Karyagin itburnusu

Karyagin itburnusu
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superrozidlər Klad: Rozidlər Klad: Fabidlər Dəstə: Gülçiçəklilər Fəsilə: Gülçiçəyikimilər Yarımfəsilə: Qızılgülkimilər Triba: Roseae Cins: İtburnu Növ: Karyagin itburnusu
Beynəlxalq elmi adı
Rosa karjaginii Sosn., 1944
Şəkil axtarışı EOL   637819

Karyagin itburnusu (lat. Rosa karjaginii) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin i̇tburnu cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Təhlükəli həddə yaxın olanlar" kateqoriyasına aiddir – NT. Azərbaycanın nadir, prioritet endemik növüdür.

Qısa morfoloji təsvir

Təbiətdə xırda koldur, hündürlüyü 50-60 sm-ə çatır. Yaşlı budaqları qırmızımtıl, təzə zoğları tünd göy rəngli tikanlı koldur. Mürəkkəb, təklələkvarı yarpaqları 7 ədəd yarpaqvarı çiçək qrupunda yerləşir. Meyvəsi sentyabr ayından yetişməyə başlayır. Qopartikanları möhkəm, düz və ya səthi əyilmiş, sarımtıl, qaidəsi çox enliləşmişdir. Yarpaqları 5-6 sm uzunluqda, 7 ədəd 15–18 mm uzunluqda, 10–15 mm enində ellipsvarı sivri, hər iki tərəfdən, xüsusən alt tərəfdən yumşaq tüklü, çoxlu vəzicikli, kənarı ikiqat itidişli yarpaqcıqlardan ibarətdir. Yarpaqaltlığı alt tərəfdən tək-tək vəzicikli örtülü 5–6 mm enindədir, uzunluğu isə yarpaqcıqların uzununa bərabərdir. Meyvəsi çılpaq hamar, yumurtavarı, 3-3, 5-5 olaraq yerləşmişdir.

Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri

Çiçəkləmə dövrü iyun, meyvə əmələgətirmə iyul aylarına təsadüf edir. Subalp qurşağında daşlı qayalı, çınqıllı-daşlı yamaclarda kolluqlarda rast gəlinir. Kserofitdir. Vitaminli bitkidir. Xalq təbabətində dərman bitkisi kimi istifadə olunur.

Sayı və tendensiyası

Populyasiyanın yaşama ərazisi məhdudlaşır, azalma tendensiyası müşahidə olunur.

Yayılması

Naxçıvan MR-nın dağları, Ordubad rayonunun Unus kəndi ərazisində, Gənzə kəndinin ətrafında, şimal yamacında, 1100 m hündürlükdə rast gəlinir.

Məhdudlaşdırıcı amillər

Əhali tərəfindən meyvələrin intensiv toplanması və iqlim amilləri.

Mühafizə tədbirləri

Xüsusi mühafizə tədbirləri aparılmayıb. Yasaqlıqların təşkili vacibdir.