Koreya imperiyası üçün mənbəyə bax

{{Tarixi dövlət
|adı                       = Koreya imperiyası
|orijinal_adı               = {{lang|ko-Hang-KR|대한제국}} ({{lang|ko-Hant-KR|大韓帝國}})<br />''Dehan Jequk''
|statusu                    = [[İmperiya]]
|şüarı                      = {{lang|ko|광명천지}}<br /><center>(Xança: {{lang|ko|光明天地}})<br /> <center>(İngilis dili: Torpaq işıqlı olsun)<center>
|himni                      = "Böyük Koreya [[İmperiya]]sının vətənpərvər [[mahnı]]sı"<br><br><center>[[file:National anthem of Korean Empire.wav]]</center>
|bayrağı                    = Flag of Korea (1899).svg
|bayrağın_izahı              = Koreya [[imperiya]]sının [[Bayraq|bayrağı]]
|gerbi                     = Imperial emblem of Korean empire.svg
|simvolun_növü = İmperiya Gerbi
|digər_simvolu             = [[Şəkil:Seal of the Korean Empire.svg|85px]]
|digər_simvolun_növü       = İmperiya möhürü
|xəritəsi                    = Korea (orthographic projection).svg
|s1                        = Çoson krallığı 
|s1_bayrağı                   = Flag of the king of Joseon.svg
|quruluş_ili                  = [[1897]]
|süqut_ili                 = [[1910]]
|x1                        = Koreya Yaponiyanın hakimiyyəti altında
|x1_bayrağı                   = Flag of Japan.svg
|x2                        = Koreya Respublikasının müvəqqəti idarəsi
|x2_bayrağı                   = 
Flag_of_the_Provisional_Government_of_the_Republic_of_Korea.svg
|rəsmi_dilləri                       = [[koreya dili]]
|ərazisi                      = 220 750
|təxmini_əhalisi                     = 13 mln.
|təxmini_əhalisi_il                     = 1907
|quruluş_hadisəsi1                  = [[İmperiya]]nın elanı
|quruluş_tarixi1                   = [[17 avqust]] [[1897]]
|quruluş_hadisəsi2                  = [[Yapon]] [[protektorat]]ının yaradılması
|quruluş_tarixi2                   = [[17 noyabr]] [[1905]]
|quruluş_hadisəsi3                  = [[Yaponiya]] ilə yeni [[müqavilə]]
|quruluş_tarixi3                   = [[24 iyul]] [[1907]]
|quruluş_hadisəsi4                  = [[Yaponiya]]ya birləşməsi
|quruluş_tarixi4                   = [[29 avqust]] [[1910]]
}}
[[Şəkil:Seal of the Korean Empire.svg|thumb|Koreya [[imperiya]]sının möhürü]]
'''Koreya İmperiyası''' ({{lang-ko|대한 제국}} ''Dehan Jequk'')— [[1897]]-ci ildə Kvanqmu Bərpasından [[1910]]-cu ildə [[Koreyanın bölünməsi|Koreyanın]] [[Yaponiya]] ilhaqına qədər Koreyanın adı. Yeni ad suverenliyini vurğulamaq və qədim Koreyanı Samxan dövlətləri ilə bənzətmək üçün [[Çoson krallığı]]nın [[500]] [[il]] boyu idarə etdiyi dövlətə verildi.

== Tarixi ==
=== Ümumi məlumat ===
[[Çoson krallığı|Çoson]] sülaləsinin idarə etdiyi Koreya(1392-1897) diplomatik səbəbdən [[Çoson krallığı|Çosonun]] [[Kral]] tərəfindən Çindən asılı olmayaraq idarə olunduğuna görə, [[Tzin sülaləsi]]ndəki Çinin ([[1636]]-[[1912]]) bir müştəri səltənəti idi. [[XIX əsr]]in sonlarında Koreyanı  təsir dairəsinə almaq uğrunda Koreya [[Tzin sülaləsi|Tzin]] və [[Yaponiya]] arasındakı münaqişə zonasına çevrildi. Birinci [[Çin-yapon müharibəsi (1894—1895)|Çin-Yapon müharibəsi]] [[Çoson krallığı|Çoson]] dövlətinin münaqişə [[döyüş]]lərinin özünün [[Koreya mədəniyyəti|Koreya]] torpağında və ətraf [[dəniz]]lərdə aparıldığı üçün xarici müdaxilələrə qarşı saxladığı hər hansı bir gücün sürətlə azalmasına gətirdi. Silinən və zəif [[Tzin sülaləsi]] üzərində yeni bir üstünlük qazanması ilə [[Yaponiya]] nümayəndələri [[Şimonoseki müqaviləsi]]ni [[Tzin sülaləsi|Tzin]] ilə müzakirə etdi. [[Müqavilə]]ni imzalamaqla, Rusiyanın cənub genişlənməsinin qarşısını almaq üçün hazırlanmış bir addım, Yaponiya [[Lyaodun yarımadası|Lyaodun]] yarımadasını [[Tzin sülaləsi|Tzindən]] almaq və daha da önəmlisi Koreya üzərində nəzarət etmək üçün yarışdı. Ancaq [[Rusiya]] bu razılaşmanı Çinin [[şimal]]-[[şərq]]indəki maraqlarına qarşı bir [[hərəkət]] kimi tanıdı və nəticədə [[Fransa]] və [[Almaniya]]nı [[Lyaodun yarımadası|Lyaoudun yarımadasının]] [[Tzin sülaləsi|Tzinə]] qaytarılması lazım olduğunu söylədi.

