Hüseynqulu xan
| HÜSEYNQULU XAN | |
| Hüseynqulu xan Məhəmməd xan oğlu | |
).JPG) |
|
| Doğum tarixi: | 1742 |
|---|---|
| Doğum yeri: | Cənubi Azərbaycan |
| Vəfatı: | 1831 |
| Vəfat yeri: | İran |
Hüseynqulu xan Qacar —İrəvan xanı
Mündəricat
Həyatı[redaktə]
Təxminən 1742-ci ildə Cənubi Azərbaycanda anadan olmuşdur.
Qacarların Qoyunlu/Qovanlı tayfasına mənsub olmuşdur. Bəzən Qəzvini adından istifadə etməsinə görə onun Qəzvində doğulduğu ehtimal edilir.
Lakin çox güman ki, bu ləqəbini işlədilməsi onun Qəzvin yaxınlığında Sadıq xan Şəqaqi üzərində qələbəsi və bundan sonra orada hökmdarlığı ilə əlaqədardır.
Atası Məhəmməd xan Qacar məşhur sərkərdə olmuşdur. Doğulduğu yer məlum deyil.
Tarixi mənbələrdə Hüseynqulu xanın adı ilk dəfə Şirazda sarayın üzvü kimi xatırlanır, O, burada qullarağası kimi fəaliyyət göstərmişdir. Fətəli şah taxta çıxandan sonra, ona olan sədaqətinə görə, Hüseynqulunu bir neçə üsulla mükafatlandırmışdı: Xorasanın idarəçilyi də daxil olmaqla, ona bir neçə vəzifə vermiş, Hüseynqulunun bacısı ilə evlənmiş, Hüseynqulunun qızlarının birinə vəliəhd Abbas Mirzə ilə evlənməyi təklif etmiş və 29 yaşlı qızının Hüseynqulunun oğlu Məhəmməd ilə evlənməsinə razılıq vermişdir.
Birinci Rusiya-İran müharibəsi (1804-1813) zamanı İrəvan qalasının rus qoşunlarından qorunması üçün şahın güclü və sədaqətli sərkərdəyə ehtiyacı var idi. Fətəli şah 1807-ci ildə Hüseynqulu İrəvan xanı və şah qüvvələrinin bas komandanı (sərdarı) təyin edir. Bir il ondan sonra Hüseynqulunun qardası - hansı ki, igidliyinə görə "Sarı Aslan" adım qazanan Həsən xan da İrəvana gəlir.
20 illik hökmranlığı zamanı Hüseynqulu xan ədaləti üsul-idarəçiliyə görə əhalinin rəğbətini qazanmışdır. Xarici səyahətçilər onu vəliəhd Abbas Mirzə qədər ixtiyar sahibi, ən güclü və var-dövlətli hökmdarlarından biri adlandırırdılar.
Hüseynqulu xan pul kəsmək ixtiyarına malik idi. O, gəlirin böyük hissəsini müdafiə məqsədlərinə istifadə etməyə imkan əldə edirdi. Hüseynqulu xan ticarəti həvəsləndirmiş və sabit idarəçilik qurmuşdu. Erməni və rus mənbələri də Hüseynqulu xanın mərhəmətli, səmimi, alicənab, vicdanlı və ədalətli xan olduğunu təsdiqləyirlər.
1827-ci ilin sentyabrın 1-də rus qoşunları Sərdarabad qalasını mühasirəyə alırlar. Hüseynqulu xan İrəvan qalasından çıxıb Sərdarabad qalasını mühafizə edən nəvəsinin köməyinə yetişmək istəyir Lakin rus qoşunları buna imkan vermirlər. O, İran-Türkiyə sərhədinə çəkilmək məcburiyyətində qalır. İrəvan qalasının müdafiəsi Həsən xanın üzərinə düşür. Oktyabrın 1-də rus qoşunları İrəvan qalasını ələ keçirirlər. Həsən xanı isə ruslar əsir alır və onu Peterburqa imperator I Nikolayın hüzuruna göndərmək qərara alınır. Müəyyən səbəblərdən Hüseyn xanı aparan kareta yolda Terek çayı üzərindəki Yekaterinoqrad şəhərində ləngiyir. Lakin onun sonrakı taleyi haqda məlumat verilmir. Fətəli şah Səfəvilərdən ona miras qalan Teymurləngin qılıncını müharibələr zamanı göstərdiyi igidliyə görə Həsən xana hədiyyə etmişdi. Həsən xanın həmin qılıncını general-leytenant Krasovski İmperatora hədiyyə olaraq göndərir.
Fars mənbələrinə istinadən Hüseynqulu xan 1831-ci ildə İranda vəfat etmişdir.
Mənbə[redaktə]
- Ənvər Çingizoğlu, Hüseynqulu xan Qovanlı-Qacar, Bakı: Mütərcim, 2011,-88 səh.
İstinadlar[redaktə]
Həmçinin bax[redaktə]
Xarici keçidlər[redaktə]
 |
Şəxs haqda olan bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
