Lipidologiya
Lipidologiya — lipidlərin elmi tədqiqidir. Lipidlər orqanizmdə bir çox funksiyaları yerinə yetirən bioloji makromolekullar qrupudur. Orqanizmdə lipid mübadiləsinin kliniki tədqiqatları ürək-damar xəstəlikləri kimi xəstəliklərdə terapevtik lipidologiyanın inkişafına səbəb olmuşdur.[1][2][3]
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Digər biotibbi sahələrlə müqayisədə lipidologiya uzun müddət diqqətdən kənarda qaldı, çünki yağlarla, sürtgəclərlə işləmək alimləri cəlb etmədi və lipidlərin ayrılması çətin idi. Yalnız 2002-ci ilə qədər lipid şəbəkələri və onların digər molekullarla qarşılıqlı əlaqəsini öyrənən lipidomika elmi ədəbiyyatda ortaya çıxdı. Elektron mikroskopun sitoloji tətbiqindən sonra bu sahə daha da populyarlaşdı və elm adamlarına bir çox metabolik yolların hüceyrə membranının daxilində lipid tərkibinə güclü təsir göstərdiyini kəşf etdi.[4]
Klinik Lipidologiya[redaktə | mənbəni redaktə et]
Lipoproteinlər lipidologiyanın öyrənilməsinin əsas diqqət mərkəzindədir, çünki lipidlər lipoproteinlər şəklində bütün bədənə daşınır. Yüksək sıxlıqlı lipoprotein xolesterinin (HDL-C) yüksək konsentrasiyası orqanizmə qandarma vazoprotektiv təsir göstərir ki, bu da ürək-damar fəaliyyətinin gücləndirilməsi ilə əlaqələndirilir.[5] Ürək-damar xəstəliklərində tez-tez diqqətdən kənarda qalan digər amil aşağı sıxlıqlı lipoprotein (LDL) və çox aşağı sıxlıqlı lipoprotein (VLDL) səviyyələridir. Onlar tez-tez qida qəbulu, insanın metabolizm sürətinə görə bədəndə gözlənilən və tələb olunan səviyyələrdən daha yüksək səviyyədə görülür. Bu yüksək səviyyələrlə insult, infarkt və ölüm arasında əlaqə var.[4]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Feingold, Kenneth R., Feingold, Kenneth R.; Anawalt, Bradley; Boyce, Alison; Chrousos, George (redaktorlar ), "Introduction to Lipids and Lipoproteins", Endotext, South Dartmouth (MA): MDText.com, Inc., 2000, PMID 26247089, 2023-03-22 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2022-08-25
- ↑ Rusch, J A; Hudson, C L; Marais, A D. "Laboratory investigations in lipidology". South African Medical Journal. 108 (4). 2018-03-28: 266. doi:10.7196/samj.2017.v108i4.13233. ISSN 2078-5135.
- ↑ Lim, Seon Ah; Su, Wei; Chapman, Nicole M.; Chi, Hongbo. "Lipid metabolism in T cell signaling and function". Nature Chemical Biology (ingilis). 18 (5). May 2022: 470–481. doi:10.1038/s41589-022-01017-3. ISSN 1552-4469. PMID 35484263 (#bad_pmid). 2023-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-21.
- ↑ 4,0 4,1 Holčapek, Michal. "Lipidomics". Analytical and Bioanalytical Chemistry (ingilis). 407 (17). July 2015: 4971–4972. doi:10.1007/s00216-015-8740-0. ISSN 1618-2642. PMID 25963650.
- ↑ Michos, Erin D.; McEvoy, John W.; Blumenthal, Roger S. Jarcho, John A. (redaktor ). "Lipid Management for the Prevention of Atherosclerotic Cardiovascular Disease". New England Journal of Medicine (ingilis). 381 (16). 2019-10-17: 1557–1567. doi:10.1056/NEJMra1806939. ISSN 0028-4793. PMID 31618541. 2023-03-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-21.