Kapital miqrasiyası

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç

Kapital miqrasiyası — ölkə daxilində bir sənayedən digərinə kapital hərəkəti (daxili miqrasiya) və ya bir ölkədən digərinə kapital hərəkəti (beynəlxalq kapital miqrasiyası)[1][2]. Kapital miqrasiyasının məqsədi daha yüksək gəlir əldə etməkdir.

Daxili kapital miqrasiyası

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Kapitalın daxili miqrasiyası milli iqtisadiyyatın bir sahəsindən digərinə kapitalın azalma və axınını təmsil edir. Kapitalın daxili miqrasiyası milli iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrinin müəssisələrində qoyulmuş kapitalın gəlir nisbətinin bərabərləşməsinə gətirib çıxarır [3].

Kapitalın daxili hərəkətinin səbəbləri aşağıdakılar ola bilər:

  • ölkə ərazisində yeni növ mənbələrin, xüsusən də faydalı qazıntı yataqlarının aşkarlanması və inkişafı;
  • müəyyən ərazilərin iqtisadi və sosial inkişafı üçün milli proqramları həyata keçirmək üçün dövlət tərəfindən müəyyən üstünlüklərin yaradılması;
  • digər səbəblər.

Beynəlxalq kapital miqrasiyası

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Beynəlxalq kapital miqrasiyası (İMK) XX əsrin ikinci yarısından bəri sürətlə inkişaf edən və hazırda dünya iqtisadiyyatının işində, beynəlxalq iqtisadi əlaqələrin digər formalarının inkişafında müəyyən bir element olan beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin formalarından biridir[4].

Beynəlxalq kapital miqrasiyasının səbəbləri

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Beynəlxalq kapital miqrasiyası çərçivəsində kapitalın ixracatı və ya ixracı ilə kapitalın idxalı və ya idxalı ayrılır. Beynəlxalq kapital miqrasiyasının hər bir tərəfi öz faydalarını kapitalın ixracı və ya idxalından əldə etməyə çalışır[6].

Xalis kapital axını - xaricə kapital axınının ümumi həcmi ilə ölkəyə xaricdən kapital axını arasındakı fərq[7].

Kapital miqrasiyası başqa bir ölkəyə qoyulan kapitalın daha yüksək gəlir əldə etməsinə və ya digər iqtisadi və ya siyasi faydalar əldə etməyə çalışır. Kapital ixracının səbəbləri də ola bilər:

  • Müxtəlif ölkələrdə qeyri-bərabər kapital yığımı və bəzi milli bazarlarda nisbətən artıq kapitalın görünməsi;
  • Səmərəli kapital qoyuluşunun və ya yüksək gəlir dərəcəsi ilə investisiya qoyuluşunun mümkünsüzlüyü;
  • Malların ixracına mane olan, malların ixracının əmtəə bazarlarına nüfuz etməsi üçün kapital ixracatı ilə əvəzlənməsinə səbəb olan gömrük maneələrinin olması;
  • İstehsalçıları xammal mənbələrinə yaxınlaşdırmaq;
  • Digər səbəblər

Kapital miqrasiyası həm də iqtisadi (müəyyən sənaye və sənaye sahələrinin inkişafı üçün kapitalın artırılması, təbii ehtiyatların inkişafı, məşğulluğun artırılması, gələcək iqtisadi artım üçün ilkin şərtlər yaradılması) və ya siyasi faydalar əldə edə bilər. Xüsusilə kapital idxalının səbəbləri aşağıdakılar ola bilər:

  • Xaricdən kapital idxalı yeni sənaye sahələrinin inkişafı, əhəmiyyətli tələbi olan məhsulların modernləşdirilməsi və istehsalının genişləndirilməsi üçün imkanlar açır;
  • Dünya elmi və texniki nailiyyətlərinin tətbiqi;
  • İş yerlərinin genişləndirilməsi və ya artması;
  • Digər səbəblər

Beynəlxalq kapital miqrasiyasının formaları

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Beynəlxalq kapital miqrasiyası çərçivəsində kapitalın bir hissəsi bir ölkənin milli dövriyyəsindən çıxarılaraq başqa bir ölkədə istehsal və dövriyyəyə ötürülür. Kapitalın hərəkəti əmtəə və ya pul şəklində həyata keçirilə bilər. Kapital hərəkətinin əmtəə forması ixrac kreditləri, habelə xaricdə müxtəlif aktivlər şəklində yaradılan və ya satın alınan bir müəssisənin və ya firmanın nizamnamə kapitalına olan töhfələrdir: maşınlar, avadanlıqlar, nəqliyyat vasitələri, binalar[8].

