K2-yə Amerikan Karakorum ekspedisiyası (1938)

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç

1938-ci il tarixli Amerikan Karakorum ekspedisiyası, daha düzgün şəkildə "Birinci Amerika Karakorum ekspedisiyası" adlandırılan qrup dünyanın ikinci ən yüksək dağı olan 8.611 m Çoqori (həmçinin K2 adlanır) zirvəsinə çatmaq üçün bir neçə marşrutu araşdırdı. Çarlie Houston kiçik və xoşbəxt bir alpinist qrupa liderlik edirdi. Abruzzi silsiləsinin ən əlverişli yol olduğuna qərar verdikdən sonra 19 iyul 1938-ci il tarixdə 7500 m məsafədə silsilənin yüksəkliyinə qədər yaxşı irəliləyiş əldə etdilər. Lakin o vaxta qədər tədarükləri azaldı, qida çatışmırdı və musson yaxınlaşırdı. Houston və Paul Petzoldt zirvəyə bacardıqları qədər yaxınlaşmaq üçün son bir təkan verməli olduqlarına və sonra qrupun qalan hissəsilə orada qovuşacaqlarına qərar verildi. 21 iyulda cütlük təxminən 7.900 m yüksəkliyə çatdı. Əlverişli hava şəraitində daha yüksək düşərgə üçün uyğun bir yer və zirvəyə gedən aydın bir yol müəyyən edə bildilər.[1] Ekspedisiya uğurlu sayılırdı və heç kim ciddi xəsarət almamışdı. Abruzzi silsiləsinə qədər uyğun bir yol ətraflı araşdırılmış, çadırlar üçün yaxşı yerlər tapılmışdı (gələcəkdə bir çox ekspedisiyalarda istifadə ediləcək yerlər idi) və dırmanmanın texniki cəhətdən ən çətin hissəsini 6700 m məsafəni "Evin bacası" ("House's Chimney" -iki saatlıq qaya üzərinə çıxmağa rəhbərlik edən Bill Houseun adı ilə əlaqəlidir) qədər müəyyənləşdirmişdilər. Komandanın ortaq şəkildə yazdığı "Five Miles High" (Bates & Burdsall 1939) kitabı da uğurlu hesab olunur. Növbəti 1939-cu il Amerikalı Karakorum ekspedisiyası kəşfiyyatdan istifadə edərək zirvəyə çox yaxınlaşdı, lakin enişləri faciəyə səbəb oldu.

Coğrafiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

K2, 1938-ci ildə Hindistanın İngilis Rajı (indiki Pakistan) ilə Çin Respublikası arasında sərhəddədir. 8.611 m səviyyəsində olan bu dağ Karakorum silsiləsinin ən yüksək nöqtəsi və dünyanın ikinci ən yüksək dağıdır. Dağ 1856-cı ildə Kəşmirə aparılmış Böyük Triqonometrik Tədqiqatla araşdırıldı və 1861-ci ilə qədər qrup Henri Godwin-Austen Baltoro Buzlağına çatdı və Maşerbrum yamaclarından Çoqoriyə aydın nəzər yetirə bildi.[2] K2, Himalay dağlarından daha şimalda olduğundan iqlim daha soyuqdur. Karakorum silsiləsi Himalaydan daha genişdir, buna görə daha çox buz və qar orada qalır.[3]

Dağa qalxma tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

1890-cı ildə Roberto Lerko Karakorumun Baltoro Muztagh bölgəsinə çatdı. O, K2-nin ətəyinə çatmışdı və bəlkə də cənub-şərq qolundan bir qədər yuxarı qalxmışdı.[4][5] Dağa qalxmaq üçün ilk ciddi cəhd 1902-ci ildə Aleister Crowley tərəfindən edilmiş, daha sonra "Dünyanın ən pis adamı" kimi tanınmağa başlandı. Ekspedisiya dağın həm şimalında, həm də cənubunda qalxma yollarını araşdırdı və səylərini tərk etmək məcburiyyətində qalmadan şimal-şərq silsiləsinə qədər ən yaxşı irəliləyiş etdi. O vaxtdan bəri K2, Abruzzi dağından daha çətin fəth edilməyi ilə şöhrətini qazandı. Beləlikləe zirvəyə gedən hər bir yol çətin idi. Abruzzi ekspedisiyasının 1909 hersoqu, dağın sərhədsiz olduğuna qərar vermədən əvvəl cənub-şərq silsiləsində təxminən 6250 m-ə çatdı. Bu marşrut daha sonra zirvəyə gedən normal bir yol olaraq qəbul edildi və istifadə edildi.[6]

