Harayçı qu quşu
| Harayçı qu | |||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Cygnus cygnus | |||||||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||||||
| Elmi təsnifat | |||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||
| Elmi adı | |||||||||||||||||||||||||
| Cygnus cygnus (Linnaeus, 1758) | |||||||||||||||||||||||||
| Areal | |||||||||||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||||||||
| Mühafizə statusu | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Harayçı qu (lat. Cygnus cygnus) - qu cinsinə aid quş növü.
Uzunluğu 140-160 sm, qanadlarının genişliyi 205-235 sm-dir. Çəkisi 8-15 kq arasında dəyişir.
Qalereya[redaktə | mənbəni redaktə et]
Statusu[redaktə | mənbəni redaktə et]
Qısa təsviri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Fısıldayan qulələyə oxşayır, lakin ondan az kiçikdir (5-10 kq). Xoş səsi var: “anqa-a, anqa-a”. Rəngi qar kimi ağdır. Dimdiyi qaradır, yalnız ucu sarıdır. Suda və yerdə boynunu dik saxlayır. Dimdiyinin sarı hissəsi üçbucaq formalı qara rəngə daxil olur; qara və sarı rənglərin birləşməsi iti bucaq əmələ gətirir. Cavan quşun dimdiyi çəhrayıdır, yalnız ucu qaradır.
Yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]
Reproduktiv arealı Avropa və Asiyada yerləşib. Azərbaycana qışlamaq üçün gəlir və buradan keçən miqrant populyasiyası da var. Əsas qışlama yeri Xəzər dənizi və düzənlik rayonlarda olan böyük hövzələrdir. Adətən dekabr ayında gəlir, fevralda-martda reproduksiya yerinə (vətəninə) qayıdır [2]. Amma, qalın qarlı-şaxtalı illərdə ləngiyib aprel ayına qədər qalır, hətta populyasiyasının müəyyən qədəri qırılır.
Yaşayış yeri və həyat tərzi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ruhani mədəniyyətli yerli əhali qulələk cinsinə (Cygnus) “Məlakə” adı verib. Azərbaycanda tək-tək acgöz-qudurğan ovçulardan savayı heç kim bu quşa atəş açmır [3]. Ona görə də populyasiyanın sıxlığı dinamik-stabil qalır.
Məhdudlaşdırıcı amillər[redaktə | mənbəni redaktə et]
Qışın uzun müddət qarlı-şaxtalı keçməsi, Rusiyada daha çox sərt olması.
Əhali üçün əhəmiyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]
Elmi, estetik və dekorativ əhəmiyyəti var.
Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ovlanması qadağandır. Ramsar, Bern konvensiyalarına və AEWA sazişinə daxildir. Şirvan, Ağgöl və Abşeron Milli Parklarında, Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğunda nəzarət altında saxlanılır.
Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ekoloji qanunçuluğa tam riayət olunması, qış sərt keçən vaxtlarda əsas qışlaq yerlərində əlavə yemləndirilməsi.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]
1. Mustafayev Q.T., Məmmədov A.T. Ataların sözü–xalqın gözü. Bakı, “Sabah”, 2009, 383 s.;
2. Mustafayev Q.T., Məmmədov A.T. Təbiətin sirləri. Bakı, “Elm”, 2010, 292 s.;
3. Babayev İ.R., Abbasov A.N. Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğunda sudaüzən quşların qışlamada sayı, yayılması və onlara təsir edən amillər // Zoologiya İnstitutunun əsərləri, XXVIII cild // məqalələr toplusu. Bakı, “Elm”, 2006, s. 123-131;
4. Babayev İ.R., Əsgərov F.S. Bioloji müxtəliflik: Xəzərin Azərbaycan hissəsinin sudaüzən quşları. Bakı, “Nurlar”, 2007, s. 61-63;
5. Верещагин Н.К. Охотничьи и промысловые животные Кавказа. Баку, 1947, 147 с.;
6. Mustafayev Q.T., Babayev İ.R. Quşların qorunması (monoqrafiya). Bakı, "Elm", 2012, 255 s.
Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Whooper Swan videos, photos & sounds Arxivləşdirilib 2014-11-15 at the Wayback Machine on the Internet Bird Collection
- Harayçı qulələk – Cygnus cygnus
