Lansanq krallığı üçün mənbəyə bax

{{Tarixi dövlət
|adı                       = Lansanq krallığı
|orijinal_adı               = {{dil|lo|ລ້ານຊ້າງ}}
|statusu                    = Tarixi krallıq
|xəritəsi                    = Southeast Asian history - Around 1540.png
|xəritənin_izahı               = Lansanqın təsir sferası və qonşu dövlətlərinin xəritəsi ({{comment|təx.|təxminən}} 1540-cı il). <br />Lansanq krallığı açıq qırmızı rənglə verilib.
|s1                        = Muan
|quruluş_ili                  = 1354
|süqut_ili                 = 1707
|x1                        = Luanqpxabanq krallığı
|x1_bayrağı                   = Flag of the Kingdom of Luang Phrabang (1893 - 1946).svg
|x2                        = Vyetyan krallığı
|x2_bayrağı                   = Flag of the Kingdom of Vientiane (1707–1828).svg
|x3                        = Tyampasak krallığı
|x3_bayrağı                   = Flag of the Kingdom of Champasak (1713-1947).svg
|paytaxtı                   = [[Luanqpxabanq]] (1354–1560) <br />
[[Vyetyan]] (1560–1707)
|rəsmi_dilləri                       = [[Laos dili]]
|idarəetmə_forması         = [[Mütləq monarxiya]]
|rəhbər_titulu            = Kral
|rəhbər1                   = [[Fa Nqum]]
|rəhbər_il1        = 1354–1385
|rəhbər2                   = [[Samsenetay]]
|rəhbər_il2        = 1373–1416
|rəhbər3                   = [[Settatirat]]
|rəhbər_il3        = 1548–1571
|rəhbər4                   = [[Surinyavongsa]]
|rəhbər_il4        = 1637–1694
|dini                       = [[Buddizm]]
|hadisə1                  = [[Fa Nqum]]<nowiki />un taxta çıxması
|hadisə_tarixi1                       = 1354
|hadisə2                  = Krallığın süquta uğraması
|hadisə_tarixi2                       = 1707
|indi                      =
*{{flaqifikasiya|Tailand}}
*{{flaqifikasiya|Laos}}
*{{flaqifikasiya|Myanma}}
*{{flaqifikasiya|Kamboca}}
*{{flaqifikasiya|Çin}}
}}
'''Lansanq''',<ref>{{ASE|6|153|Laolar}}</ref> '''Lan Sanq''' və ya '''Lansanq Hom Kxao''' ({{dil-lo|[[:en:wikt:ລ້ານຊ້າງ|ລ້ານຊ້າງ]][[:en:wikt:ຮົ່ມຂາວ|ຮົ່ມຂາວ]]}}, {{Transl|lo|lān sāng hom khāo}}, {{IPA|lâːn sâːŋ hōm kʰǎːw|pron}}, {{Lit|Milyon fil və ağ çətir}}; {{dil-my|လင်ဇင်း}};
{{dil-km|លានជាង}}, ''លានដំរី'' və ya ''ស្រីសតនាគនហុត''; {{dil-sa|Srī Śatanāganayuta}}; {{dil-th|ล้านช้าง}} və ya ''ล้านช้างร่มขาว''; {{dil-vi|Vạn Tượng}}) — 1354–1707-ci illərdə indiki [[Laos]], [[Vyetnam]], [[Kamboca]], [[Myanma]], [[Çin]] və [[Tailand]] ərazisində hökmranlıq etmiş feodal [[laolar|lao]] [[buddizm|buddist]] dövləti. Lansanq [[Cənub-şərqi Asiya]]nın ən böyük krallıqlarından biri olmuşdur. Krallığın adı əvvəlki dövrlərdə regionda baş vermiş müharibələrə və mübarizələrə bir istinaddır. Lansanq müasir [[Laos]] dövlətinin sələfidir və ölkənin milli və mədəni identikliyinin təməlidir.

