Komiklər xoru

Komiklər xoru — qədim dövrlərdə xüsusi mənsəb sahibləri tərəfindən təşkil edilən və geniş nüfuz qazanan xor.

Haqqında

Komiklər xoru dramatik tamaşada o qədər müstəqil əhəmiyyətə malik olmuşdur ki, onun təşkili və maddi cəhətdən təminatı, mühüm ictimai bir vəzifə olmaq etibarilə, yüksək səlahiyyətli şəxs olan dioqquz arxontdan birinə tapşırılırdı. İbtidai xoru təşkil etmək ictimai vəzifəsi "Liturgiya" adlanırdı ki, buraya da təşkilatçı və varlı haminin öz eli və əhalisinin qonaqlıq xərclərini ödəmək və s. daxil idi. Xoreqik liturgiyanın təşkili tapşırılan müəyyən yüksək şəxsiyyətlərlə yanaşı, ikinci bir şəxs də diqqəti cəlb edir ki, bu da dramatik yarışın keçirilməsinə cavabdeh olan Arxont — Arxont şahdır. Yarışda antaqonist müəllif və xoreqləri də müəyyən edən və seçən odur. Xorun hamisinə - onu seçən, ona pul verən, "xoreqə" gəlincə - o lirik aqona (difiramb), ya dramatik aqona (faciə, komediya, satira, dram) rəhbərlik etməli idi.

Birinci halda, yarış üçün xoreq də, xorun bütün üzvləri də filalar (əyalət, nəsil, qəbilə, tayfalar) üzrə seçilir və onların qələbəsi filanın qələbəsi hesab olunurdu. Burada xorun qəbiləvi səciyyəsi hələ də özünü mühafizə edib saxlayırdı. "Xoreq" kəlməsinə gəlincə, sözün özü də göstərir ki, əvvələn, "xoreq" xorun idarəçisi - aparıcısı olmuş, yalnız müəyyən dövrdən sonra onun təminatçısına çevrilmişdir. Digər tərəfdən, onun vəzifəsi Arxont - şahın vəzifəsinə uyğun gəlir. Buradan da qalib başçı — totemdən, şah—kahin, şah-arxont, xoreq —xor aparıcısı, korifey vəzifələrinin necə ayrılığını başa düşmək çətin deyil. Tarixən bu vəzifələr bir şəxsin əlində cəmlənmiş, sonrada gedən proseslər nəticəsində ayrılmışdır, vəzifələr tam olaraq bölünmüşdür. Başqa sözlə desək, vəzifənin bir hissəsi aktyora ötürüləndə, digər hissələr də müvafiq sahələrin mənsublarına ötürülmüşdür. Öz növbəsində, korifey — xoreq vəzifələrinin müəyyən hissələrini aktyora (Protaqonistə) və dram müəllifinə - şairə vermişdir. Müəllif əvvəl özü həm aktyor, həm də xor müəllimi rolunu yerinə yetirmişdir. Sonradan isə təlim xüsusi şəxcə — didaskala həvalə edilmişdir.

Son tədqiqatlara gəldikdə isə, qeyd etmək lazımdır ki, aktyor özü əvvəllər xorun aparıcısı olmuşdur. Əvvəllər aktyor xorla bərabər çıxar və proloq deyərmiş. Xor - aktyorun məiyyəti imiş.

Ədəbiyyat

• Aristotel. Poetika. Bakı: Azərnəşr. 1974. səh. 154-155.
• Фре́йденберг О́. Поэтика сюжета и жанра: период античной литературы. 1997.