Limantəpə
| Qədim şəhər | |
| Limantəpə | |
|---|---|
 | |
| 38°21′48″ şm. e. 26°46′33″ ş. u. | |
| Ölkə | |
|
|
|
Limantəpə İzmir şəhərinin Urla rayonunun sərhədləri daxilində, şəhərin dəniz kənarındakı İskele məhəlləsində yerləşir və Tunc dövründə (e.ə. 3-cü minillikdən Troya müharibəsi dövrü hesab edilən eramızdan əvvəl 1300–1400-cü ilə qədər) məskunlaşmış arxeoloji qazıntı sahəsi.
Ege dənizinin ən qədim məlum limanlarından biridir. Abidə 1950-ci ildə professor Ekrem Akurqal tərəfindən kəşf edilib və abidədə qazıntılar 1979-cu ildən bu günədək Həyat Erkanalın rəhbərlik etdiyi beynəlxalq qrup tərəfindən davam etdirilir.
Yeri[redaktə | mənbəni redaktə et]
İzmir şəhər mərkəzinin qərb-cənub-qərbində; Urla rayon mərkəzinin şimalında, İskele Məhəlləsində; müasir limanın şərqində; Karantina adasının cənubunda yerləşir. Bu qəsəbəyə İzmir-Urla magistral yolundan Urla estakadasına(iskelesine) doğru şaxələnən yol ilə çatmaq olar. Magistral yol düz təpənin üstündən keçərək onu şərq-qərb istiqamətində kəsmişdir.[1]
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Erkən/Orta Xalkolit dövrü[redaktə | mənbəni redaktə et]
Şimalda kurqanın topoqrafik cəhətdən yüksələn hissəsində əsas süxurdan bir qədər yuxarıda aşkar edilən dövr nizamsız daşlarla hörülmüş tək cərgəli bünövrələrlə hazırlanmış sadə memarlıq formasını əks etdirir.[2] Ən azı iki fərqli dövrə aid edilən bu təbəqədə dövrə xas cilalanmış bəzəkləri olan qablar, çoxlu miqdarda obsidian, müxtəlif bütlər, mərmərdən hazırlanmış konusvari gövdəli qab parçası aşkar edilmişdir.[3] Bu dövrdə Liman Təpə xüsusilə Şərqi Egey adaları və Qərbi Anadolu sahilləri ilə mədəni bütünlük nümayiş etdirdi.[4]
Son Xalkolit dövrü[redaktə | mənbəni redaktə et]
Orta xalkolit təbəqəsinin bir az yuxarısında böyük yanğın nəticəsində dağılmış bu dövrə aid bir evin qalıqları aşkar edilmişdir. Evin içərisindən külli miqdarda yanmış buğda toxumu aşkar edilib. Bu təbəqədən çıxarılan keramika tünd rəngli daxili səthə sahib və yaxşı cilalanmış, ağ rəngə boyanmış nümunələrlə xarakterizə olunur ki, bu nümunələr bölgədə Bakla Təpədən yaxşı məlumdur. Daxili qalınlaşdırılmış kənarları olan qablar ən çox yayılmış formadır. Melos obsidianı da bu dövrdə geniş istifadə edilmişdir. Obsidiandan hazırlanmış bıçaq və ox ucları da Qərbi Anadolu sahillərindən və Egey adalarından yaxşı məlumdur.[5]
Erkən Tunc Dövrü I[redaktə | mənbəni redaktə et]
Limantəpə, son Xalkolitdən sonra kesintisiz bir şəkildə Erken Tunc dövrünün əvvəllərində də davam etmişdir. Erken Tunc dövrünün I mərhələsinin ən erken mərhələləri ilə bağlı məlumatlar bu gün üçün çox məhdud saydadır. Liman Təpə hissələri, Anadolu’da olan ən keyfiyyətli nümunələri formalaşdırır.Liman Tepe, ən az bu dövrdən etibarən güclü bir medafiə sistemiyle əhatələnmişdir. Xarici hissəsində, toplama daşlarla hazırlanmış rampa şəklində maili bir duvarla dəstəklənən müdafiə sistemi, lövhə daşlar istifadə edilərək inşa edilmişdir. Divar üzərində təxminən 1.5 m arayla diş şəklində kiçik divarlar inşa edildi.[6]
Erkən Tunc Dövrü II[redaktə | mənbəni redaktə et]
Qazılan ərazidə erkən tunc II dövrünə aid iki memarlıq təbəqəsi müəyyən edilmişdir. Erkən Tunc dövrünün II mərhələsinin sonlarına aid edilən sonrakı təbəqədə divar və binanın qərb hissəsi qazılmışdır.[3] Kənarlarında iri daş plitələrdən və ortada söküntü daşlarından istifadə edilməklə tikilmiş divarın bir hissəsi 2005-ci ildə qazılmış və divarın birbaşa aşağıda Erkən Tunc Dövrünün II mərhələsinin müdafiə sisteminə aid olduğu müəyyən edilmişdir.[7]
