Geri qayıtmaq hüququ
Geri qayıtmaq hüququ — insan hüquqlarının Ümumdünya Bəyannaməsində və Vətəndaş və Siyasi Hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktda öz əksini tapmış, öz ölkəsinə qayıtmaq hüququ verən beynəlxalq hüququn qanunvericilik prinsipidir. Geri qayıtmaq hüququ əyalətin konstitusiyasında, immiqrasiya qanununda göstərilə bilər və ya diasporadan repatriasiya haqqında ayrıca bir qanun olaraq rəsmiləşdirilə bilər[1].
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Yəqin ki, geri dönüş hüququnun ilk tanınması 1789-cu il Fransa inqilabından sonra Fransada 15 dekabr 1790-cı ildə qəbul edilmiş Hugenotlar Aktında əksini tapdı. Hugenotlara bütün vətəndaş hüquqlarının verilməsi ilə eyni vaxtda qanun, Fransa vətəndaşlarını dini təqiblər səbəbiylə xaricdə doğulmuş və fransız soyundan olan, qovulmuş və ya qaçan bütün insanları elan etdi[2]. And içən geri qayıdan bütün vətəndaş hüquqlarına sahib idilər. Eyni zamanda, hugenotların böyük hissəsi bundan bir əsr əvvəl qovulmuşdu və bir çoxları İngiltərə, Almaniya və Cənubi Afrikanın yerli əhalisi ilə qarışmağı bacardılar. Qanun, 19 oktyabr 1945-ci ilə qədər qüvvədə qaldı, aralarında Nazizm tərəfdarlarının da ola biləcəyi Almaniyaya assimilyasiya olunmuş hugenotlar nəslinin köçməsinə icazə verilməməsi səbəbindən ləğv edildi[3].
Beynəlxalq hüquq[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ümumdünya İnsan Haqları Bəyannaməsinin 13-cü maddəsində deyilir ki, "hər kəs öz ölkəsi də daxil olmaqla istənilən ölkəni tərk etmək və öz ölkəsinə qayıtmaq hüququna malikdir". Bu maddənin mənası ilə bağlı fikir birliyi yoxdur, çünki əvvəlki bənddə "dövlət" ("hər kəsin hər bir əyalət daxilində sərbəst hərəkət etmək və yaşayış yerini seçmək hüququ") ifadəsi işlədildiyindən "ölkə" anlayışına icazə verilir. fərqli şərh edir. Ən böyük mübahisə isə "özününkü" sözləri ilə bağlıdır[4][5]. Bir çox ölkələrin milli müqəddəratını təyin etmə hüququnu həyata keçirən milli dövlətlər olması səbəbindən, qanunvericiliklərində çox vaxt dövlətlə müvafiq millətdən olan insanlar və ya xalqlar arasında bir əlaqə var. Bu ölkələrin bir çoxunda geri dönüş hüququnun təfsiri, milli dövlətlərində doğulmamış və əvvəllər yaşamamış xaricdən gələn titullu millət nümayəndələrinə də şamil edilir. Müvafiq ölkəyə köçmək istəyən digər insanlara üstünlük vermələri beynəlxalq münaqişələrə əsas ola bilər.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Tjasa Leskovic Vendramin. "The Right to Return of Refugees inInternational Law: The Case Study of Bosnia and Herzegovina" (PDF). 2020-07-25 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.
- ↑ "The Human Rights Committee General Comment on Article 12 of the International Covenant on civil and Political Rights (November 1999)". Human Rights Watch. 2022-07-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.
- ↑ "2. The International Covenant on Civil and Political Rights (ICCPR)". Institute Statelessness and Inclusion. 2021-12-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.
- ↑ "United Nations Audiovisual Library of International Law". legal.un.org. 2019-06-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-03-15.
- ↑ Rosand, Eric. "The Right to Return Under International Law Following Mass Dislocation: The Bosnia Precedent? Dislocation: The Bosnia Precedent?". Michigan Journal of International Law. 19 (4). 1998. 2021-12-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.