Kəraimlər üçün mənbəyə bax

{{Xalq
|adı             = Kəraimlər
|şəkil           = [[Fayl:Qaraylar.jpg|180px|Qaraylar]]
|şəklin izahı    = Krım Kəraimləri, 19-cu əsrdə ənənəvi geyimli Kəraim kişiləri
|özünüadlandırma = 
|ümumi sayı      = 2,500
|ərazi1          = {{UKR}}
|sayı1           = 1,196
|ref1            = <ref name="ukrcensus_all_Ukraine">1,196 Karaites in the Ukraine as a whole (including the Crimea) [http://2001.ukrcensus.gov.ua/rus/results/nationality_population/nationality_popul1/select_51/?botton=cens_db&box=5.1W&k_t=00&p=50&rz=1_1&rz_b=2_1&n_page=3%29 Распределение населения по национальности и родному языку УКРАИНА ''Distribution of the population by nationality and mother tongue, Ukraine'' (Russian language version)] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20161006013929/http://2001.ukrcensus.gov.ua/rus/results/nationality_population/nationality_popul1/select_51/?botton=cens_db&box=5.1W&k_t=00&p=50&rz=1_1&rz_b=2_1&n_page=3%29 |date=2016-10-06 }}</ref>
|ərazi2          = {{flaqifikasiya|Krım}}
|sayı2           = 715
|ref2            = <ref name="ukrcensus_Crimea">Population in Autonomous Republic of the Crimea = 671, population in Sevastopol city council area = 44. 671+44 = 715. [http://2001.ukrcensus.gov.ua/rus/results/nationality_population/nationality_popul1/select_51/?botton=cens_db&box=5.1W&k_t=01&p=50&rz=1_1&rz_b=2_1%20&n_page=3 Распределение населения по национальности и родному языку, Автономная Республика Крым (''Distribution of the population by nationality and mother tongue, Autonomous Republic of the Crimea'' )] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20220922015625/http://2001.ukrcensus.gov.ua/rus/results/nationality_population/nationality_popul1/select_51/?botton=cens_db&box=5.1W&k_t=01&p=50&rz=1_1&rz_b=2_1%20&n_page=3 |date=2022-09-22 }}<br>[http://2001.ukrcensus.gov.ua/rus/results/nationality_population/nationality_popul1/select_51/?botton=cens_db&box=5.1W&k_t=85&p=50&rz=1_1&rz_b=2_1%20&n_page=3 Распределение населения по национальности и родному языку, Г.Севастополь (горсовет) (''Distribution of the population by nationality and mother tongue, Sevastopol city council'')] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160403072624/http://2001.ukrcensus.gov.ua/rus/results/nationality_population/nationality_popul1/select_51/?botton=cens_db&box=5.1W&k_t=01&p=50&rz=1_1&rz_b=2_1%20&n_page=3 |date=2016-04-03 }}</ref>
|ərazi3          = {{ISR}}
|sayı3           = ~500
|ref3            = <ref>{{Kitab3 |title=The Karaites of Galicia : an ethnoreligious minority among the Ashkenazim, the Turks, and the Slavs, 1772-1945 |date=2008 |publisher=Brill |isbn=978-90-47-44288-2}}</ref> 
|ərazi4          = {{POL}}
|sayı4           = 346
|ref4            = <ref>{{Cite web |title=Ludność. Stan i struktura demograficzno-społeczna.Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011. |url=http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/LUD_ludnosc_stan_str_dem_spo_NSP2011.pdf |access-date=2021-08-09 |archive-date=2017-11-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171118132604/http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/LUD_ludnosc_stan_str_dem_spo_NSP2011.pdf |url-status=live }}</ref>
|ərazi5          = {{LTU}}
|sayı5           = 241
|ref5            = <ref>{{cite web|url=https://osp.stat.gov.lt/documents/10180/217110/Gyv_kalba_tikyba.pdf/1d9dac9a-3d45-4798-93f5-941fed00503f|title=Gyventojai pagal tautybę, gimtąją kalbą ir tikybą|publisher=Statistics Lithuania|access-date=January 9, 2015|archive-date=March 13, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200313110843/https://osp.stat.gov.lt/documents/10180/217110/Gyv_kalba_tikyba.pdf/1d9dac9a-3d45-4798-93f5-941fed00503f|url-status=live}}</ref>
|ərazi6          = {{RUS}}
|sayı6           = 205
|ref6            = <ref>[http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/tab5.xls Russian Census 2010: Population by ethnicity] {{Wayback|url=http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/tab5.xls |date=20131204011922 }} {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20120424113952/http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/tab5.xls |date=April 24, 2012 }} {{Lang|ru}}</ref>
|dili            = [[Kəraim dili]], [[Litva dili]], [[Polyak dili]], [[Rus dili]], [[Rumın dili]]
|dini            = [[Yəhudilik]]
|irqi            = 
|daxildir        = 
|əhatə edir      = 
|mənşəyi         =[[Qıpçaq]] 
|qohum xalqlar   = [[Ural-Altay xalqları]]
|qeyd            = 
}}
'''Kəraimlər''' ([[Kəraim dili|kəraimcə]]. [[Kəraim dilinin Krım dialekti|krım dialektində]]: tək. ''къарай'', cəm. ''къарайлар''; [[Kəraim dilinin trakay dialekti|trakay dialektində]]: tək. ''karaj'', cəm. ''karajlar''; {{Dil-he|קָרָאִים}} — "kəraim", hərfən ''oxuyanlar'') — [[Belarus]], [[Litva]], Krım, Qərbi [[Ukrayna]], [[Polşa]], [[ABŞ]], [[Rusiya]], Dağıstan, [[Türkiyə]], [[İsrail]] və [[Rumıniya]]da yaşayan Yəhudi Krım Türk xalqı.