1938-ci il ekspedisiyasına hazırlıq[redaktə | mənbəni redaktə et]

Amerikan Alpinist Klubu 1938 və 1939 ekspedisiyalarını planlaşdırır[redaktə | mənbəni redaktə et]

Amerikan Alpinist Klubunun 1937-ci il iclasında Charlie Houston və Fritz Wiessner əsas məruzəçilər oldular və Wiessner ilk dəfə K2-yə qalxmaq üçün bir ekspedisiya təklif etdi, bu fikir qətiyyətlə dəstəkləndi. Amerikan Alpinist Klubu prezidentə Dövlət Departamenti vasitəsi ilə bir ekspedisiya izni üçün müraciət etdi, 1938-ci ildə kəşfiyyat planı təsdiqləndi. Wiessnerin ilk ekspedisiyaya rəhbərlik edəcəyi gözlənilsə də o dövrdə bəlkə də ən yaxşı amerikalı alpinist olan Wiessner geri çəkilib Houstonu onun yerinə keçməyi təklif etdi. Houston xeyli alpinizm təcrübəsinə sahib idi. 1934-cü ildə Alyaskanın Foraker dağına ilk qalxmağı təşkil etmiş və əldə etmiş və 1936-cı ildə İngilis-Amerikan Himalay Ekspedisiyasında Nanda Devinin zirvəsinə çatan üzvü olmuşdu. Onların əsas məqsədi K2-nin üç əsas silsiləsini araşdırmaq və mümkünsə zirvə cəhdi etmək idi.[7]

Komanda üzvləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bob Bates, Houstonun dostu və Harvardda tələbə yoldaşı idi, iki dəfə Alyaskada alpinizmdə olmuşdu. Richard Burdsall Çinin Sıçuan şəhərindəki Gonga dağına uğurla qalxmışdı. Bill House, Wiessner ilə British Columbiada Waddington Dağının ilk qalxışında iştirak etmişdi. Paul Petzoldt, Wyoming's Tetons’da çox təcrübəli bir dağ bələdçisi və qayaya dırmaşmaq təcrübələri var idi. Norman Streatfeild, Fransız Karakorum ekspedisiyasında nəqliyyat məmuru olmuş Hindistanda yerləşən bir İngilis ordu zabiti idi. O, yüksək təcrübəli bir alpinist deyildi, ancaq işçiləri təşkil etməkdə və avadanlıqları yerləşdirməkdə yaxşı idi.[8]

Avadanlıq[redaktə | mənbəni redaktə et]

Hansı qidanı götürəcəklərini sınamaq məcburiyyətində qaldılar və nəticədə qütb tədqiqatçılarının sevimlisi olan 23 kiloqram pemmikana qərar verdilər. Pemmikanın yüksək hündürlüklər üçün çox yağlı olduğu hələ məlum deyildi. Nəmli olduqda yumuşamayan sərt peçenye seçdilər. Qurudulmuş meyvə və tərəvəz və tozlu süd götürdülər. Çəkmələr, dəridən idi. Dırmaşma ipləri manila idi və neylon yox idi. Buz baltasının dizaynı polad başlıqdan ibarət idi. İngilislərin nümunəsindən sonra Wiessnerin ekspedisiyasından fərqli olaraq, çox az texniki dırmaşma avadanlığı götürdülər.

K2 baza düşərgəsinə səyahət və gəzinti[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ekspedisiya 14 apreldə Nyu Yorkdan Avropa üzərindən Bombeyə yola çıxdı. Mayın 9-da Ravalpindiyə çatdılar və Srinaqarın şimalında Wayul'ya qədər davam etdilər. Sonra Zoji La üzərindən Skardu'ya və Askole üzərindən 580 km məsafədə olan K2 Baza Düşərgəsinə yürüş etdilər. Srinagarda əvvəlcədən işə götürdükləri və Darjeelingdən getmiş altı nəfər(Şerpa) ilə görüşdülər. Şerpalar Tibet və Nepal mənşəlidir və dağ bələdçiliyi təcrübələri var. Hər bir sahibə bir Şerpa qoşuldu. 12 iyun tarixində baza düşərgəsi üçün yerlərinə çatdılar, burada 45 gün ərzində təlimatçılarla ödəniş edildi.

