Jan-Fransua Şampolyon

Jan-Fransua Şampolyon
fr. Jean-François Champollion
Doğum tarixi	23 dekabr 1790(1790-12-23)
Doğum yeri	Fransa
Vəfat tarixi	4 mart 1832(1832-03-04) (41 yaşında)
Vəfat yeri	Paris, Fransa
Vəfat səbəbi	ürək tutması[d], insult
Dəfn yeri	Per-Laşez qəbiristanlığı
Vətəndaşlığı	Fransa krallığı  Birinci Fransa İmperiyası
Elm sahəsi	tarix, dilçilik, arxeologiya, misirşünaslıq
Elmi dərəcəsi	professor
İş yeri	Kollec de Frans[d]
Təhsili	Kollec de Frans[d], İNALCO
Elmi rəhbəri	Antuan İsaak Silvestr de Sasi
Üzvlüyü	Rusiya Elmlər Akademiyası
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Jan-Fransua Şampolyon (fr. Jean-François Champollion; 23 dekabr 1790(1790-12-23)^[…], Figeac^[d], Fransa krallığı – 4 mart 1832(1832-03-04)^[…], Paris, İyul monarxiyası^[…]) — fransız şərqşünası, Misirşünaslıq elminin banisi.

Həyatı

1790 cı ildə anadan olmuşdur. O,çox çalışqan və əzimli idi. O 16 yaşında deputat 32 yaşında isə imperator olmuşdur. O rozetta daşını kəşf etmişdir

Şampolyon tarix üzrə professor təyin olunmuşdur. O, Misir heroqlifləri ilə yaxından maraqlanırdı. Nəhayət, heroqliflərin sirrini açmaq üçün Rozetta daşını öyrənməyə başladı. O, Misir mətnində “Ptolomey” adını, digər yeni tapılmış yazıda “Kleopatra” adını oxudu; beləliklə o, heroqliflərin mənasını aydınlaşdırdı. Bundan sonra o, Misir dilində tərtib olunmuş heroqliflərdə Aleksandr, Tiberi, Domisian və başqa adların oxunuşuna nail oldu. 1822-ci il sentyabrın 14-də təzə tapılmış yazılarda Şampolyon asanlıqla Misir fironları Ramzesin və Tutanhamonun adlarını oxudu. Şampolyon sübut etdi ki, hər üç Misir yazı növləri – heroqlif, heratika və demotika eyni mənşəli deyil. Böyük bir səbirlə və səylə çalışan Şampolyon Misir heroqliflərinin sirrini, demək olar ki, tamamilə açdı. Bu, uzunmüddətli axtarışların və möhkəm məntiqin, iradənin nəticəsi idi. Onun tədqiqatları nəticəsində 1822-ci ildə Misirşünaslıq elm sahəsi yarandı. Şampolyonun kəşfinə rus alimləri və ictimai idarələri biganə qalmadılar. Həmin illərdə Rusiya mətbuatında Misir əsatirləri və heroqlif yazıları barədə kitab və məqalələr çap edilirdi. Məsələn, jurnalların biri (“Dahilərin oğlu”) yazırdı: “1822-ci ildə Misirdə və Misir haqqında çox mühüm kəşflər edilmişdir. Misir heroqlifləri barədə Şampolyonun kəşfi öz nəticəsi etibarilə ən qiymətli və məhsuldar olmuşdur… Bu kəşfin əhəmiyyəti ilk nəzərdə gözə çarpır və bu tarixin boş qalan səhifələrini doldurmalıdır. ” Lakin Şampolyonun kəşfini hamı qəbul etmirdi, onu fırıldaqçı, uydurmaçı adlandıranlar da olurdu. Ancaq, sağlam elmi mətbuat Şampolyonun kəşfini dövrün böyük nailiyyəti kimi qələmə verirdi. === Şampolyon Misir heroqliflərinin oxunmasına 25 il ömür sərf etdi. O, nəinki alim, eyni zamanda vətən uğrunda döyüşürdü. Napoleon Elbadan Fransaya qayıdarkən o da üsyana qoşulmuş və Burbon hakimiyyətinə qarşı mübarizəyə qalxmışdı. Üsyan yatırıldıqdan sonra o, ölkədən qaçmağa məcbur oldu, onu siyasi hüquqdan məhrum etdilər. O, uzun müddət əzab-əziyyətlə, aclıq içərisində yaşamış, lakin heroqliflərin sirrini açmaq üzərində çalışmış və buna müyəssər olmuşdu.