Kütləvi informasiya vasitələri üçün mənbəyə bax

'''Kütləvi informasiya vasitələri''' və ya qısaca '''KİV''' — texniki vasitələrdən istifadə etməklə informasiyanın ictimai formada ötürülməsi orqanlarının məcmusu.

[[Yayım mediası]] informasiyanı [[Film|filmlər]], [[radio]], yazılmış [[musiqi]] və ya [[televiziya]] kimi media vasitələri ilə elektron şəkildə ötürür. [[Rəqəmsal media]] həm [[İnternet|internetdən]], həm də [[Mobil telefon|mobil]] kütləvi kommunikasiyadan ibarətdir. İnternet mediası [[e-poçt]], [[sosial media]] platformaları, [[Veb-sayt|internet saytları]] və internet əsaslı radio və televiziya kimi xidmətlərdən ibarətdir. Bir çox digər kütləvi informasiya vasitələrinin internetdə əlavə iştirakı var. Bunlara televiziya reklamlarına onlayn qoşulmaq və ya yayımlamaq, ya da açıq və ya çap mediasında [[QR kodu|QR kodları]] yaymaq, mobil istifadəçiləri veb-sayta yönləndirmək daxildir. Bu yolla, onlar internetin verdiyi asan əlçatanlıq və yardım imkanlarından istifadə edə bilərlər. Beləliklə, onlar eyni vaxtda və sərfəli şəkildə dünyanın bir çox müxtəlif bölgələrində asanlıqla məlumat yayımlaya bilərlər. Xarici media məlumatı [[Bilbord|bilbordlar]], [[Blimp|blimplər]], uçan reklam lövhələri, [[Avtobus|avtobusların]], ticarət binalarının, dükanların, idman stadionlarının, [[metro]] vaqonlarının və ya qatarların, köşklərin daxilində yerləşdirilən yazılar, lövhələr, plakatlar kimi media vasitələri ilə ötürür.<ref name="enotes">{{cite web |title=Mass Media |url=https://www.enotes.com/homework-help/topic/mass-media |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200407092226/https://www.enotes.com/homework-help/topic/mass-media |archive-date=7 April 2020 |access-date=25 June 2019 |publisher=eNotes.com}}</ref> [[Çap mediası]] [[Kitab|kitablar]], [[Komiks|komikslər]], [[Jurnal|jurnallar]], [[Qəzet|qəzetlər]] və ya [[Broşür|broşürlər]] kimi fiziki obyektlər vasitəsilə məlumat ötürür.<ref>Riesman ''et al.'' (1950) ch. 2 p. 50</ref> Tədbirlərin təşkili və ictimai çıxış da kütləvi informasiya vasitələrinin formaları sayıla bilər.<ref name="History of Mass Media">{{cite web |author=Bhattacharyya, Ajanta |title=History of Mass Media |url=http://www.buzzle.com/articles/history-of-mass-media.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111005200619/http://www.buzzle.com/articles/history-of-mass-media.html |archive-date=5 October 2011 |access-date=26 November 2011 |publisher=Buzzle.com}}</ref>

== Mobil telefon ==
Mobil telefon və ya istənilən telefon bu mənada adətən kütləvi media növü hesab olunmur. Telefon iki tərəfli kommunikasiya cihazı hesab olunaraq, eyni zamanda bir neçə nəfərə xidmət edə bilir. KİV anlayışına baxdıqda, burdan aydın olur ki, kütləvi informasiya vasitəsi eyni zamanda ismarışını böyük qrup insana göndərir. Lakin müasir mobil telefonlar artıq bir istiqamətli cihaz deyil. Bir çox mobil telefonlar internetə çıxaraq, onun vasitəsilə kütləvi medium hesab olunan istənilən sayta qoşula bilər. Bəs bu səbəb mobil telefonları kütləvi mediuma, yoxsa sayta girişi olan sadə bir cihaza çevirir? Hal-hazırda marketoloq və reklamçılara istifadəçi tərəfindən razılaşdırılmayan peyk, televiziya kommersiya və reklamlarının birbaşa milyonlarla mobil telefonlara daxil olmağı üçün icazə verən hərəkətli bir plan var. Milyonlarla insana kütləvi reklamı ötürmək həqiqətən kütləvi kommunikasiyadır.<ref>Plural form of the word medium.</ref>