Orta Tunc Dövrü[redaktə | mənbəni redaktə et]
Tunc dövrünün son mərhələsinin xarabalıqları altından çıxarılan Liman Təpədə Orta Tunc dövrünə aid 3-cü və 4-cü memarlıq təbəqələrinə aid qalıqlar qismən qorunmuş formada aşkar edilmişdir. Daha sonrakı mərhələyə aid 3-cü memarlıq təbəqəsində səpələnmiş saxsı qırıqlarının yanında donuza aid qabırğa, ayaq sümükləri onurğa sümükləri üzə çıxarılmışdır. Donuzun başının bədənə əks istiqamətdə, onurğasının isə tamamilə digər tərəfdə olduğu müşahidə edilmişdir. Bu heyvanın kəsildikdən sonra buraya qoyulduğunu göstərir. Bundan əlavə, biri heyvanın başında, digəri isə saxsı parçaları arasında səpələnmiş iki fincan da tapılıb. Bu xarabalıqlardan başqa qazılan ərazidə 3-cü memarlıq təbəqəsinə aid başqa xarabalığa rast gəlinməmişdir. Orta Tunc dövrünün 4-cü memarlıq təbəqəsinə aid olan qalıqlar şimal-qərb-cənub-şərq istiqamətində uzanan oval quruluşun yalnız qərb hissəsindən ibarətdir. Binanın inşasında istifadə edilən plitə daşların zədələndiyi müşahidə edilib. 2006-cı ildə bu binanın şərq tərəfində aparılan qazıntılar zamanı forması məlum olmayan üç soba döşəməsi aşkar edilmişdir. Eyni memarlıq təbəqəsinə aid olan bu soba döşəmələri tapıntılarına görə bu oval quruluşlu tikili ilə bağlı istifadə edilmiş olduqları düşünülür.
Tədqiqat və qazıntı[redaktə | mənbəni redaktə et]
Limantəpəni tarixdən əvvəlki yaşayış məskəni kimi elm aləminə ilk dəfə E. Akurqal elan etmişdi. Qədim Klazomenai şəhərində 1979-cu ildə G. Bakır və Ç. Anlağan idarəsində qazıntılara başlanmışdır; buraya akropol ola biləcək Limantəpə də daxil idi. Xüsusilə 1980 və 1981-ci illərdə aparılan qazıntılar zamanı müasir yolun cənubunda monumental qala/qüllə aşkar edilib ki, bu da yaşayış yerinin erkən tunc dövründəki əhəmiyyətini ortaya qoyur. 1992-ci ildən etibarən H. Erkanalın rəhbərliyi ilə yalnız Liman Təpəni əhatə edən qazıntılar davam etdirilir. Quruda aparılan bu qazıntılara Hayfa Universitetinin Rekanati Dəniz Elmləri İnstitutu tərəfindən M. Artzy rəhbərliyi ilə sualtı qazıntılar və geoloji tədqiqatlar da əlavə edilmişdir. Klazomenai şəhəri 1921–1922-ci illərdən bəri araşdırılır.
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ ""Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi"". 22 Aralık 2021. (#archive_missing_date) tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "ERKANAL, Hayat (1992). Limantepe Kazıları 1992".
- ↑ "ERKANAL, Hayat (1992)" (PDF). ss. 221,222,223.
- ↑ "ŞAHOĞLU, Vasıf (1992)". Ankara Üniversitesi Dil ve Coğrafya/Tarih Faültesi. ss. 221,222,223. İstifadə tarixi: DCTF Arkeoloji Bölümü Tarihçesi ve Kazıları (1936 2011)-Limantepe.
- ↑ "KOUKA, Ourania (2008)" (PDF). 30.Kazı Toplantıları Snocu 1.Cilt/ KTB,Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü.
- ↑ "KESKİN, Levent (2008)" (PDF). Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Arkeoloji Bölümü,. ss. 299,301.
- ↑ "TUĞCU, İrfan (2008)" (PDF). Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Arkeoloji Bölümü,. ss. 299,300. ISBN 9789751733948. 1 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Eylül 2021.