Kompüter oyunlarından asılılıq
Kompüter oyunlarından asılılıq — video oyunlara və kompüter oyunlarına obsesif ehtirasda özünü göstərən psixoloji asılılığın bir forması.
Ən çox asılılıq yaradan oyunlar çox vaxt onlayn oyunlar, xüsusən də MMORPG-lər hesab olunur. Çox uzun oynamaq ölümcül nəticələrə səbəb olduğu hallar var. Belə ki, 2005-ci ilin oktyabrında çinli bir qız (Qarlı) uzun müddət World of Warcraft oynadıqdan sonra yorğunluqdan öldü. Bundan sonra oyunda virtual dəfn mərasimi keçirildi[1].
2018-ci ilin iyun ayında Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı oyun pozğunluğunu 2022-ci il yanvarın 1-dən qüvvəyə minən Xəstəliklərin Beynəlxalq Təsnifatının 11-ci siyahısına daxil etdi[2].
Asılılığın inkişafının səbəbləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Oyun asılılığının inkişafına təsir edən bir neçə amil var. Onların arasında şəxsi amil xüsusilə seçilir: formalaşmamış və ya qeyri-sabit psixika, özünü idarə etmə bacarıqlarının olmaması, real həyatdan narazılıq və yerinə yetirilməmiş həyat ehtiyaclarını kompensasiya etmək istəyi insanı kompüter oyunlarına aludəçiliyin inkişafına daha həssas edir.
Oyun asılılığının səbəbi də psixi pozğunluqlardır. Söhbət müxtəlif narahatlıq vəziyyətlərindən, depressiyaya meyldən və sosial fobiyalardan gedir. Virtual reallığa qərq olmaq psixopatiyası olan insanlara qısa müddət ərzində də olsa özünü dərk etməyə və xarici aləmdən qorunmağa, əhəmiyyətli hiss etməyə və psixoloji rahatlıq vəziyyətinə nail olmağa kömək edir[3].
Bəzi analitiklər kompüter və mobil oyunlara aludəliyin inkişafının başqa bir səbəbini sözdə mükafat sistemində görürlər[4]. Kütləvi multiplayer rol oyunları və mobil oyunlar da daxil olmaqla bir sıra oyunlar xüsusi oyun dövrəsini əhatə edir. Bu dövrə oyunçunu hərəkətlərinə görə mükafatlandırmaq və onu oynamağa davam etməyə təşviq etməkdən ibarətdir. Belə bir mükafat gözləməsi insan orqanizmində "zövq hormonu" olan dofaminin ifrazı ilə müşayiət olunan kimyəvi reaksiyaya səbəb olur. Bədən xoş hissi xatırlayır və nəticədə asılılıq yaranır. Eyni kimyəvi reaksiya insan narkotik vasitələrdən istifadə edərkən də müşahidə oluna bilər.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "Китайской геймерше устроили виртуальные похороны — SecurityLab". 2014-11-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-11-10.
- ↑ DTF. "Зависимость от видеоигр включили в раздел аддиктивных расстройств ВОЗ". DTF (rus). 2022-01-02. 2022-01-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-02.
- ↑ "Cause and Impact of Video Games Addiction". NDRI.com. 2017-06-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-06-05.
- ↑ "Warning Signs Appear Along Road to Video Game Addiction". Technewsworld.com. 2006-09-13. 2017-06-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-06-05.