Lavanda
| Lavanda | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
|
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Lavanda |
||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Lavanda (lat. Lavandula) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
Lavanda çoxillik ətirli ədviyyat bitkisidir. Bu bitkinin vətəni Aralıq dənizi sahilləri hesab olunur. Qədim Misirdə mumiyalaşdırma zamanı istifadə edilən maddənin əsas komponentlərindən biri olub. Bitkinin öz ətrini 3 min il saxlaya bilməsi məlumdur. Belə ki, 1922-ci ildə Misir fironu Tutanxamonun mumiyasından ətirli lavandanın qalıqları tapılmışdır.
Əhəmiyyəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]Lavanda bitkisinin bütün hissələrində efir yağları toplanır. Lakin çiçəklərdə onun miqdarı daha çox 0,8-3,0 %-ə qədərdir. Lavanda yağının əsas komponenti (tərkib hissəsi) linalilasefat (30-56 %) və linalol (10-12 %) hesab edilir. Lavanda yağı və ondan alınan məhsullar (efir yağı, quru çiçək qrupu) ətriyyat - kosmetika sənayesində, qida və əczaçılıq sənayesində, tibdə və məişət kimyasında istifadə edilir. Lavanda yaxşı bal verən bitki hesab olunur və eroziya əleyhinə bitki kimi istifadə edilir.
Yayılması
[redaktə | mənbəni redaktə et]Avropada lavandanı XVI əsrin axırlarında becərməyə başlamışlar. Rusiya ərazisinə lavanda XIX yüzilliyin ikinci yarısında gətirilmişdir. Lakin, ilk dəfə sənaye halında plantasiyalar şəklində becərilməsinə 1929-cu ildə Krımda başlamışlar. 1937-ci ildə lavanda Krasnodar vilayətində, 1945-ci il-lər Moldovada becərilməyə başlanmışdır. Onun ümumi əkin sahəsi 9 min hektara yaxın, məhsuldarlığı isə 20-30 s/ha-dır.
Sinonimləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Heterotipik sinonimləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Chaetostachys Benth.
- Fabricia Adans.
- Isinia Rech.f.
- Sabaudia Buscal. & Muschl.
- Stoechas Mill.
- Styphonia Medik.
Növləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Lavandula × alportelensis P.Silva, Fontes & Myre
- Lavandula angustifolia Mill.
- Lavandula antineae Maire
- Lavandula aristibracteata A.G.Mill.
- Lavandula atriplicifolia Benth.
- Lavandula austroapennina N.G.Passal., Tundis & Upson
- Lavandula bipinnata (Roth) Kuntze
- Lavandula bramwellii Upson & S.Andrews
- Lavandula buchii Webb & Berthel.
- Lavandula × cadevallii Sennen
- Lavandula canariensis Mill.
- Lavandula × cavanillesii D.Guillot & Rosselló
- Lavandula citriodora A.G.Mill.
- Lavandula coronopifolia Poir.
- Lavandula dentata L.
- Lavandula dhofarensis A.G.Mill.
- Lavandula erythraeae (Chiov.) Cufod.
- Lavandula galgalloensis A.G.Mill.
- Lavandula gibsonii J.Graham
- Lavandula × ginginsii Upson & S.Andrews
- Lavandula hasikensis A.G.Mill.
- Lavandula × heterophylla Viv.
- Lavandula × intermedia Emeric ex Loisel.
- Lavandula lanata Boiss.
- Lavandula latifolia Medik.
- Lavandula × limae Rozeira
- Lavandula × losae Sánchez-Gómez, Alcaraz & García Vall.
- Lavandula macra Baker
- Lavandula mairei Humbert
- Lavandula maroccana Murb.
- Lavandula minutolii Bolle
- Lavandula multifida L.
- Lavandula nimmoi Benth.
- Lavandula nooruddinii A.Patzelt & A.Al Hinai
- Lavandula pedunculata (Mill.) Cav.
- Lavandula pinnata Lundmark
- Lavandula pubescens Decne.
- Lavandula qishnensis Upson & S.Andrews
- Lavandula rejdalii Upson & Jury
- Lavandula rotundifolia Benth.
- Lavandula saharica Upson & Jury
- Lavandula samhanensis Upson & S.Andrews
- Lavandula setifera T.Anderson
- Lavandula somaliensis Chaytor
- Lavandula stoechas L.
- Lavandula sublepidota Rech.f.
- Lavandula subnuda Benth.
- Lavandula tenuisecta Coss. ex Ball
- Lavandula viridis L'Hér.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 249. doi:10.5962/BHL.TITLE.746
- ↑ Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 2. S. 572.