Bu zaman [[Yaponiya]], xüsusilə daha inkişaf etmiş hesab etdiyi və [[təqlid]] etmək istədiyi [[millət]]lər tərəfindən bu cür xarici təzyiqlərə qarşı çıxa bilmədi və [[Lyaodun yarımadası]]na [[iddia]]sından imtina etdi. [[Üç]] [[ölkə]] müdaxiləsinin ([[Rusiya]], [[Fransa]], [[Almaniya]]) müvəffəqiyyəti ilə [[Rusiya]], [[Şərqi Asiya]]da başqa bir böyük güc olaraq ortaya çıxdı, [[Çoson krallığı|Çoson]] [[məhkəmə]]sinin bir çox [[hökumət]] [[məmur]]unun daha çox [[Yapon]] müdaxiləsinin qarşısını almaq üçün yaxın əlaqələri müdafiə etdiyi bir qurum olaraq Koreya [[siyasət]]ində [[Tzin sülaləsi]]ni əvəz etdi. [[Kraliça]] Gojonqun müşaviri [[Kraliça]] Min (ölümündən sonra İmperatoriça Mayongseong adlanır) da bu dəyişikliyi tanıdı və [[Yaponiya]]nın təsirinə qarşı çıxmaq üçün [[Rusiya]] ilə rəsmi diplomatik münasibətlər qurdu.

Kraliça Min [[Yapon]] [[təsir]]inə qarşı daha yüksək səviyyəli [[koreyalılar]]arasında əsas fiqur olaraq ortaya çıxmağa başladı.[[Yaponiya]], dizaynının kraliça tərəfindən təhlükə altına alındığını görərək, Koreyadakı [[səfir]]i [[Kont]] Иноуe Каоru, İmperator Yapon Ordusunda bir diplomat olan bir [[General-leytenant]] [[Vikont]] Miura Qoro ilə əvəz etdi. Bundan sonra, [[8 oktyabr]] [[1895]]-ci ildə, Gyeongbok Sarayındakı kralı rəsmi yataqxanası olan Geoncheong Sarayındakı iqamətgahında Kraliça Min'in öldürülməsini təşkil etdi.{{Mənbəsiz}}
=== İmperatorluğun elanı ===
Həyat yoldaşı Kraliça Minə olunan sui-qəsd səbəbi ilə King Qojonq və [[vəliəhd]] şahzadə (sonradan [[İmperator]] Sunjong oldu) [[1896]]-cı ildə [[Rusiya]] [[Səfirlik|səfirliyinə]] qaçdılar. [[Kraliça]] Minin ölümündən [[padşah]]ın [[Rusiya]] [[müdafiə]]sindən qayıtmasına qədər olan müddətdə Koreyada həm daxildə, həm də xaricdə daha böyük dəyişiklik baş verdi. [[1894]]-cü ilə, kral kabinetində mütərəqqi və [[islahat]]çılar tərəfindən qəbul edilən yeni qanunlar, Koreyanın [[antik]] [[cəmiyyət]]inin canlandırılmasına yönəlmiş çoxdan gözlənilən [[islahat]]lara məcbur edildi. Bu qanunlar başladığı il (1894) -ə istinadən Kabo [[İslahat]]ı adlandırıldı<ref>{{cite book |last=Pratt |first=Keith |title=Korea: A Historical and Cultural Dictionary |url=https://archive.org/details/koreahistoricalc0000prat |publisher=|location= |year=1999 |page=[https://archive.org/details/koreahistoricalc0000prat/page/194 194] }}</ref>.