== Tarixi ==
Kəraim xalqının və dininin adı "Bibliyanı oxumaq, öyrənmək, şöhrətləndirmək, onun davamçısı olmaq" mənasını daşıyan ərəb və qədim yəhudi sözü "kara"-dan gəlir. "Karaim" ifadəsi etnik, dil, və dini mənsubiyyəti göstərmək üçün işlənilir. Litva karaimləri nəzərdə tutulduqda bu iki ifadə üst-üstə düşür. Bu, [[Xəzərlər|xəzər]] və [[Qıpçaqlar|qıpçaq]] tayfalarından törənmiş türk qrupuna aid olan xalqdır. O, [[VIII əsr|VIII]]-[[X əsr]]lərdə qüdrətli [[Xəzər xaqanlığı|Xəzər dövləti]]nin tabeliyində olmuşdur.

== Krım kəraimləri ==
{{main|Krım kəraimləri}}
Krım Xanlığının paytaxtı [[Starıy Krım|Solxat]] (indiki [[Starıy Krım]]) və Kafedə (indiki [[Feodosiya]]) Karaim icması XIII əsrdə mövcud idi.

XV əsrin əvvəllərində Kəraimlər alman səyyahı İoqann Şiltberqer tərəfindən Feodosiyanın təsvirində qeyd olunub. Xarkavinin fikrincə, kəraimlər Krımda şərqi yəhudilərlə, talmudistlərlə birlikdə XIII əsrdə məskunlaşıblar.
 
Krım kəraimlərinin əsas mərkəzi Çufutqala idi. XIX əsrdə Çufutqala əhalisi demək olar ki, yalnız kəraimlərdən ibarət olmuşdur.

== Litva kəraimləri ==
{{main|Litva kəraimləri}}
Karaim ənənəsinə görə, Litva şahzadəsi Vitovt, 383 Karaite ailəsini Krımdan [[Trakay]]a, 1218/1392/1397-ci illərdə Krım yürüşündən sonra [[Lutsk]] və [[Qaliç]]ə köçürdü. Oradan da Litva, [[Volın]] və [[Podolye]]nin digər şəhərlərində məskunlaşdılar.

