Für Elise
Für Elise— Əsasən, Für Elise kimi bilinir (Alman dilində: [fyːɐ̯ ʔeˈliːzə]), Azərbaycan dilində "Eliza üçün" kimi tərcümə olunur və Lüdviq Van Bethovenin ən məşhur bəstələrindən biridir.[1][2][3] Adətən bir bagatelle kimi təsnif edilir, bəzən də Albumblatt adlanır. Əsər bəstəkarın həyatı boyunca yayınlanmamışdır və bəstəkarın ölümündən 40 il sonra Lüdviq Nohl tərəfindən üzə çıxaılıb. Mahnı təxminlərə görə adı Therese olan və Bethovenin evlənmək istədiyi xanım üçün 1810 - cu ildə yazılıb. Amma Therese onunla evlənmək istəməyib.
Tarix
[redaktə | mənbəni redaktə et]Əsər 1867- ci ildə, Bethovenin vəfatından (1827 - ci il) 40 il sonra yayınlanıb. Əsəri kəşf edən Ludviq Nohl, orijinal imzalı, 27 aprel 1810 - cu il tarixli əlyazma (indi itib) olduğunu təsdiqlədi.[4] Musiqi Nohlun Neue Briefe Beethovens (Bethovendən Yeni Məktublar) əsərinin bir parçası olaraq (səhifə 28-33) Stuttgartda Johann Friedrich Cotta tərəfindən çapa verilib.
Elizanın şəxsiyyəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]
"Eliza"- nın kim olduğu dəqiq məlum deyil. Max Unger Ludviq Nohlun əsərin adını səhv tərcümə etdiyini və orijinal əsərin "Für Therese" olaraq adlandırıldığını və Therese Malfatti von Rohrenbach zu Dezzanın (1792–1851) şərəfinə yazdığını güman edir.[5] O, 1810-cu ildə təklif olunan Bethovenin dostu və tələbəsi idi, 1816-cı ildə Avstriyalı zadəgan və dövlət rəsmisi Wilhelm von Droßdiklə evlənmək üçün onu geri çevirdi.[6] Qeyd edək ki, piyano sonatası yoxdur. 24, Countess Thérèse von Brunswickə həsr olunub, bəzən də "Für Therese" kimi istinad olunur. Avstriyalı musiqologist Michael Lorenz göstərir ki, 1851-ci ildə Therese von Droßdik'in musiqili notalarını miras alan Rudolf Schachner, nikahdankənar doğulmuş Babette Bredlin oğlu idi.
2010-cu ildə Klaus Martin Kopitzin araşdırmasına görə, əsərin bir hissəsi alman musiqiçisi Elisabeth Röckel (1793–1883), sonralar Johann Nepomuk Hummelin xanımı üçün yazılıb. Onun ləqəbi "Eliza" idi (o özünü həmçinin "Betti" adlandırırdı) və o, 1808-ci ilə kimi Bethovenin dostu olmuşdu. 808.[7] 2015-ci ildə Kopitz Bethovenin Elizabet ilə əlaqəsi və məşhur əsər haqqında daha bir araşdırma dərc etdi. Bu göstərdi ki, o həmçinin Anna Milder-Hauptmannın yaxın dostu olmuş və onunla Theater an der Wiendə birlikdə yaşamışdır. Musiqiçi Bethovenin Fidelio operasının baş rolunu oynanyan ilk şəxsdir. Bir məktubda Elizabet özünü "Eliza" adlandırıb.[8]
2014-cü ildə kanadalı musiqologist Rita Steblin Eliza Barensfeldin haqqında danışılan Eliza ola biləcəyi fikrini iləri sürdü. Regensburqda anadan olub, ilk olaraq Bethovenin dostu Johann Nepomuk Mälzel ilə konsert turları üçün səyahət etdi, daha sonra onunla bir müddət Viyanada yaşadı və burada Antonio Saleridən musiqi dərsləri aldı. Steblin bəyan edib ki, Bethoven bu əsəri 13 yaşlı Eliza Barensfeldə, Mälzel və Barensfeldin evinin qarşısında yaşayan və ona piano dərsləri vemiş Therese Malfattiyə bir yaxşılıq olaraq ithaf edib.[9] Steblin bu sual işarələrinin onun fərziyyəsi üçün qaldığını etiraf edib.[10]