Bu [[vaxt]] [[Koreya tarixi|Koreya]] [[cəmiyyət]]ini modernləşdirməyə yönəlmiş yeni [[islahat]]lar qısa müddətdə [[mübahisə]]lərə [[səbəb]] oldu. Koreyanın [[Yapon]] işğalı ([[1592]]–[[1598]]) zamanı eyni şəkildə ortaqların və [[Aristokratiya|aristokratların]] zehnində yerləşmiş antikoopiya əhval-ruhiyyəsi, [[1876]]-cı il Kanqva [[Müqavilə]]sindən sonra [[kral]] [[məhkəmə]]sində və [[cəmiyyət]]in yuxarı eşelonlarında geniş yayıldı və [[məhkəmə]] [[siyasət]]ində [[Yaponiya]]nın müdaxiləsi və [[Kraliça]] Minin öldürülməsindən sonra qısa müddətdə [[Koreyalılar]]ın əksəriyyətinə partlayıcı şəkildə yayıldı. Bununla birlikdə, ən mübahisəli olan ənənəvi kişi [[çörək]] dəstəsinin məcburi kəsilməsi, [[yapon]] tərəfdarları tərəfindən irəli sürülən yeni və müasir [[islahat]]lar, daha da narazılığı alovlandırdı. Bu, Eulmi müvəqqəti qoşunlarının Kraliça Minin [[sui-qəsd]]inin qisasını almağa yönəlmiş [[qiyam]]ına [[səbəb]] oldu.

[[1897]]-ci ildə həm xaricdəki artan təzyiqlərə, həm də İstiqlal Birliyi [[Rəhbərlik|rəhbərliyindəki]] [[ictimai]] rəyin [[tələb]]lərinə cavab verən King Qojonq, Gyongungunga (müasir dövrün Deoksugung) qayıtdı. Orada "Böyük Koreya İmperiyası" nın quruluşunu elan etdi, rəsmi olaraq milli adını yenidən təyin etdi və yeni [[dövr]]ün adını Qvanqmu ([[Hanqıl]]: 광무, Hanja: 光武) (işığın döyüşçüsü deməkdir) elan etdi,  Koreyanın [[Çin Xalq Respublikası|Çinin]] [[Tzin sülaləsi]]nin bir qolu olaraq səmərəli şəkildə tarixi əlaqələrini kəsdi(Koreya [[1636]]-cı ildə əvvəlcədən olan [[Mançuriya]] istilasından bəri asılı olan). Gojong Koreya imperiyasının ilk imperial [[dövlət]] başçısı və irsi suveren Qvanqmu imperatoru oldu. Bu, [[Uzaq Şərq]]dəki köhnə [[dünya]] nizamının və ənənəvi [[xərac]] [[sistem]]inin tamamilə sona çatması ilə nəticələndi. Koreyanın bir imperiya statusu alması yəni [[1895]]-ci il [[Şimonoseki müqaviləsi|Şimonoseki Müqaviləsinə]] görə Koreyanın Tzinin xaricdən təsirlənməməsi və müqaviləyə görə "tam və tam" müstəqillik həyata keçirməsi "Tzin sülaləsinin təsir dairəsindən tamamilə müstəqilliyi" demək idi.

