Lorka zəlzələsi
Lorka zəlzələsi — 2011-ci ildə Lorka zəlzələsi (İspanca: Terremoto de Lorca de 2011) saat 18:47-də baş vermiş 5,1 MV gücündə zəlzələ idi. 11 may 2011-ci il tarixində CEST (16:47 UTC) Lorka şəhəri yaxınlığında, Mursiya bölgəsində, İspaniyada əhəmiyyətli yerli ziyana səbəb oldu.
Zəlzələ haqqında[redaktə | mənbəni redaktə et]
Zəlzələdən əvvəl saat 17:05-də (UTC 15:05) 4,4 (MV) gücündə zəlzələ baş vermiş və bu, Lorka qalasının tarixi Espolon qülləsi, San Klemente Ermitajı və o cümlədən ərazidəki bir çox köhnə tikililərə ciddi ziyan vurmuşdur. Ümumilikdə 9 nəfərin öldüyü, onlarla insanın yaralandığı bildirilir. Zəlzələ 1956-cı ildə Qranadanın Albolote şəhərinin qərbində baş verən 5,0 MV gücündə zəlzələdən sonra bölgəni vuran ən güclü zəlzələ idi.[1]
Geologiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]
Maqnitudası 5,1 MV olan əsas təkan 11 may 2011-ci il tarixində yerli vaxtla saat 18:47-də (16:47 UTC) İspaniyanın Lorka bölgəsində, 6,7 km (4,2 mil) dərinlikdə ölkənin daxili hissəsində baş verib. Cənub Pireney yarımadasının çox hissəsi, xüsusən də Mursiya bölgəsi Avrasiya və Afrika plitələrini ayıran plitə sərhədinin formalaşdığı ümumi seysmik fəaliyyətin tektonik zonasında yerləşir. Bununla belə, bölgədəki yeraltı təkanlar hiss edilən maqnitudaları keçmir. Zəlzələnin 40 ilə 50 km (25 ilə 31 mil) arasında olan qeyri-adi dayaz qırılma boyunca əsas Alhama de Mursiya qırağı yaxınlığında vurma sürüşməsinin birbaşa nəticəsi olduğu təxmin edildi. Yerli mütəxəssislər həmçinin nasazlığın yaxınlığında səthdə qırılmaların olduğunu bildiriblər.[2] Dayaz dərinliyə görə, zəlzələ Mursiyanın çox hissəsində əhəmiyyətli silkələnmə ilə nəticələndi. Zəlzələnin episentrinə yaxın olan Lorkada güclü yer hərəkətləri Merkalli şkalası üzrə maksimum VI intensivliyi qeydə alıb, bir çox qonşu ərazilərdə isə orta güclü təkan qeydə alınıb. Geniş yayılmış yüngül təkanlar episentrdən bir neçə yüz kilometrə qədər olan yerlərdə, o cümlədən Alikante və Madriddə müşahidə olunub.
Foreşok[redaktə | mənbəni redaktə et]
Zəlzələdən əvvəl yerli vaxtla saat 17:05-də (UTC 15:05) episentrinə çox yaxın olan 4,5 bal gücündə (ML) foreşok baş verib. Onun əsas zərbə ilə oxşar fokus mexanizmi ilə eyni qırılma zonası boyunca mərkəzləşdiyi bildirildi. Zəlzələ nisbətən mülayim olsa da, bəzi çatlar, dağılmış divarlar və sökülən elektrik xətləri Lorkada kiçik yanğına səbəb olub.[3]
Afterşok[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mayın 11-nə olan məlumata görə, ilkin zəlzələ episentrlərinin yaxınlığında ən azı səkkiz yüngül afterşok qeydə alınıb; Ən güclüsü 4,1 (ML) bal gücündə qeydə alınıb və yerli vaxtla 22:37-də (UTC 20:37) baş verib.[4]
Fövqəladə hallar[redaktə | mənbəni redaktə et]
İkinci zəlzələdən qısa müddət sonra İspaniya hökuməti Mursiya regional hökumətinin tələbi ilə İspaniya Silahlı Qüvvələri fəlakətin nəticələrinin aradan qaldırılmasına cavabdeh olan Hərbi Fövqəladə Hallar Bölməsini işə saldı. Üç batalyondan (Bétera, Torrejón de Ardoz və Moron de la Fronterada yerləşən) 340 üzv Betera batalyonunun podpolkovnikinin rəhbərliyi altında Lorkaya göndərildi; bunlara sonradan ordu hissələri də qoşuldu. Plaza del Ayuntamientoda Hərbi Fövqəladə Hallar Bölməsi tərəfindən səhra xəstəxanası yaradıldı, burada yaralılara Mülki Müdafiə və Qırmızı Xaç üzvləri iştirak etdi.[5]
Səbəbləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Tektonik nöqteyi-nəzərdən bu zəlzələ Alhama-de-Mursiya qırığının tektonik təkamülü və mexaniki xüsusiyyətləri ilə uzlaşan adi hadisə hesab oluna bilər. Əslində, oxşar zəlzələlər 16-17-ci əsrlərdə Lorkada baş verib. Bu qırılma üzərində son 25 il ərzində aparılan bir sıra tədqiqat layihələri son 10.000 il ərzində daha böyük zəlzələlərin (Mv > 6.0) baş verdiyini anladı.
Digər elmi araşdırmalar zəlzələnin insan fəaliyyəti nəticəsində baş verdiyini irəli sürüb. Kanadanın Qərbi Ontario Universitetinin doktoru Pablo Qonzalesin rəhbərlik etdiyi bir qrup 2012-ci ilin oktyabrında Nature Geoscience jurnalında yerin hərəkət sxeminin yeraltı su anbarlarından suyun çıxarılması nəticəsində yaranan gərginliklərdəki dəyişikliklərə uyğun olduğunu bildirdi.
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Méndez, Rafael. "Los terremotos paradójicos". El País. 13 May 2011. 27 July 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 May 2023.
- ↑ EFE. "Los dos seísmos se deben a un deslizamiento horizontal de falla de Lorca". ABC. 11 May 2011. 11 September 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 May 2011.
- ↑ "Un terremoto de 4,5 grados con epicentro en Lorca sacude la Región". Teleprensa. 11 May 2011. 14 May 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 May 2011.
- ↑ "Magnitude 4.1 – SPAIN – 2011-05-11 20:37 UTC". EMSC. 11 May 2011. 10 September 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 May 2011.
- ↑ "El Ejército instala un hospital de campaña para los damnificados por el terremoto" [The army sets up a field hospital for those affected by the earthquake]. El País. 12 May 2011.