Ledi Peç
| Ledi Peç | |
|---|---|
| isp. Leydy Araceli Pech Marín | |
_(cropped).jpg) | |
| Doğum tarixi | 1965[1] |
| Fəaliyyəti | ətraf mühit fəalı, arıçı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ledi Peç (əsl adı: Ledi Araseli Peç Martin; ing. Leydy Pech; 1965[1]) — meksikalı arıçı və mayalı ekoloqu. 2020-ci ildə Yukatan yarımadasında transgen soya paxlasının əkilməsi əleyhinə işinə görə Qoldman Ətraf Mühit Mükafatına layiq görülmüşdür[2][3].
Bioqrafiya[redaktə | mənbəni redaktə et]
Arıçılıq işi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ledi Peç əsasən arıçılıqla məşğuldur. O, bir neçə icmada ənənəvi Maya mədəniyyətinin bir hissəsi kimi əsrlər boyu becərilən Melipona beecheii adlı amansız arı növünü saxlayır[2][4]. Melipona beecheii pətəklərini içi boş oduncuqlarının içərisində qurur. Əksər arıçılar Apis mellifera növlərindən istifadə etməyə üstünlük versə də, Peç və onun icması yerli olaraq Xunaan Kab (Bal Xanımı) kimi tanınan bölgədə bu növün melipona çeşidindən istifadə ənənəsini saxlamaq üçün M. beecheii-dən istifadə edir[5].
Ledi Peç ənənəvi üsulla bal yetişdirdiyi iki hektar torpaq sahəsinə malikdir. Peç təşkilatı arıların yetişdirilməsi və onların ballarının toplanması ilə bağlı kollektiv iş vasitəsilə icma hissini inkişaf etdirməyə çalışır. O, ailələrin birlikdə işlədiyi və sağ qalmaq üçün bir-birini dəstəklədiyi yaxınlıqdakı İç-Ek icmasını təqlid etməyi hədəfləyir[6].
Ekoloji fəallıq[redaktə | mənbəni redaktə et]
Peç 2000-ci ildə ekoloji faəllığını artırır, eyni zamanda Monsanto Kampeçedə transgen soya yetişdirməyə başlayır. Əkin səviyyəsi yüksəlməyə davam edir və 2012-ci ilə qədər aqrobiznes miqyasında böyüyür. Transgen soyanın becərilməsinin bu artımı dövlətin bal istehsalına mənfi təsir göstərmiş, məhsuldarlığı azaltmış və bal məhsulunu çirkləndirmişdir. Arı məhsuldarlığının bu azalması yerli Maya icmalarını birbaşa təhlükə altına qoyur, çünki arıçılıq onların süfrəyə yemək qoymağının əsas yolu idi.
Bu səbəbdən Peç bu növ transgen məhsulun yetişdirilməsini dayandırmaq üçün hökuməti məhkəməyə verən Muuch Kambal və Colectivo Apícola de los Chenes iki qrupdan ibarət koalisiya qurur. 2015-ci ildə Meksika Ali Məhkəməsi hər hansı transgen məhsul yetişdirməzdən əvvəl yerli icmalarla məsləhətləşmələrin aparılmasına qərar verir. 2017-ci ildə Monsantonun genetik cəhətdən dəyişdirilmiş toxum yetişdirmək icazəsi Kampeçe, Yukatan və digər beş Meksika əyalətində ləğv edilir.
Fəallığı və icmasının uğuru sayəsində Peç Ətraf Mühitin Mühafizəsi üzrə Nobel Mükafatı sayılan 2020 Qoldman Ətraf Mükafatını alır[2]. Mükafatı təqdim edən təşkilat qeyd edir ki, Pek Monsanto və onun vəkilləri tərəfindən ayrı-seçkiliyə məruz qalıb və onlar qadın tərəfindən məğlub olduqlarına inanmadıqlarını əsas gətirib[7]. Peçin sözlərinə görə, mükafat "Çendəki (Kampeçe bölgəsi) Mayya icmalarının əməyinin və Maya ərazi birliyinin tanınmasını təmsil edir".
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 https://verne.elpais.com/verne/2020/11/30/mexico/1606768464_792041.html.
- ↑ 1 2 3 Ediciones El País. "Leydy Pech, la apicultora indígena que detuvo la siembra de soya transgénica de Monsanto". Verne (ispan). 2020-11-30. 2021-04-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-10.
- ↑ "Leydy Pech". Goldman Environmental Foundation (ingilis). 2021-04-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-10.
- ↑ Daniela Pastrana. ""Los pueblos indígenas tenemos una forma distinta de mirar el desarrollo": Leydy Pech". Pie de Página (ispan). 2020-12-06. 2021-04-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-10.
- ↑ "México: esto sucede cuando se tumba selva en el territorio maya". Animal Político (ispan). 2020-11-28. 2021-04-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-10.
- ↑ "Los indígenas mexicanos que le ganaron una batalla al gigante Monsanto". BBC News Mundo (ispan). 2014-07-31. 2021-04-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-10.
- ↑ "Leydy Pech, the guardian of the bees". Interamerican Association for Environmental Defense (AIDA) (ingilis). 2018-12-10. 2021-04-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-10.