Hərfi mənada "Böyük Han İmperiyası" mənasını verən Samhan,<ref>{{cite web |last1=이기환 |title=[이기환의 흔적의 역사]국호논쟁의 전말…대한민국이냐 고려공화국이냐 |url=http://news.khan.co.kr/kh_news/khan_art_view.html?artid=201708300913001&code=960100&www |website=경향신문 |publisher=The Kyunghyang Shinmun |accessdate=2 July 2018 |language=ko |date=30 August 2017 |archive-date=12 August 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190812154305/http://news.khan.co.kr/kh_news/khan_art_view.html?artid=201708300913001&code=960100&www |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web |last1=이덕일 |title=[이덕일 사랑] 대~한민국 |url=http://news.chosun.com/site/data/html_dir/2008/08/14/2008081401512.html |website=조선닷컴 |publisher=Chosun Ilbo |accessdate=2 July 2018 |language=ko |archive-date=18 February 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200218134345/http://news.chosun.com/site/data/html_dir/2008/08/14/2008081401512.html |url-status=live }}</ref> xüsusən Koreyanın Üç Krallığından ([[Cənubi Koreya]] yarımadasındakı qədim konfederasiyalardan deyil), yeni dövlətlərin tarixi dövlətlərdən sonra adlandırılması ənənəsində (Gubon Sinçam, Hanja:)舊 本 新 參, [[Hanqıl]]: 구본신 참). Bir İmperatorluğun elanının əhəmiyyəti, vəziyyəti anlayan Koreyanın Koreyanın [[Tzin sülaləsi]] ilə [[xaqan]] əlaqəsi olduğunu elan etməsi idi. Adətən [[İmperator]] yalnız Çin imperatoru, Cənnət Oğlu üçün qorunurdu. Koreya sülalələri Çin sülalələrinə xərac vermişdilər.[[Yaponiya]] [[Meydzi islahatı]] ilə qarşılaşdıqda, [[Yaponiya imperatoru]] [[Yaponiya]] [[hökumət]]ində [[Suverenlik|suverenliyin]] mənbəyi elan edildi. [[Meydzi islahatı]]nın [[Yaponiya]]da bərpası xəbərini aldıqdan sonra, Koreya [[hökumət]]i dəyişikliyi etiraf etməkdən imtina etdi. Bu, yalnız [[Tzin sülaləsi|Tzin]] Çin imperatorunun Koreyanın simvolik suzerainaları kimi üstünlüyünə [[etiraz]] etmədi, lakin [[Yaponiya]]nın ünvanı Koreyaya [[Tzin sülaləsi]]nin bir qolu kimi deyil, bir [[imperiya]] olaraq [[müraciət]] etdi. Koreyanın [[imperiya]] adının dəyişdirilməsi yalnız Çin-Yaponiya [[müharibə]]sindən sonra mümkün oldu<ref>{{cite book|last=Seth|first=Michael J|title=A History of Korea: From Antiquity to the Present|year=2010|publisher=Rowman & Littlefield Publishers|isbn=978-0742567160|page=225|url=https://books.google.com/books/about/A_History_of_Korea.html?id=WJtMGXyGlUEC|access-date=2019-09-27|archive-date=2018-10-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20181013204910/https://books.google.com/books/about/A_History_of_Korea.html?id=WJtMGXyGlUEC|url-status=live}}</ref>.

===  Koreya imperiyası dövründə qərbləşmə siyasəti ===
==== Ümumi məlumat ====
Bir qrup Koreya rəsmisi və [[ziyalı]]sı, digər modernləşdirilmiş [[ölkələr]]ə [[müşahidə]] turundan sonra [[ölkə]]nin hərtərəfli [[islahat]]ına böyük ehtiyac hiss etdilər. Daha çox [[ziyalı]]ya [[Qərb]] [[sivilizasiya]]sı haqqında məlumat verildi və [[Avropa]]nın və [[Amerika]]nın [[modern]]ləşən güclü [[millət]]lərindən xəbərdar oldu. Daha sonra qrup daxilindəki mütərəqqi olanlar [[1894]]-cü ildə Kabo [[İslahat]]ına başladılar və mülayim [[islahat]]çılar Böyük Koreya [[İmperiya]]sı dövründə Qvanqmu [[İslahat]]ını həyata keçirdilər.

Koreyanın [[kral]] [[məhkəmə]]si ilə yaxın əlaqələri olan [[Amerika]] missionerləri də [[Qərb]] [[mədəniyyət]]inin yayılmasına kömək etdi. [[Kral]] [[maliyyə]]si və dəstəyi ilə [[Amerikalı]] missioner [[həkim]]i Horake N. Allen Severns Xəstəxanası və Koreyanın ən qədim [[Qərb]] tipli [[xəstəxana]]sı olacaq Gvanghayevon quraraq [[Qərb]] [[dərman]]larını tanıtdı. Bundan əlavə, missionerlər əvvəllər [[təhsil]] [[sistem]]indən kənarlaşdırılan Koreyalı qızlar üçün [[Qərb]] [[təhsil]]i verirdilər.
==== Gvanqmu islahatı ====
Qvanqmu [[islahat]]ı, [[sənaye inqilabı]]nın gec başlanğıcı olaraq Koreyanı modernləşdirmək və qərbləşdirmək [[məqsəd]]i daşıyırdı. Yeni [[dövlət]] tərəfindən qəbul edilən ilk [[qanunvericilik]], [[1897]]-ci ildə Koreyanın ənənəvi [[çəki]]lər və ölçülərin yerli sistemlərini standartlaşdıran Ağırlıqlar və Tədbirlər Qanunu idi<ref>{{citation |last=Jo |first=Gye Wen |editor-last=Rakove |editor-first=Daniel |date=6 November 2006 |contribution-url=http://www.hani.co.kr/arti/english_edition/e_business/169838.html |contribution=Does Metric System Measure Up? |title=The Hankyoreh |url=http://www.hani.co.kr/ |publisher=Hankyoreh Media Co |location=Seoul |access-date=26 September 2019 |archive-date=9 January 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110109203522/http://www.hani.co.kr/ |url-status=live }}.</ref>. Elə həmin [[il]] Qvanqmu [[hökumət]]i tərəfindən  [[torpaq]] [[mülkiyyət]] [[sistem]]inin modernləşdirilməsini hədəfləyən [[kadastr]] tədqiqatı [[layihə]]si başlandı. Anketdən sonra,aidiyyati orqanlar tərəfindən [[ərazi]]nin dəqiq [[ölçü]]sünü göstərən "Jigye" [[mülkiyyət]] hüququ verildi. Bu [[islahat]] Koreyada [[pul]] islahatlarını da həyata keçirən Yi Yong-ikin rəhbərliyi altında həyata keçirilən [[torpaq]] [[vergi]] [[sistem]]inin [[islahat]]ında yaxından iştirak etdi. [[Layihə]] [[1904]]-[[1905]]-ci illərdə bütün [[Torpaq|torpağın]] üçdə ikisini bitirdikdən sonra [[Rus-Yapon müharibəsi]] səbəbindən dayandırıldı.