== Tarix ==
=== Mənşə ===
Lansanqın hakimiyyət sürdüyü ərazidə tarixən [[Tunc dövrü]]<nowiki />ndə və [[Dəmir dövrü]]<nowiki />ndə inkişaf etmiş [[Avstroasiya dilləri|Avstroasiya dilli]] aborigen tayfalar yaşamışdır.{{sfn|Solheym |1973 |p=145-62}}{{sfn|Qorman |1976 |p=14–26}}{{sfn|Hayam |1996}}

[[Han sülaləsi]]nin cənuba doğru keçirdiyi yürüşlərdə ilk dəfə müasir [[Çin Xalq Respublikası]]<nowiki />nın [[Quansi-Çjuan Muxtar Rayonu|Quansi-Çjuan]] və [[Yunnan]] rayonlarında yaşamış [[Tay-kaday dilləri|Tay-kaday dilli]] xalqları barədə məlumat verilmişdir. VII əsrdən başlayaraq tay xalqları cənuba köçməyə başlamışdır. [[Monqol imperiyası|Monqollar]]<nowiki />ın 1253–1256-cı illərdəki yürüşü zamanı bu xalqlar Lansanq krallığının hakimiyyət sürdüyü torpaqlara köçmüşdür.{{sfn |Simms |1999 |p=24–26}}{{sfn |Stuart-Foks |2006 |p=6}}

Şimalda yerləşən münbit torpaqlı [[Mekonq çayı]] vadisini [[monlar]], daha sonra isə [[Kxmer imperiyası]] zəbt etmişdir. Bu dövrdə ərazi Muansua və ya Ziyendun-Ziyentun ([[bukvalizm|bukv.]] «Dunçzyan çayının yanındakı od ağacları şəhəri») adlanırdı.{{sfn |Simms |1999 |p=24–26}}{{sfn |Stuart-Foks |2006 |p=6}}

[[Sukxotay krallığı]]<nowiki />nın yüksəlişi ilə bu region tayların təsiri altına girmişdir.{{sfn |Uyatt |2003 |p=45,51; 33–35}} Sukxotay krallığının monarxı vəfat etməsinsən və [[Lannatay krallığı]]<nowiki />nda daxili münaqişələrin yaranmasından sonra Vyençan Vyenkxam və Muansua şəhər dövləti müstəqil [[mandala (siyasi model)|mandala]]<nowiki />lara çevrilmişdilər. 1354-cü ildə onlar birləşərək Lansanq kralllğını yaratdılar.{{sfn |Uyatt |2003 |p=51}}

== Cəmiyyət ==
Lansanq krallığı ticarət yollarının üzərində dayandığından etnik rəngbərəngliyə malik idi. Lansanqın cəmiyyəti, xüsusən də qonşu [[taylar]]a və [[kxmerlər]]ə nəzərən çox adi idi.{{sfn |Eskyu |2007 |p=36}}

[[Laos|Lao]] cəmiyyətində ali təbəqə dini və sekulyar hakimiyəti malik krallıq ailəsinin üzvləri var idi. Orta təbəqə zadəganlardan ibarət idi. Ən aşağı təbəqə kəndlilərdən ibarət idi. Kəndlilərə tüccarlar, sənətkarlar, fermerlərdən və ümumi işçilərdən ibarət idi.{{sfn |Evans |2003}} Sistemdən kənarda ali fərdlər [[Sanqxa (buddizm)|sanqxa]]lar idi.{{sfn |MakDanyel |2008}} Onlar sosial anlayışın və təhsilin inkişafında böyük rol oynayırdılar. Təpələrdə yaşayan xalqlar və müharibə zamanı götürülmüş əsirlər və ya həbs edilmiş cinayətkarlar, yəni ''kxalar'' sistemdən kənar idilər. [[Taylar|Siamlılar]], [[kxmerlər]] və [[şanlar]] tacirlərin əksəriyyətini təşkil edirdi.{{sfn |Turton |2000 |p=16}} Buna baxmayaraq, mühüm şəhərlərdə [[Çinlilər|çinli]] və [[vyetlər|vyet]] azlıqlar da yaşayırdı.

