Krez

Krez
q.yun. Κροῖσος
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	təq. e.ə. 596
Vəfat tarixi	təq. e.ə. 546
Vəfat yeri	Sardı[d], Salehli, Manisa vilayəti, Türkiyə
Vəfat səbəbi	yanaraq ölmə[d]
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Krez (təq. e.ə. 596 – təq. e.ə. 546, Sardı^[d], Manisa vilayəti) — (İslam qaynaqlarında keçən adıyla Karun) Kiçik Asiyadakı Lidiya dövlətinin sonuncu hökmdarı (e.ə. 560–546). Krezin var-dövləti haqqında çoxlu zərbi-məsəllər qoşulmuş, əfsanələr yaranmışdır. Qədimdə hesab edirdilər ki, ilk dəfə qızıl sikkə zərb etdirən elə Krez olmuşdur. E.ə. 546-cı ildə hökmdar Kirin başçılıq etdiyi fars qoşunları tərəfindən məğlub edilmiş və əsir düşmüşdü.

Əfsanələr və deyimlər

Karun qədim və orta şərq xalqları arasında "Karun qədər zəngin" və s. O, adı sərvətlə sinonim olaraq işlənən bir çox xalq deyimlərinin və əfsanələrinin mövzusudur.

Mifologiyaya görə, antik dövrün tanınmış ən zəngin kralı Krez tanrılara yalvarır ki, əlində olan hər şeyi qızıldan düzəltsinlər; İstəyi yerinə yetirildikdə xoşbəxtliyə çatacağını düşünür. Lakin çox zəngin olmasına baxmayaraq xoşbəxtliyini tapa bilməyən padşah əzab içində ölür.

O, ərəb, yəhudi və fars (fars) mifologiyalarında Karun kimi xatırlanır.

Qarun hekayəsinin də əfsanələr və xalq ədəbiyyatı kimi Qurandakı Qarun hekayəsinin qaynağı olması da diqqətdən kənarda qalmayan bir ehtimaldır.

Quranda Kəsəs, Mömin və Ənkəbut surələrində Karunun adı çəkilir.

Onun israillilərdən olduğu və çox zəngin olduğu deyilir.

Onun sərvəti Quranda "Biz ona xəzinələr verdik ki, açarları daşımaq belə güclü bir ümmət üçün çox ağır olardı." kimi müəyyən edilir.

O, var-dövləti ilə öyünür və deyir: "Bunlar mənə elmim və bacarığım üçün verildi".

Musanın möcüzələrinə inanmır, onu yalan və sehrdə ittiham edir. Nəticədə o, Allah tərəfindən məhv edilir.

Tövrata (nömrələr 16-cı fəsil) görə, Korah, Datan və Abiram (Aviram) icma tərəfindən seçilmiş 250 nəfərlə birlikdə Musa ilə mübahisə edir və Musa ilə Harunu irəli getməkdə ittiham edirlər. Bu insanlar öz davamçıları ilə birlikdə Rəbb tərəfindən ölülər diyarına diri-diri göndərilir (yəhudi mədəniyyətində Yehova sözünü əvəz edən söz, Kral, ağa). Lakin Yehovanın qəzəbi səngimir və bu dəfə ölümlərini şübhə altına alan insanlara ölümcül bir xəstəlik (taun epidemiyası) göndərilir. Halbuki Tövratda onların var-dövləti haqqında heç bir ifadə yoxdur.

Krez və Karun arasında yaşadıqları yerlər və əfsanəvi sərvətlər baxımından fərqliliklər xaricində heç bir oxşarlığın olmaması bəzi təfsirçiləri Quranın hekayə qaynağı olaraq Tövrat rəvayətində Musa ilə mübahisə edən Korah adlı bir şəxsə yönəldir.

Bu şəxsin sərvətinə və ya geridə qoyduğu arxeoloji irsə dair heç bir qeyd yoxdur. Həmçinin, Korah hekayəsi səhrada fasilə zamanı çadırların qurulduğu bir icma haqqında, Karun hekayəsi isə bir şəxs və Onun sərvətləri (bağ, malikanə, xəzinələr) haqqındadır. Tövratda o camaatın ölülər diyarına diri göndərildiyi və geridə qalanların epidemiya (vəba) ilə cəzalandırıldığı qeyd edilir.