1938-ci il kəşfiyyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

1938-ci ilin iyun ayında kəşfiyyata ayrılan iki həftə ərzində fırtınalı hava var idi. Bates və Streatfeild, K2'nin cənub üzü və şimal-şərq silsiləsinin imkansız göründüyü yerdən Godwin-Austen Buzlaqına qalxdılar. Savoia Buzlağını araşdırdılar, ancaq üç dəfə Savoia keçidinə çata bilmədilər. 28 İyunda Petzoldt və House Abruzzi silsiləsini sınamağa üstünlük verdilər, Houston və Burdsall isə şimal-şərq silsiləsini araşdırmağı üstün tutdular. Petzoldta Abruzzidə 2 iyul tarixinə qədər çadır qurmaq üçün əlverişli bir yer tapmaq çətin idi, lakin bir neçə çadır üçün gizli, kiçik bir yer tapıldı. Beləliklə, bu əraziyə qərar verildi və məkan II düşərgəyə çevrildi. IV düşərgə, 24 metrlik şaquli qayanın ətəyinə yaxın idi və 14 iyulda Bill House iki yarım saat çəkərək uçurumu (Evin Bacası adlandırdıqları) aşmağı bacardı.[9]

Geri dönmə və qiymətləndirmə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ekspedisiya, 1950-ci illərdəki səkkiz minlik ekspedisiyalarla müqayisədə nisbətən kiçik miqyaslı və ucuz idi, lakin zirvəyə doğru ən yaxşı marşrutu tapdı, ən çətin nöqtəni ölçərək ağır yaralanmadan geri qayıtdı. Yaxşı işlənmiş, birləşmiş və uğurlu bir kəşf idi. Ed Viesturs bunu "möhtəşəm bir uğur" olaraq xarakterizə etdi. Ekspedisiyanın Five Miles High (Bates & Burdsall 1939) kitabından bəhs edən Kurran, ahəngdar bir ekspedisiyanı ən yaxşı şəkildə göstərdiyini və K2'ye getməyi düşünən hər kəs üçün məcburi oxunması lazım olduğunu söylədi. " Satışda bu kitab "böyük bir ekspedisiya kitablarından biri" olaraq təsvir edilir.[10]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Kauffman, Andrew J.;Putnam, William L. Arxivləşdirilib 2022-08-05 at the Wayback Machine(1992). K2: The 1939 Tragedy. Seattle, WA: Mountaineers.
  2. ↑ Isserman, Maurice; Arxivləşdirilib 2022-08-14 at the Wayback Machine Weaver, Stewart (2008). "The Golden Age of Himalayan Climbing".Fallen Giants : A History of Himalayan Mountaineering from the Age of Empire to the Age of Extremes
  3. ↑ Vogel, Gregory M.; Aaronson, Reuben (2000).Quest For K2 Savage Mountain Arxivləşdirilib 2021-07-12 at the Wayback MachineJames McQuillan (producer). National Geographic Creative.
  4. ↑ Conefrey, Mick (2015). "Chapter 2, The Harvard Boys". The Ghosts of K2: the Epic Saga of the First Ascent. London: Oneworld. pp. 31–65.
  5. ↑ Isserman, Maurice; Weaver, Stewart (2008). "The Golden Age of Himalayan Climbing". Fallen Giants : A History of Himalayan Mountaineering from the Age of Empire to the Age of Extremes (1 ed.). New Haven: Yale University Press.
  6. ↑ Kauffman, Andrew J.; Putnam, William L. (1992). K2: The 1939 Tragedy. Seattle, WA: Mountaineers.
  7. ↑ Viesturs, Ed; Roberts, David (2009). "Chapter 3. Breakthrough". K2: Life and Death on the World's Most Dangerous Mountain (ebook). New York: Broadway. pp. 79–110.
  8. ↑ Curran, Jim (2005). "Chapter 6. Cowboys on K2". K2: The Story Of The Savage Mountain (ebook). Hodder & Stoughton. pp. 848–965/3989.
  9. ↑ Houston, Charles (1939).A RECONNAISSANCE OF K2, 1938 Arxivləşdirilib 2019-03-06 at the Wayback Machine
  10. ↑ Sale, Richard (2011). "Chapter 3. The Americans Head for K2". The Challenge of K2 a History of the Savage Mountain (ebook). Barnsley: Pen & Sword Discovery. pp. 70–79.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=K2-yə_Amerikan_Karakorum_ekspedisiyası_(1938)&oldid=6662420"