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı|2}}

== Ədəbiyyat ==
{{refbegin}}
*{{cite book|editor-last=Eskyu|editor-first=Mark|first=Kolin|last=Lonq|first2=Uilyam|last2=Loqan |title=Vientiane: Transformations of a Lao Landscape|year=2007|publisher=Routledge|isbn=0-415-33141-2|ref=harv}}
*{{cite book|last=Buns|first=Fredrik|title=Buddhist Textiles of Laos: Lan Na the Isan|year=2004|publisher=D.K. Print World|isbn=81-246-0250-6|ref=harv}}
*{{cite book|editor-last=Buş|editor-first=Ostin|first=Mark |last=Elliot |first3=Nik |last3=Rey |title=Laos|year=2011|publisher=Lonely Planet|isbn=978-1-74179-153-2|ref=harv}}
*{{cite book|last=Co|first=Maykl D.|title=Angkor and Khmer Civilization|year=2003|publisher=Thames & Hudson|isbn=978-0-500-02117-0|ref=harv}}
*{{cite book|last=Evans|first=Qrant|title=The Last Century of Lao Royalty|year=2009|publisher=Silkworm Books|isbn=978-616-215-008-1|ref=harv}}
*{{cite book|last1=Evans|first1=Qrant|first2=Milton|last2=Osborne| title=A Short History of Laos: The Land in Between|year=2003|publisher=Allen & Unwin|isbn=1-86448-997-9|ref=harv}}
*{{cite journal|last=Qolomb|first=Luis|title= The Origin, Spread and Persistence of Glutinous Rice as a Staple Crop in Mainland Southeast Asia |journal=Journal of Southeast Asian Studies|year=1976|volume=7|issue=1|p=1–15|doi=10.1017/s0022463400010237|ref=harv}}
*{{cite journal|last=Qorman|first=Çester|title=Ban Chiang: A mosaic of impressions from the first two years|url=https://archive.org/details/sim_expedition_summer-1976_18_4/page/14|journal=Expedition|year=1976|volume=18|issue=4|p=14–26|ref=harv}}
*{{cite book|last=Hayam|first=Çarls|title= The Bronze Age of Southeast Asia |url=https://archive.org/details/bronzeageofsouth0000high|year=1996|publisher=Cambridge World Archeology|isbn=0-521-56505-7|ref=harv}}
*{{cite book|last=Holt|first=Con|title=Spirits of the Place: Buddhism and Lao Religious Culture|url=https://archive.org/details/spiritsofplacebu0000holt| year=2009|publisher=University of Hawaii Press|isbn=0-8248-3327-9|ref=harv}}
*{{cite book|last=İvarsson|first=Soren|title=Creating Laos: The Making of a Lao Space Between Indochina and Siam, 1860–1945|year=2008|publisher=Nordic Institute of Asian Studies|isbn=978-87-7694-023-2|ref=harv}}
*{{cite book|last=MakDanyel|first=Castin|title= Gathering Leaves and Lifting Words: Histories of Buddhist Monastic Education in Laos and Thailand|year=2008|publisher=University of Washington Press|isbn=0-295-98849-5|ref=harv}}
*{{cite book|last=Nqaosyvatxn|first=Mayouri; Pxeuipxanx Nqaosyvatxn|title=Paths to Conflagration: Fifty Years of Diplomacy and Warfare in Laos, Thailand, and Vietnam|year=1998|publisher=Southeast Asia Program Publications|isbn=978-0-87727-723-1|ref=harv}}
*{{cite book|last=Nqaosyvatxn|first=Mayouri; Pxeuipxanx Nqaosyvatxn|title=The Enduring Sacred Landscape of the Naga|year=2009|publisher=Mekong Press|isbn=978-974-303-160-1|ref=harv}}