O dövrdə Qvanqmu [[hökumət]]i tərəfindən müasir [[şəhər]] infrastrukturu quruldu. [[1898]]-ci ildə [[imperator]] [[Amerika]] iş adamları ilə birgə [[müəssisə]] yaratmağa icazə verdi. Nəticədə, [[ictimai]] [[elektrik]] işıqlandırma [[şəbəkə]]si və elektrikli bir [[küçə]] [[sistem]]i işlədən Hanseonq [[Elektrik]] [[Şirkət]]i quruldu. [[Seul]] Təzə Bahar [[Su]] [[Şirkət]]i ilə də [[Amerika]] əlaqəsi var idi. [[1902]]-ci ildə, Koreyada ilk [[telefon]] tətbiqetməsindən [[altı]] [[il]] sonra, ilk şəhərlərarası [[telefon]] quraşdırıldı.

Qvanqmu [[dövr]]ündə, [[sənaye]] təşviqi [[siyasət]]i də Koreya [[hökumət]]i tərəfindən aparıldı. Texniki və [[sənaye]] [[məktəb]]lərinə dəstək verdi. O dövrdə, daxili bazarda [[toxuma]] [[tələbat]]ını ödəmək üçün qurulan müasir [[toxuculuq]] [[fabrik]]ləri ilə birlikdə Koreyada [[toxuculuq]] [[sənaye]]si sahəsində texnoloji yeniliklər baş verdi. Məsələn, [[ipək]] [[istehsal]] etmək üçün iplik və [[toxuculuq]] maşınları xaricdən gətirilən bahalı maşınlara əvəz olunmaq üçün hazırlanmışdır<ref>Jae-gon Cho. ''The Industrial Promotion Policy and Commercial Structure of the Taehan Empire''. Seoul: Jimoondang Publishing Company (2006)</ref>.

Qvanqmu dövründə, Koreyada [[Qərb]] tipli rəsmi [[geyim]]lər təqdim edildi. Əvvəlcə Koreyalılar [[Qərb]] [[geyim]]inə olduqca [[düşmən]] idi və [[Meydzi islahatı]] sonra [[Qərb]] [[üslub]]lu [[geyim]]ini qəbul edən [[yaponlar]]a lağ etdilər. Başlanğıcda, Koreya [[İmperator]]u, [[Qərb]] [[kostyum]]ları geyən Koreyalı [[diplomat]]larla birlikdə [[Prussiya]] [[kral]] [[geyim]]lərini geyməyə başlamışdı. [[1900]]-cü ildə [[Qərb]] [[geyim]]ləri Koreyalı [[məmur]]lar üçün rəsmi forma oldu. Bir neçə [[il]] sonra bütün Koreyalı [[əsgər]] və [[polis]]lərə [[Qərb]] [[geyim]]lərini geyinmək tapşırıldı.

