Geosistem

Geosistem – Coğrafi təbəqənin maddə, enerji və məlumat axınları ilə birləşən bir-biri ilə əlaqəli komponentlərinin məcmusunu ifadə edən coğrafiya və geoekologiyanın fundamental kateqoriyasıdır. Coğrafiya elmləri təbii mühitin komponentləri arasında qarşılıqlı əlaqə məsələləri ilə məşğul olduğundan, geosistem anlayışına yaxın olan kifayət qədər anlayışlar mövcuddur. Ümumiyyətlə, bu anlayış biogeosenozun tərifinə çox yaxındır.

"Geosistem" anlayışı sovet elminə akademik V. B. Soçava tərəfindən daxil edilmişdir. Əvvəlcə bu termin yalnız təbii ərazi sistemlərini ifadə etmək üçün istifadə olunurdusa, hazırda sosial-iqtisadi və təbii-sosial məkan sistemlərini ifadə etmək üçün istifadə olunur.

Geosistem təbiətin, əhalinin və iqtisadiyyatın sıx əlaqəsi və qarşılıqlı təsirində formalaşan, bütövlüyü geosistemin altsistemləri arasında inkişaf edən birbaşa, əks və transformasiya olunmuş əlaqələrlə müəyyən edilən nisbətən ayrılmaz ərazi formasiyasıdır. Hər bir sistem elementlərdən, onlar arasındakı münasibətlərdən və onların xarici mühitlə əlaqələrindən formalaşan müəyyən bir quruluşa malikdir. Element müəyyən bir funksiyanı yerinə yetirən sistemin əsas vahididir. Bu yanaşma müxtəlif miqyaslı ərazi sistemləri ilə işləyən coğrafiyada ən vacibdir.

Geosistemin miqyası

1. Qlobal geosistem (coğrafi təbəqə ilə sinonimdir).
2. Regional geosistem coğrafi mühitin strukturunun yerli xüsusiyyətlərini kifayət qədər tam xarakterizə edən coğrafi təbəqənin ən müfəssəl bölməsidir. O, miqyasda və konfiqurasiyada ladşafta uyğundur;
3. Lokal geosistem, nisbətən qısamüddətli, sürətlə transformasiya olunan kompleksdir, onun daxilində təbii şərait demək olar ki, eynidir. Fiziki coğrafiyayanın fazasına uyğundur.

Həmçinin bax

• yer səthi
• landşaft