*{{cite book|last=Ozborn| first=Milton|title=The Mekong: Turbulent Past, Uncertain Future|year=2001|publisher=Grove Press|isbn=0-8021-3802-0|ref=harv}}
*{{cite book|last=Simms|first=Piter və Sanda|title=The Kingdoms of Laos: Six Hundred Years of History|year=1999|publisher=Curzon Press|isbn=0-7007-1531-2|ref=harv}}
*{{cite journal|last=Solheym|first=Vilhelm|title= Northern Thailand, Southeast Asia and World Prehistory|journal=Asian Perspectives|year=1973|volume=13|p=145–162|ref=harv}}
*{{cite journal|last=Stuart-Fols|first=Martin|title=Who was Maha Thevi?|journal=Siam Society Journal|year=1993|volume=81|ref=harv}}
*{{cite book|last=Stuart-Fox|first=Martin|title=The Lao Kingdom of Lan Xang: Rise and Decline|url=https://archive.org/details/laokingdomoflanx0000stua|year=1998|publisher=White Lotus Press|isbn=974-8434-33-8|ref=harv}}
*{{cite book|last=Stuart-Foks|first=Martin|title=A Short History of China and Southeast Asia: Trade, Tribute and Influence|url=https://archive.org/details/shorthistoryofch0000stua|year=2003|publisher=Allen & Unwin|isbn=978-1-86448-954-5|ref=harv}}
*{{cite book|last=Stuart-Fox|first=Martin|title=Naga Cities of the Mekong: A Guide to the Temples, Legends, and History of Laos|year=2006|publisher=Media Masters|isbn=978-981-05-5923-6|ref=harv}}
*{{cite book|last=Stuart-Foks|first=Martin|title=Historical Dictionary of Laos|year=2008|publisher=The Scarecrow Press, Inc|isbn=978-0-8108-5624-0|ref=harv}}
*{{cite book|last1=Tossa|first1=Vacupp|first2=Kongdeuane |last2=Nattavong |first3=Margaret Read|last3=MacDonald |title=Lao Folktales |year=2008 |publisher=Libraries Unlimited|isbn=978-1-59158-345-5|ref=harv}}
*{{cite book|editor-last=Turton|editor-first=Endru|title=Civility and Savagery: Social Identity in Tai States|year=2000|publisher=Routledge|isbn=0-7007-1173-2|ref=harv}}
*{{cite book|last=Viravon|first=Sila|title=History of Laos (trans.)|year=1964|publisher=Paragon Book|location=New York| isbn=0-685-41963-0|pages=50–51|ref=harv}}
*{{cite journal|last=Uyatt|first=Deyvid K.|title=Siam and Laos, 1767–1827|url=https://archive.org/details/sim_journal-of-southeast-asian-history_1963-09_4_2/page/13|journal=Journal of Southeast Asian History|year=1963|volume=4|issue=2|p=13–32|ref=harv}}
*{{cite book|last=Uyatt|first=Deyvid K.|title=Thailand: A Short History|url=https://archive.org/details/thailandshorthis00unse|year=2003|publisher=Yale University Press|isbn=0-300-08475-7|ref=harv}}
*{{cite book|editor-last1=Uyatt|editor-first1=Deyvid K.|editor-first2=Arunrut|editor-last2=Viçiyenkeo|title=The Chiang Mai Chronicle|year=1995|publisher=Silkworm Books|isbn=974-7100-62-2|ref=harv}}
{{refend}}

[[Kateqoriya:Lansanq krallığı| ]]
[[Kateqoriya:Kamboca tarixi]]
[[Kateqoriya:Laos tarixi]]
[[Kateqoriya:Tailand tarixi]]
[[Kateqoriya:Vyetnam tarixi]]
[[Kateqoriya:Çin tarixi]]
[[Kateqoriya:1354-cü ildə yarananlar]]
[[Kateqoriya:Asiyanın tarixi dövlətləri]]