Hərbi sahədə, [[1890]]-cı illərin əvvəllərində olduğu kimi Koreya [[ordu]]su, təxminən 5000 [[əsgər]]dən ibarət idi və n[[Rus-yapon müharibəsi|Rus-Yapon müharibəsində]] əvvəl çox böyük miqdarda 28.000-ə qədər artırıldı. [[1896]]-cı ildə başlayan [[rus]] [[zabit]]ləri tərəfindən təlim təkmilləşdirilmiş bir [[ordu]]nun nüvəsi rolunu oynayan Berdan [[tüfəng]]ləri ilə silahlanmış 1000 nəfərlik bir kral cangüdəninin təşkilinə [[səbəb]] oldu. Bu əsas bölmədən,[[əsgər]]lər bəzən hər biri təxminən [[900]] nəfərdən ibarət [[beş]] alayın olduğu digər hissələrə köçürüldü{{sfn | Keltie | 1900 | p=791}}.

Ancaq Qvanqmu [[islahat]]ı xarici öhdəliklər, [[demokratiya]]nın boğulması və yavaş bir tempə görə radikal deyildi. Bunun əvəzində Koreya [[Yaponiya]] ilə [[Rusiya]] arasında [[mübahisə]] obyektinə çevrildi.

==== Hərb ====
{{əsas|Koreya imperiyasının hərbçiləri}}
=== Sonrakı inkişaflar ===
[[22 avqust]] [[1904]]-cü ildə [[Yaponiya]] və Koreya arasında ilk [[Yaponiya]]-Koreya Konvensiyası olaraq bilinən ilk [[müqavilə]] imzalanmışdır. Taft-Kasura Sazişi (Taft-Katsura Memorandumu olaraq da bilinir) 17 İyul [[1905]]-ci ildə verildi və əslində [[ABŞ]] və [[Yaponiya]] arasında gizli bir [[pakt]] və ya razılaşma deyildi, əksinə [[Amerika Birləşmiş Ştatları]] və [[Yaponiya]] [[hökumət]] üzvləri arasında [[Yaponiya]] əlaqələri [[ABŞ]]-yə dair müzakirələrə dair qeydlər toplusu idi. [[Yaponiya]]nın Baş naziri Taro Katsura [[Müharibə]] Katibi Villiam Hovard Taftın [[Tokio]]da verdiyi fürsətdən istifadə edərək ([[Ruzvelt]] Administrasiyasının nümayəndəsi) Taftın Koreya məsələsinə münasibətini açıqladı.<ref name="nahm10">Nahm, p. 10.</ref>.Taft Memorandumda Koreyaya rəhbərlik edən Yaponiya ilə bir suzerain əlaqəsinin "Uzaq Şərqdə davamlı sülhə töhfə verəcəyini" ifadə etdi<ref name="nahm10"/>.

[[1905]]-ci ilin [[sentyabr]]ında [[Rusiya]] və [[Yaponiya]] Portsmut müqaviləsini imzaladı, [[Rus-yapon müharibəsi|Rus-Yapon müharibəsinə]] son qoydu və [[Yaponiya]]nın Koreyaya təsir gücünü möhkəmləndirdi. Gizli diplomatik təmaslar [[1905]]-ci ilin [[payız]]ında Qvanqmu İmperatoru tərəfindən Koreyanın xaricindəki qurumlara öz suverenliyini qorumaq üçün Koreyanın çıxılmaz vəziyyətini təqdim edən göndərildi, çünki normal diplomatik kanallar [[yaponlar]] tərəfindən davamlı nəzarət [[səbəb]]iylə bir seçim olmadı<ref>Kim, Ki-Seok, "Emperor Gwangmu's Diplomatic Struggles to Protect His Sovereignty before and after 1905," ''Korea Journal,'' (Summer 2006). p. 239.</ref>.

17 Noyabr [[1905]]-ci ildə [[Protektorat]]lıq haqqında Yaponiya-Koreya Müqaviləsi ("1905 Sazişi", "Beş Maddə Müqaviləsi" və ya "İkinci Yaponiya-Koreya Konvensiyası" olaraq da bilinir) doktor Homer Hulbertin [[Vaşinqton]]a girməmişdən əvvəl Koreyada imzalanmışdır. Bildirilir ki, Koreya Xarici İşlər Nazirliyinin möhürü [[yaponlar]]ın hazırladığı sənədə vurulub və bərkidilib. Məcburi "[[müqavilə]]dən" sonra bir həftə sonra Dövlət Departamenti [[ABŞ]]-nin Koreyadan yeni "[[protektorat]]" statusu alması barədə xəbərdar etmədən Koreyadan çıxardı<ref>Kim, p. 245.</ref>.

