cü ildə NATO-nun Sülh Naminə Tərəfdaşlıq (PfP) proqramına qoşularaq alyansla əməkdaşlığa başlamışdır. Bu çərçivədə Finlandiya Silahlı Qüvvələri, NATO təlimlərində fəal iştirak etmiş, qarşılıqlı əməliyyat uyğunluğunu artırmış və təcrübə mübadiləsi aparmışdır. 2022-ci ildə Rusiyanın Ukraynaya təcavüzü, Finlandiyanın təhlükəsizlik mühitini köklü şəkildə dəyişdirdi və ölkə rəhbərliyini NATO-ya üzvlük üçün müraciət etməyə sövq etdi. 2023-cü ilin aprelində Finlandiya, NATO-nun 31-ci üzvü oldu və bununla da ölkənin müdafiə siyasətində yeni bir dövr başladı. NATO üzvlüyü, Finlandiyanın təhlükəsizliyini gücləndirmiş, kollektiv müdafiə təminatları vermiş və alyansla hərbi əməkdaşlığı daha da dərinləşdirmişdir.
BMT sülhməramlı əməliyyatlarda iştirak
[redaktə | mənbəni redaktə et]Finlandiya, BMT-nin sülhməramlı əməliyyatlarında fəal iştirak edən ölkələrdəndir. FDF, 1950-ci illərdən etibarən dünyanın müxtəlif bölgələrində BMT mandatı altında sülhməramlı əməliyyatlarda iştirak etmişdir. Finlandiya hərbçiləri, Kipr, Bosniya və Herseqovina, Kosovo, Əfqanıstan, Livan və digər bölgələrdə sülhün və təhlükəsizliyin qorunmasına töhfə vermişlər. FDF, sülhməramlı əməliyyatlarda peşəkarlığı, bitərəfliyi və sülh quruculuğuna verdiyi töhfələrlə tanınır.
Digər ölkələrlə hərbi əməkdaşlıq
[redaktə | mənbəni redaktə et]Finlandiya, NATO üzvlüyündən əlavə, İsveç, Norveç, Danimarka, Estoniya, Latviya və Litva kimi digər Nordik və Baltik ölkələri ilə sıx hərbi əməkdaşlıq edir. Bu əməkdaşlıq, birgə təlimlər, təcrübə mübadiləsi, müdafiə sənayesi əməkdaşlığı və digər sahələri əhatə edir. Finlandiya, həmçinin ABŞ, Böyük Britaniya, Almaniya və Fransa kimi digər Avropa ölkələri ilə də ikitərəfli və çoxtərəfli hərbi əməkdaşlıq münasibətlərinə malikdir.
Müasir çağırışlar və gələcək planlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]Hibrid təhdidlər və kiber təhlükəsizlik
[redaktə | mənbəni redaktə et]Müasir dövrün təhlükəsizlik mühiti, hibrid təhdidlər və kiber təhlükəsizlik kimi yeni çağırışlarla xarakterizə olunur. Finlandiya Silahlı Qüvvələri, bu təhdidlərə qarşı mübarizə aparmaq və ölkənin milli təhlükəsizliyini qorumaq üçün səylərini artırır. FDF, kiber hücumların qarşısını almaq, aşkarlamaq və onlara cavab vermək üçün kiber müdafiə qabiliyyətini gücləndirir. Həmçinin, dezinformasiya və təbliğat kimi hibrid təhdidlərlə mübarizə aparmaq üçün strateji kommunikasiya və vəziyyətdən xəbərdarlıq tədbirləri həyata keçirir.
Arktika bölgəsindəki hərbi fəallıq
[redaktə | mənbəni redaktə et]Arktika bölgəsindəki iqlim dəyişikliyi və təbii sərvətlərin əldə edilməsi imkanlarının artması, bu bölgədə hərbi fəallığın artmasına səbəb olmuşdur. Finlandiya, Arktika Şurasının üzvü kimi, bu bölgədəki təhlükəsizlik və sabitliyin qorunmasında maraqlıdır. FDF, Arktika şəraitində əməliyyat aparmaq qabiliyyətini artırmaq üçün yeni texnologiyalar və avadanlıqlar əldə edir, soyuq iqlim şəraitində təlimlər keçirir və beynəlxalq tərəfdaşlarla əməkdaşlığı genişləndirir.
Müdafiə büdcəsi və modernləşdirmə layihələri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Finlandiya, müdafiə qabiliyyətini gücləndirmək və müasir təhdidlərə cavab vermək üçün müdafiə büdcəsini artırır və modernləşdirmə layihələri həyata keçirir. F-35 təyyarələrinin alınması, Quru Qoşunlarının yeni zirehli texnika ilə təchiz edilməsi, Hərbi Dəniz Qüvvələrinin gəmi parkının yenilənməsi və digər layihələr, FDF-nin döyüş qabiliyyətini artırmaq və gələcək təhlükəsizlik çağırışlarına hazır olmaq məqsədi daşıyır.
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Ari Raunio. Lentomeripuolustuksen kehitys Suomessa. Tampereen yliopisto. 1990. ISBN 951-44-2786-3.
- ↑ Jukka Raunio. Itsenäisen Suomen puolustuspolitiikka 1945-1990. WSOY. 1992. ISBN 951-0-17470-6.
- ↑ Pasi Kesseli; Martti Lehtola; Sakari Viinikainen. Suomen ilmavoimat 1939-1945. Koala-kustannus. 2005. ISBN 952-5186-63-4.
- ↑ Kalevi Keskinen; Kari Stenman; Klaus Niska. Suomen ilmavoimien historia 21 – Lentävät ritarit. Tietoteos. 1995. ISBN 951-97086-4-2.
- ↑ Kari Stenman; Kalevi Keskinen. Finnish Aces of World War 2. Osprey Publishing. 1998. ISBN 1-85532-783-X.
- ↑ Jukka Raunio. Itsenäisen Suomen puolustuspolitiikka 1945-1990. WSOY. 1992. ISBN 951-0-17470-6.
- ↑ Markku Jokisipilä. Aseveljiä vai liittolaisia: Suomi, NATO ja Euroopan turvallisuusjärjestelmään osallistuminen 1991–2009. SKS. 2010. ISBN 978-952-222-176-6.