Digər bir baxımdan MMK sahibkarlıq və kredit kapitalının hərəkəti şəklində həyata keçirilir. Sahibkarlıq kapitalı törəmə müəssisələrin, filialların və ya qarışıq şirkətlərin, müştərək müəssisələrin təşkili (yaradılması və ya alınması) yolu ilə həyata keçirilə bilər [8].

Sahibkarlıq kapitalı birbaşa və ya portfel investisiyaları şəklindədir[8].

Kredit kapitalının miqrasiyası müəyyən bir müddətə, yəni depozitlər, kreditlər və kreditlər üzrə faiz əldə etmək məqsədi ilə kreditlər, fondlar təmin edilir. Kredit kapitalı bank depozitləri, digər maliyyə qurumlarının hesablarındakı vəsaitlər, kreditlər, istiqrazlar, qısamüddətli və uzunmüddətli kreditlər şəklində fəaliyyət göstərir.

Kredit kapitalı dövlət (rəsmi) və qeyri-dövlət (özəl) ola bilər. Kredit kapitalı beynəlxalq maliyyə təşkilatlarının kapitalı ilə də təmsil oluna bilər: Dünya Bankı, Beynəlxalq Valyuta Fondu və digər regional beynəlxalq maliyyə təşkilatları.

Rəsmi və özəl mənbələrdən cəlb olunan kredit kapitalı, valyuta ehtiyatlarını doldurmaq, büdcə kəsirini ödəmək, xarici və daxili borcları ödəmək, makroiqtisadi sabitləşdirmə tədbirlərini və struktur dəyişikliklərini həyata keçirmək, sosial ödəmələr, əmtəə kəsiri şəraitində malların satın alınması və digər ehtiyaclar üçün istifadə edilə bilər. Kreditor banklar sindikatı tərəfindən verilən qısamüddətli və uzunmüddətli sindikatlaşdırılmış kreditlər şəklində kredit kapitalı da xüsusi borcalanlar tərəfindən istifadə olunur[8].

Kredit kapitalının bu cür hərəkəti çox vaxt çox hərəkətlidir, əksər hallarda məzənnə, faiz dərəcəsi və digər iqtisadi şərtlərdəki dəyişiklik və ya gözlənilən dəyişikliklə əlaqələndirilir və bu səbəbdən "isti pul" adlanır. Tətbiq üçün daha yaxşı şərtlər axtaran əhəmiyyətli bir "isti pul" hərəkəti tədiyyə balansının vəziyyətini kəskin şəkildə pisləşdirə və müəyyən bir ölkənin valyutasında böhrana səbəb ola bilər.

Beləliklə, beynəlxalq kapital miqrasiyası bir ölkənin tədiyyə balansında mühüm təsir göstərə bilər.

İstinadlar

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  1. ↑ Райзберг Б.А., Лозовский Л.Ш., Стародубцева Е.Б. Миграция капитала // Современный экономический словарь. — 2-е изд., испр. М.: ИНФРА-М. 479 с. 1999.
  2. ↑ "Миграция капитала" (rus). Современный экономический словарь. 2012-06-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-05-10.
  3. ↑ "Миграция капитала1" (rus). Большая советская энциклопедия. 2012-06-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-05-10.
  4. ↑ Лоскутов В.А. "Международная миграция капитала" (rus). Основы современной экономической теории. 2012-06-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-04-10.
  5. ↑ "Ленин В.И. Полное собрание сочинений Том 30 ИТОГИ ДИСКУССИИ О САМООПРЕДЕЛЕНИИ — Таинственная Страна". 2021-01-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-27.
  6. ↑ Ермишин П.Г. "Международная миграция капитала, и её современные особенности". Основы экономической теории (rus). Алминистративно-управленческий портал. 2012-10-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-05-10.
  7. ↑ Л. П. Кураков, В. Л. Кураков, А. Л. Кураков. Чистый отток капитала // Экономика и право: словарь-справочник. — М.: Вуз и школа. 2004.
  8. ↑ 1 2 3 4 "Сущность и формы международного движения капитала". Экономика (rus). Федеральный фонд учебных курсов по гуманитарным и социально-экономическим дисциплинам. 2012-06-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-05-10.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Kapital_miqrasiyası&oldid=7812770"