[[İmperiya]] o dövrdə yavaş-yavaş modernləşən bir [[ölkə]]yə qarşı yığılmış,beynəlxalq [[sistem]]in qanunu və qavranılması ilə başladı.Sonda, zəif bir [[hərb]]i qüvvə və Koreyanın [[Tzin sülaləsi]] ilə [[xütbə]]li əlaqəsinin qalan [[miras]]ı Koreyanı xarici [[təcavüz]]dən çəkindirdi. Nəhayət Qvanqmu İmperatoru, [[Haaqa]] Sülh Konfransına ([[1907]]-ci il [[Haaqa]] [[Konvensiya]]sı) nümayəndə göndərmək cəhdi səbəbiylə Koreyanın ikinci və sonuncu [[imperator]]u olmuş oğlu [[İmperator]] Sundjonun lehinə ixtiyari olaraq tətbiq olunan Eulsa [[Müqavilə]]sinə görə imtina etməyə məcbur oldu. [[Haaqa]]dakı nümayəndə heyətinə Yi Sanq-seol və müavini Yi Tjoune rəhbərlik edən Yi Vi-Jong, [[İmperiya]]nın [[Suverenlik|suverenliyini]] geri almaq üçün diplomatik bir cəhd etdi. Koreyanın Haaqadakı müstəmləkə elit xalqlarının güclü üzvlərinə müraciət etməsinə baxmayaraq, Koreyaya böyüməkdə olan [[Yapon]] təsirlərindən [[Yaponiya]]nın [[protektorat]] vəziyyətinə baxışı [[XX əsr]]in ilk ongünlüyündə qərblilər üçün [[Müstəmləkəçilik|müstəmləkəçiliyin]] yüksəkliyində təbii və faydalı görünürdü. [[22 avqust]] [[1910]]-cu ildə Koreyanın [[Suverenlik|suverenliyini]] ləğv edən [[Yaponiya]]nın [[35]] illik [[müstəmləkə]] [[hakimiyyət]]inə başlaması Koreya İmperiyası, [[Yaponiya]] tərəfindən [[Yaponiya]]-Koreyanın Əlavə Anlaşması müqaviləsi ilə ilhaq edildi.

