Kosovoda din
Kosovoda din dövlətdən ayrıdır[1]. Konstitusiya Kosovonu dünyəvi, dini etiqad məsələlərində neytral, qanun qarşısında hamının bərabər olduğu, inanc və din azadlığının təmin edildiyi dünyəvi dövlət elan edir[2][3].
Statistika[redaktə | mənbəni redaktə et]
ABŞ Dövlət Departamentinin 2007-ci il Beynəlxalq Dini Etiqad Azadlığı Hesabatına əsasən, "son etibarlı siyahıyaalma 1980-ci illərdə aparılıb" və dini demoqrafik göstəricilərin hesablanması lazım idi[4]. Hesabatda İslamın Kosovoda üstünlük təşkil edən din olduğu, "etnik alban əhalisinin əksəriyyəti, Bosniya, Gorani və Türk icmaları, həmçinin qaraçı/aşkal/Misir icmasının bəzi üzvləri tərəfindən etiqad etdiyi" müəyyən edilib. Təxminən 100.000-120.000 serblər, əsasən pravoslavlar idi. Etnik albanların təxminən 3,4%-i katoliklər, protestantlar isə 1%-dən azını təşkil edirdi. Yəhudi mənşəli yalnız iki tanınmış ailə var idi və ateistlər üçün etibarlı məlumat yoxdur. Kosovoda pravoslav albanların olması da ehtimal edilir. Bununla belə, kosovalılar və serblər arasında mövcud gərginlik şəraitində onlar özlərini pravoslav kimi tanımaq istəmədiklərini hiss edə bilərlər, çünki onlar pravoslav statuslarına görə “serblər” hesab olunurlar. Buna görə də siyahıyaalmada təmsil olunmurlar. Üstəlik, hesabatda dinin "ictimai həyatda əhəmiyyətli faktor olmadığı" iddia edilir. Müsəlman icmalarının ictimai müzakirələrində dini ritorika əsasən yox idi, məscidlərə davamiyyət aşağı idi və mühafizəkar İslam geyimi və mədəniyyətinin ictimai nümayişi minimal idi."
2015-ci ildə Pyu araşdırma mərkəzinin araşdırmasına görə, 2010-cu ildə Kosovo 93,8% müsəlman və 6,1% xristian idi; digər dini qrupların bütün nümayəndələrinin və dinsizlərin 1%-dən az olduğunu təşkil etmişdir[5].
2012-ci ildə Avropa Sosial Tədqiqatının məlumatına görə, Kosovo əhalisinin 88,0%-i müsəlman, 5,8%-i katolik, 2,9%-i pravoslav və 2,9%-i dinsizlərdir.
2011-ci ildə Kosovo siyahıyaalınması əsasən Şimali Kosovoda Kosovo serbləri (özlərini daha çox serb pravoslav xristianları kimi tanıdanlar) tərəfindən boykot edildi. Nəticədə, Serb əhalisi siyahıyaalmaya daxil edilmir[6]. Təriqətlər və protestantlar da daxil olmaqla digər dini icmalar da siyahıyaalma məlumatlarına etiraz edirlər. Protestant liderlər və heç bir dini mənsubiyyəti olmayanlar iddia edirlər ki, onların icmalarının bəzi üzvləri siyahıyaalınanlar tərəfindən səhvən müsəlman kimi təsnif edilir.
Serb əhalisi əsasən pravoslavdır və Şimali Kosovoda cəmləşib, baxmayaraq ki, ölkənin başqa yerlərində bir neçə anklav var. Albanların katolik qrupları əsasən Cyakovitsa, Prizren, Klin və Peç və Vitina ətrafındakı kəndlərdə cəmləşmişdir. Katoliklər adətən özlərini Yanjevtsi və ya Kosovo xorvatları adlandırırlar. Kosovonun cənubundakı slavyan dilli müsəlman goranlar kimi tanınır.
Kosovoda islam[redaktə | mənbəni redaktə et]
1389-cu ildə Kosovo döyüşündəki qələbədən sonra Osmanlı İmperiyası bölgədə islam hakimiyyəti qurur. Eyni zamanda, İslamı qəbul etmək məcburi deyildi, lakin öz dinini davam etdirməyin bir sıra maliyyə, sosial və siyasi məhdudiyyətləri var idi. 16-cı əsrə qədər Kosovoda islamlaşma dərəcəsi minimal idi və əsasən şəhər mərkəzləri ilə məhdudlaşırdı. İslamı qəbul etmə nisbəti yalnız XVI əsrin ikinci yarısında nəzərəçarpacaq dərəcədə artır, bəlkə də ona görə ki, bu yolla iman gətirənlər cizyədən, yalnız qeyri-müsəlmanlardan alınan vergidən azad idilər[7]. 1634-cü ilə qədər Kosovo albanlarının əksəriyyəti İslamı qəbul edir, lakin bəziləri katolik olaraq qalır[8]. Kosovoda məskunlaşan etnik albanlar və hakim türklərlə yanaşı, qaraçılar və slavyandilli əhalinin bir hissəsi (sonralar onları pravoslav serblərdən fərqləndirmək üçün boşnaklar və goranlar adlandırılırdı) də müsəlman olur. Şiə müsəlmanlarının kiçik bir azlığı kəndlərdə də peyda olsa da, müsəlmanların əksəriyyəti sünni idi. 17-ci əsrin sonlarında islam əhalisi xristianları sayca üstələməyə başlayır.
Kosovoda xristianlıq[redaktə | mənbəni redaktə et]
Xristianlıq ehtimal ki, Kosovoya 5-ci əsrdə, Roma İmperiyasının tədricən Yunan Şərqi və Latın Qərbinə bölündüyü zaman gəlir. Kosovo keçmiş Bizans İmperiyasının bir hissəsi olur və beləliklə Konstantinopolda yerləşən Şərqi Pravoslav Kilsəsinin ərazisinə düşür. Orta əsrlərdə, Kosovoda Bizans hökmranlığı 13-cü əsrin əvvəllərində Serb İmperiyasına verdiyi zaman, burada serbdilli pravoslav çoxluq, eyni zamanda Raqusadan olan ital-dalmatik tacirlər sinfindən, immiqrantlardan ibarət katolik azlıq da var idi.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "Kosovo". Freedom of Thought Report 2017. International Humanist and Ethical Union. 4 December 2017. 2017-12-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 December 2017.
- ↑ Jr, Henry H. Perritt. The Road to Independence for Kosovo: A Chronicle of the Ahtisaari Plan. Cambridge University Press. 28 September 2009. ISBN 9781139479431. 25 July 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 April 2023.
- ↑ Naamat, Talia. Legislating for Equality: A Multinational Collection of Non-Discrimination Norms. Volume I: Europe. Martinus Nijhoff Publishers. 19 July 2012. ISBN 978-9004226128. 25 July 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 April 2023.
- ↑ "Serbia (includes Kosovo)". International Religious Freedom Report 2017. U.S. Department of State. 2007. 2021-05-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 December 2017.
- ↑ "Religions in Kosovo". Global Religious Futures Project. Pew-Templeton. 2 April 2015. 2018-07-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 December 2017.
- ↑ Petrit Collaku. "Kosovo Census to Start Without the North". Balkan Insight. 29 March 2011. 2020-09-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 December 2017.
- ↑ Malcolm, Noel, Kosovo: A Short History, pp. 105—108
- ↑ Robert Elsie. Historical Dictionary of Kosovo. Scarecrow Press. 15 November 2015. səh. 130. ISBN 9780810874831. 25 July 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 April 2023.