== Videooyunlar ==
Videooyunlar da kütləvi medium kimi inkişaf edə bilər. Videooyunlar vasitəsilə istifadəçilərə müəyyən ismarış və ideologiyaları çatdırılır. Online oynayan istifadəçilər bəzən öz təcrübələrini paylaşdığı kimi, videooyunları ayrı-ayrılıqda oynayan istifadəçilər də təcrübələrini paylaşa bilir. Videooyunu heç vaxt bu oyunu oynamayan biri ilə ətraflı müzakirə edilə bilər, çünki bu təcrübə hər kəs üçün eynidir.<ref>Center for Media Literacy (CML).</ref>

== Tənqidi ==
Kütləvi informasiya vasitələrinin tədqiqinin başladığı dövrdə media yalnız XXI əsrin [[sosial media]] təcrübəsindən çox fərqli media sistemi olan KİV-dən ibarət idi.<ref>{{cite journal|last1=Turner|first1=Graeme|title=2015 Henry Mayer Lecture: critical media studies and the re-invention of the media|journal=Media International Australia|date=November 2016|volume=161|issue=1|pages=101–108|doi=10.1177/1329878x16659549|s2cid=151648889| issn=1329-878X}}</ref> KİV-in artıq mövcud olmadığı və ya ən azı bir zamanlar olduğu formada olmaması ilə bağlı tənqidlər səslənir. Kütləvi informasiya vasitələrinin bu orijinal forması sosial media cəmiyyətində verilməsi daha çətin olan "xəbərlər"lə bağlı geniş ictimaiyyətin nələrə məruz qalacağına dair filtrlər qoyur.<ref name=":0">{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=axD0AAAAMAAJ |title=Environmental Development Plan (EDP): Photovoltaics |publisher=Department of Energy |year=1977 |id={{ProQuest|87571696}}}}</ref> Nəzəriyyəçi Lens Bennett izah etmişdir ki, yaxın tarixdə bir neçə mühüm hadisəni nəzərə almasaq, kifayət qədər böyük bir qrupun kütlə etiketinə sahib olması, eyni xəbərləri eyni kütləvi istehsal vasitəsi ilə izləməsi qeyri-adi haldır.<ref>{{cite book |last=Bennett |first=Lance |title=News: The Politics of Illusion |publisher=Pearson |year=2011 |isbn=978-0-205-08241-4 |edition=9 |page=237 |chapter=The Political Economy of News |quote=With the exception of the Super Bowl and national crises such as 9/11 or the invasion of Iraq, it makes little sense to talk about a mass media audience any longer, at least one defined by large numbers of people gathering around televisions and watching the same information fed from a few sources. In just one decade, between 1993 and 2004, the percentage of people who regularly watched network TV news dropped 34 percent. |access-date=17 January 2019 |chapter-url=http://rockyanderson.org/rockycourses/BennettPoliticalEconomyofNews008.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20200803212618/http://rockyanderson.org/rockycourses/BennettPoliticalEconomyofNews008.pdf |archive-date=3 August 2020 |url-status=live}}</ref> Sosial media, kütləvi informasiya vasitələrindən yeni paradiqmaya keçilməsinə böyük töhfə verir, çünki sosial media vasitəsilə kütləvi kommunikasiyanın nə olduğu və şəxsiyyətlərarası kommunikasiyanın nə olduğu bir-birilə qarışıq düşür.<ref>{{Cite book |last=Turner |first=Graeme |url=https://books.google.com/books?id=zdRzCgAAQBAJ&q=mass+media+re+invented&pg=PA125 |title=Re-Inventing the Media |date=2015 |publisher=Routledge |isbn=978-1-317-38147-1 |language=en}}</ref>

== Həmçinin bax ==
* [[İnternet senzurası]]
* [[Rəqəmsal hüquqların idarə edilməsi]]
* [[Jurnalistika tarixi]]
* [[Qəzet nəşrinin tarixi]]

== Mənbə ==
=== İstinadlar ===
{{İstinad stili}}
{{İstinad siyahısı|2}}

=== Ədəbiyyat ===
* Riesman, David and Gitlin, Todd and Glazer, Nathan (1950) ''[[The Lonely Crowd]]'', [https://books.google.com/books?id=EPiul5-CxMYC preview at google books]

