Hündür araliya

Hündür araliya
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superasteridlər Klad: Asteridlər Klad: Kampanulidlər Dəstə: Çətirçiçəklilər Fəsilə: Araliyakimilər Yarımfəsilə: Araliyalar Cins: Araliya Növ: Hündür araliya
Beynəlxalq elmi adı
Aralia elata Seem.
Şəkil axtarışı ITIS   184745 NCBI   82095 EOL   1153801

Hündür araliya (lat. Aralia elata) — bitkilər aləminin çətirçiçəklilər dəstəsinin araliyakimilər fəsiləsinin araliya cinsinə aid bitki növü.

Təbii yayılması

Yaponiyada, Koreyada, Uzaq Şərqdə, Saxalində və Kuril adalarında yayılmışdır.

Botaniki təsviri

Hündürlüyü 1,5-12 m-dək, düz gövdəsinin diametri 20 sm-dək alçaqboylu, budaqlı və gövdəli kiçik ağacdır. Yarpaqları növbəli, tökülən, iri, uzunluğu 1 m-dək, mürəkkəb, lələkvari, birinci dərəcəli 2-4 hissədən və 5-9 cüt yarpaqcıqdan ibarətdir. Çətirləri çoxsaylıdır, iri, mürəkkəb, süpürgəvari çiçək qruplarına, bəzən şaxələnmiş salxıma yığılmışdır. İyul-avqustda çiçəkləyir. Çiçəkləri xırda, ikicinsli və erkəkcikləri, inkişaf etməmiş yumurtalıqlı, əsasən beşhissəli, bəzən 4 və ya 6 hissəlidir. Kasacığı xırda dişlidir. Erkəkcikləri uzunsov tozluqludur: sütuncuğun altı hamst və ya zəif qabarıqdır; yumurtalığı iki-altı yuvalıdır. Meyvəsi göy-qara, giləmeyvəli, beş çəyirdəkli, diametri 3-5 mm-dir. Sentyabr-oktyabrda meyvəsi yetişir. Meyvəsi tünd-bənövşəyi, giləmeyvəşəkilli, şarşəkilli, beş, bəzən altı hissəli, ətli ekzokarpdır. Toxumları hamar endospermlidir. Toxumlarla və zoğları ilə çoxalır.

Ekologiyası

Meşələrdə, daşlı-qayalı yerlərdə dəniz səviyyəsindən 2700 m-dən hündürlükdə bitir.

Azərbaycanda yayılması

Mərdəkan dendrarisində 1992-ci ildə introduksiya edilmişdir.

İstifadəsi

Tərkibində müxtəlif toksik qlikozidlər və alkaloidlər vardır. İri yarpaqları, enli çiçək qrupları ilə çox gözəldir və landşafta özünəməxsus ekzotik görünüş verir. Araliyanın yarpaqları, qabığı və kökləri (Rasix Araliae) dərman xammalıdır.