=== Litvada kəraimlər ===
Kəraimlər orta əsrlərdən bəri Litvanın bəzi yerlərində qarışıq əhalisi olan yaşayış məntəqələrində (xristianlar, yəhudilər, tatarlar) kompakt şəkildə yaşayırlar.
Müasir Litvada 250-dən az kəraim üç mütəşəkkil icmada yaşayır: [[Vilnüs]] (təxminən 150 nəfər), [[Trakay]] (50 nəfərdən az), [[Panevejis]] (30 nəfərdən az). Vilnüs və Trakayda aktiv kenassa kəraimləri(Panevejisdəki kenassa sovet dövründə söküldü) var. Vilnüsdə fəaliyyət göstərən kəraim qəbiristanlığı (iki hissəyə bölünmüş ümumi bir tatar-kəraim qəbiristanlığı) mövcuddur. Trakayda Kəraim Dövlət Etnoqrafiya Muzeyi fəaliyyət göstərir. Zaman zaman kəraim mövzusunda litva dilində kitablar və ya paralel şəkildə mətnlər litva və kəraim dillərində (latın qrafikası ilə) nəşr olunur. Tam kəraim dilində karaim namaz kitabları nəşr olunub. Litva müasir kəraim cəmiyyəti mədəni və ictimai işlərdə fəal iştirak edir.

== Polşa kəraimləri ==
{{main|Polşa kəraimləri}}

=== Polşada kəraimlər ===
2011-ci siyahıya alınmasına görə, müasir Polşada 346 kəraim yaşayır. [[Varşava]]da, [[Krakov]]da, [[Vroslav]]da və [[Qdansk]]da kəraim qrupları mövcuddur. Bir neçə kəraim təşkilatı vardır. Əsas təşkilat isə Polşa Kəraimlər Birliyi adlanır. Varşavada ayrıca bir kəraim qəbiristanlığı qorunur. [[Polşa]]nın müasir kəraimləri özlərini etnik birlik kimi qəbul edir və əksər hallarda öz dini müqəddəratlarını itiriblər. Polşanın Kəraim Dini Birliyi rəsmi olaraq mövcud olsa da, aktiv dini icmaları yoxdur. Son illərdə kəraimli olan gənclərin öz tarixlərinə və mədəniyyətlərinə olan marağı əhəmiyyətli dərəcədə artmışdır.

== İsrail kəraimləri ==
{{main|İsrail kəraimləri}}

== Sayları ==

=== Dünyada ===
{| class="standard"
|-
!İl||Kəraimlərin sayları <br> dünyada, nəf.
|-
|1897||align="right" | 12 894
|-
|1913||align="right" | 13 600
|-
|1926||align="right" | 8 300
|-
|1959||align="right" | 5 700
|-
|1979||align="right" | 3 341
|-
|1989||align="right" | 2 803
|-
|2002||align="right" | 1 890
|-
|}

== Həmçinin bax ==
* [[Seraya Şapşal]]

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}

== Xarici keçidlər ==
* [http://karai.crimea.ua Сайт Всеукраинской Ассоциации крымских караимов "Крымкарайлар"]{{ref-ru}}{{ref-en}}
* [http://karaim-institute.narod.ru/index.htm Международный институт крымских караимов] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20130718181248/http://karaim-institute.narod.ru/index.htm |date=2013-07-18 }}{{ref-en}}
* [http://shchedrovitskiy.ru/KaraiteLiturgicalPoetry.php Караимская литургическая поэзия] Дмитрий Щедровицкий
* [http://www.karaimi.org/ Караимы Польши]{{ref-pl}},{{ref-en}}
* [http://www.karaim.eu/ Караимы Литвы]{{ref-lt}},{{ref-en}}
* [http://karaites.narod.ru/ Караимы Украины]{{ref-ru}}
* [http://turkolog.narod.ru/info/N4.htm Статьи о караимах на сайте "Тюркологические публикации"] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20120903093919/http://turkolog.narod.ru/info/N4.htm |date=2012-09-03 }}{{ref-ru}}
* [https://eleven.co.il/article/1405 Электронная еврейская энциклопедия о караимах]{{ref-ru}}
* [http://www.ccssu.crimea.ua/crimea/etno/ethnos/karaimy/index.htm О караимах на сервере Таврического национального университета]{{ref-ru}}
* Научно-популярный фильм [http://www.youtube.com/watch?v=a50LOrKC1CU Неизвестные караимы]
{{Xarici keçidlər}}

[[Kateqoriya:Kəraimlər| ]]
[[Kateqoriya:Xəzərlər]]
[[Kateqoriya:Ukraynada yaşayan etnik qruplar]]
[[Kateqoriya:Ukrayna türkləri]]
[[Kateqoriya:Litvada yaşayan etnik qruplar]]
[[Kateqoriya:Polşada yaşayan etnik qruplar]]
[[Kateqoriya:İsraildə yaşayan etnik qruplar]]