==  Koreya imperiyası dövründə başlıq və üslub ==
* '''Hvangje''' ({{lang|ko|皇帝 황제}}), [[İmperator]] Əlahəzrət üslubu ilə ({{lang|ko|陛下 폐하}} ''piha'')
* '''Hvanghu''' ({{lang|ko|皇后 황후}}), [[İmperator]] Əlahəzrət üslubu ilə [[imperator]] (razılıq)
* '''Hvangtaehu''' ({{lang|ko|皇太后 황태후}}),'' İmperator Əlahəzrət '' üslubu ilə İmperatoriça  dowager(mərhum ərindən alınan bir başlıq və ya əmlakı olan bir dul qadın.)
* '''Taehvangtaehu''' ({{lang|ko|太皇太后 태황태후}}),'' İmperator Əlahəzrət '' üslubu ilə hazırkı [[İmperator]]un canlı nənəsi, böyük İmperatoriça dowager
* '''Hvangtaeja''' ({{lang|ko|皇太子 황태자}}), [[imperator]]un böyük oğlu ''Imperial Highness'' üslubu ilə [[imperiya]]nın [[tac]] şahzadəsi,(殿下 전하 ''jeonha'')
* '''Hvangtaeja-bi''' ({{lang|ko|皇太子妃 황태자비}}),'' Imperial Highness '' üslubu ilə İmperiyanın tac şahzadəsi (razılıq)
* '''Çinvan''' ({{lang|ko|親王 친왕}}), Şahzadə ([[imperator]]),'' Imperial Highness '' üslubu ilə [[İmperator]]un oğlu
* '''Çivangbi''' ({{lang|ko|親王妃 친왕비}}), şahzadə (imperial) (razılıq), ''Imperial Highness'' üslubu ilə
* '''Gongju''' ({{lang|ko|公主 공주}}), ''Imperial Highness'' üslubu ilə İmperatorun qızı və imperator konsulu
* '''Ongju''' ({{lang|ko|翁主 옹주}}), ''Imperial Highness'' üslubu ilə İmperatorluğunun qızı və kanizalarından biri
==  Diplomatik münasibətlər ==
* [[Şəkil:Ensign of Austro-Hungarian civil fleet (1869-1918).svg|23px]] [[Avstriya-Macarıstan]] : 1892-1905
* {{Flaqifikasiya|Belçika}}: 1901–1905
* {{Flaqifikasiya|Çin}}: 1899–1905
* {{Flaqifikasiya|Danimarka|miqyas=23px}}: 1902-1905 
* {{Flaqifikasiya|Fransa}}: 1886–1905
* {{Flaqifikasiya|Almaniya}}: 1883–1905
* {{Flaqifikasiya|İtaliya}}: 1884–1905
* {{Flaqifikasiya|Yaponiya}}: 1876–1910
* {{Flaqifikasiya|Rusiya}}: 1884–1905
* {{Flaqifikasiya|Böyük Britaniya}}: 1882–1905 
* {{Flaqifikasiya|ABŞ|1896}}: 1882–1905
== Qalereya ==
<gallery>
Şəkil:National Seal of Korea.svg|Milli möhür
Şəkil:Coat of arms of Korean empire (1900).svg|[[Gerb]]
Şəkil:Former Russia legation of Korea 02.JPG|[[Seul]]dakı köhnə [[rus]] [[Səfirlik|səfirliyi]] [[bina]]sının bir hissəsi. [[1896]]-cı ildə King Gojong və
onun tac şahzadəsi [[Seul]]dakı [[Rus]] [[Səfirlik|səfirliyinin]] Gyeonqbok [[Saray]]ına sığınır.
Şəkil:Joseon New-Style Policeman.JPG|[[1900]]-cü ildə Qərb geyimləri Koreyalı [[məmur]]lar üçün rəsmi forma oldu. Bir neçə [[il]] sonra bütün Koreyalı [[polis]]lərə modernləşdirilmiş forma geyinmək tapşırıldı.
Şəkil:Lee Yong-ik Portrait.jpg|Yi Yong-ik, Koreya İmperiyası dövründə [[Valyuta]] Bürosunun rəhbəri
Şəkil:Streetcar1903.jpg|[[Seul]]da [[tramvay]], [[1903]]-cü [[il]]
Şəkil:SeoulElectricCompany.jpg|Hanseong [[Elektrik]] [[Şirkət]]inin baş [[ofis]] [[bina]]sı
Şəkil:JAPANESE OCCUPATION OF SEOUL.jpg|[[1904]]-cü ildə [[Rus-Yapon müharibəsi]] zamanı [[Yapon]] [[piyada]] [[gəmi]]si [[Seul]]dan keçir
Şəkil:Yi Beomjin.jpg|Yi Beomjin, rəsmi, sonradan [[yaponlar]]a qarşı [[müstəqillik]] döyüşçüsü.O, Gojonqun [[1907]]-ci ildə [[Haaqa]]ya göndərdiyi gizli [[emissar]]ları dəstəklədi.
Şəkil:Hague Secret Emissary Affair.jpg|Qvanqmu [[İmperator]]u, [[üç]] gizli [[emissar]]ı, Yi Tjoune, Yi Sang-seol və Yi Vi-Jongu, [[1907]]-ci ildə [[Hollandiya]]nın [[Haaqa]] [[şəhər]]inə göndərdi.
</gallery>

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
== Mənbə ==
* Dong-no Kim, John B. Duncan, Do-hyung Kim (2006), ''Reform and Modernity in the Taehan Empire'' (Yonsei Korean Studies Series No. 2), Seoul: Jimoondang Publishing Company
* Jae-gon Cho, ''The Industrial Promotion Policy and Commercial Structure of the Taehan Empire.'' 
* Pratt, Keith L, Richard Rutt, and James Hoare. (1999). ''Korea: a historical and cultural dictionary,'' Richmond: Curzon Press. {{ISBN|9780700704637}}; {{ISBN|9780700704644}}; [http://www.worldcat.org/title/korea-a-historical-and-cultural-dictionary/oclc/245844259 OCLC 245844259]
* The Special Committee for the Virtual Museum of Korean History (2009), ''Living in Joseon Part 3: The Virtual Museum of Korean History-11'', Paju: [[:KO:사계절출판사|Sakyejul Publishing Ltd.]]
== Həmçinin bax ==
*[[Koreya tarixi]]
*[[Şimonoseki müqaviləsi]]
*[[Çoson krallığı]]
*[[Koreya müharibəsi]]
*[[Koreya milli azadlıq günü]]

== Xarici keçidlər ==
[https://pcamna.org/korean/GreatRevival.pdf 1907-ci il Böyük Dirçəliş Hərəkatı Və Koreya kilsəsinə tarixi təsiri] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20200228021447/http://pcamna.org/korean/GreatRevival.pdf |date=2020-02-28 }} {{ref-en}}
{{Asiya mövzularda|tarixi}}
{{Koreya Xalq Demokratik Respublikası mövzularda}}

[[Kateqoriya:Çin–Yaponiya münasibətləri]]
[[Kateqoriya:Tarix qaralamaları]]
[[Kateqoriya:Koreya tarixi]]