== Əlavə ədəbiyyat ==
* {{cite book|author=Vipond, Mary|title=The mass media in Canada|publisher=James Lorimer & Company|year=2000|isbn=978-1-55028-714-1|page=88|url=https://books.google.com/books?id=eUbz3Ipt0xAC&pg=PA88}}
* {{cite book | last = Eco |first =Umberto | year = 2014 | orig-year = 1967 | title = Travels in Hyperreality: Essays | location = San Diego | publisher = HMH | translator-last= Waever | translator-first = William | isbn = 978-0-547-54596-7 | url = https://books.google.com/books?id=YFDOAwAAQBAJ&pg=PT146}}
* {{cite book|title=Mass communications: a comparative introduction|publisher=Manchester University Press|year=1994|isbn=978-0-7190-3946-1|pages=26–27|url=https://books.google.com/books?id=5z7oAAAAIAAJ&pg=PA26|author1=Lorimer, Rowland |author2=Scannell, Patty |name-list-style=amp }}
* {{cite book|author=Blanchard, Margaret A.|title=History of the mass media in the United States: an encyclopedia|publisher=Fitzroy Dearborn|year=1998|isbn=978-1-57958-012-4|url=https://books.google.com/books?id=7HlxQgAACAAJ}}
* Bösch, Frank. ''Mass Media and Historical Change: Germany in International Perspective, 1400 to the Present'' (Berghahn, 2015). 212 pp. [https://networks.h-net.org/node/35008/reviews/132865/seul-b%C3%B6sch-mass-media-and-historical-change-germany-international online review]
* Cull, Nicholas John, David Culbert and David Welch, eds. ''Mass Persuasion: A Historical Encyclopedia, 1500 to the Present'' (2003) 479 pp; worldwide coverage
* Dauber, Cori Elizabeth. "[https://www.researchgate.net/profile/Cori_Dauber/publication/236815694_The_Shot_Seen_%27Round_the_World_The_Impact_of_the_Images_of_Mogadishu_on_American_Military_Operations/links/576941a708ae2d7145ba7bbe.pdf The shots seen 'round the world: The impact of the images of Mogadishu on American military operations]." ''Rhetoric & Public Affairs'' 4.4 (2001): 653–687
* Folkerts, Jean and Dwight Teeter, eds. ''Voices of a Nation: A History of Mass Media in the United States'' (5th Edition, 2008)
* Fourie, Pieter J. ''Media Studies: Media History, Media and Society'' (2008)
* Graber, Doris A., and Johanna Dunaway. ''Mass media and American politics'' (CQ Press, 2017)
* {{cite book|author=Martin, James B.|title=Mass Media: a bibliography with indexes|publisher=Nova|year=2002|isbn=978-1-59033-262-7|url=https://books.google.com/books?id=JpcDQeEl-JYC}}
* Paneth, Donald, ed. ''The Encyclopedia of American journalism'' (1983) [https://archive.org/details/encyclopediaofam0000pane online]
* Ross, Corey. ''Mass Communications, Society, and Politics from the Empire to the Third Reich'' (Oxford University press 2010) 448 pp, on Germany
* Vaughn, Stephen L., ed. ''Encyclopedia of American Journalism'' (2007) [https://archive.org/details/encyclopediaofam0000vaug online]
* {{cite book|author=Wilke, Jürgen|title=Media Genres|publisher=[[Institute of European History]]|year=2011|url=http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:0159-20100921478}}
* Hacker, Violaine. "Citoyenneté culturelle et politique européenne des médias: entre compétitivité et promotion des valeurs", ''Nations, cultures et entreprises en Europe,'' sous la direction de Gilles Rouet, Collection Local et Global, L’Harmattan, Paris, pp.&nbsp;163–84

== Xarici keçidlər ==
{{commons category}}
* [https://web.archive.org/web/20110810053012/http://beta.in-mind.org/issue-5/media-carriers-contagious-information The Media: Carriers of Contagious Information]
* [https://www.npr.org/2021/08/12/1026993142/illinois-is-the-first-state-to-have-high-schools-teach-news-literacy Peter Medlin, WNIJ, "Illinois Is the First State to Have High Schools Teach News Literacy", ''National Public Radio,'' August 12, 2021]
* [https://theemissary.co.in/the-evolution-of-global-mass-media/ The Evolution of Global Mass Media]

{{Media mədəniyyəti}}
{{Telekommunikasiyalar}}
{{Kommunikasiya elmləri}}
{{Xarici keçidlər}}

[[Kateqoriya:Kütləvi informasiya vasitələri| ]]
[[Kateqoriya:Əsas mövzuların təsnifatı]]