Musiqi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Əsət əsasən rondo şəklindədir, ABACA. A minor və 3/8 dəfədir. Poco moto (bəzi hərəkətlər) ilə qeyd olunan A minor ilə başlayır, sol əl arpejlər oynayan A minor və E major arasında dəyişir. Eyni motivlər C major və G major arasında da orijinal mövzuya keçməzdən əvvəl təkrarlanır. F majorun submeniant majorundakı B bölməsi, 32 -ci notda yer alan A bölməsinin təkrarlanmasına yol açır. C bölməsində, D minorun alt açarında tədirgin bir motiv pedal nöqtəsində təkrarlanan akkordlarla və bəzi drammatik azaldılmış yeddinci akordlarla birlikdə olur. Bu hissə, A bölməsinin təkrralanmasına yol açan, bir A minor arpejio və ardından iki oktavadan bir enmə ilə tamamlanır. A hisssəsinin ifası çətin olmasa da, B hissəsinin gedişi və C hissəsində sürətlə yüksələn motivlər daha çox pianist bacarıq tələb edir.
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Ludwig van Beethoven, Skizzenblätter zum Klavierstück "Für Elise" WoO 59, zum Marsch WoO 19 und zu Egmont op. 84, Autograph[ölü keçid]
- Für Elise
- Für Elise, WoO 59
- The mysteries behind Beethoven's Für Elise
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ William Kinderman, The Cambridge Companion to Beethoven, Cambridge: Cambridge University Press, 2000, pp. 125–126, ISBN 978-0-521-58934-5
- ↑ Dorothy de Val, The Cambridge Companion to the piano, Cambridge: Cambridge University Press, 1998, p. 131, ISBN 978-0-521-47986-8, "Beethoven is here [in the 1892 Repertory of select pianoforte works] only by virtue of 'Für Elise', but there is a better representation of later composers such as Schubert ... , Chopin ... , Schumann ... and some Liszt."
- ↑ Morton Manus, Alfred's Basic Adult All-In-One Piano Course, Book 3, New York: Alfred publishing, p. 132, ISBN 978-0-7390-0068-7
- ↑ Fuld, James J. The Book of World-famous Music: Classical, Popular, and Folk. Courier Dover Publications. 20 March 2000. səh. 241. ISBN 978-0-486-41475-1. 2 July 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 April 2011.
- ↑ Max Unger, translated by Theodore Baker, "Beethoven and Therese von Malfatti," The Musical Quarterly 11, no. 1 (1925): 63–72.
- ↑ Michael Lorenz: "Baronin Droßdik und die verschneyten Nachtigallen. Biographische Anmerkungen zu einem Schubert-Dokument", Schubert durch die Brille 26, (Tutzing: Schneider, 2001), pp. 47–88.
- ↑ Klaus Martin Kopitz: Beethoven, Elisabeth Röckel und das Albumblatt "Für Elise", Köln: Dohr, 2010, ISBN 978-3-936655-87-2.
- ↑ Klaus Martin Kopitz: Beethoven’s ‘Elise’ Elisabeth Röckel: a forgotten love story and a famous piano piece, in: The Musical Times, vol. 161, no. 1953 (Winter 2020), pp. 9–26, klaus-martin-kopitz.de Arxivləşdirilib 2022-05-06 at the Wayback Machine (PDF)
- ↑ "War Mälzels Sängerin auch Beethovens 'Elise'?" Arxivləşdirilib 2020-07-24 at the Wayback Machine by Juan Martin Koch, Neue Musikzeitung, 15 November 2012 (alm.)
- ↑ "Geheimnis um Beethovens 'Elise' gelüftet?" Arxivləşdirilib 2022-02-14 at the Wayback Machine, Die Welt, 16 November 2012 (alm.); Steblin, Rita: "Who was Beethoven’s 'Elise'? A new solution to the mystery." In: The Musical Times 155 (2014), pp. 3-39