Makroprudensial siyasət
Makroprudensial siyasət (ing. macroprudential policy) — bütövlükdə maliyyə sektorunun və ya onun ayrı-ayrı sektorlarının sistem riskinin minimuma endirilməsinə yönəlmiş proaktiv tədbirlər kompleksi, həyata keçirildiyi təqdirdə maliyyə sektorunun iştirakçılarının xeyli hissəsi müflis olur və ya likvidliyini itirir, nəticədə onlar fəaliyyət göstərə bilmirlər. monetar orqanın və ya prudensial nəzarət orqanının dəstəyi olmadan.
Terminin tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
"Prudensial" (ing. prudential) anlayışı ehtiyatlı, ehtiyatlı, uzaqgörən deməkdir. Latın sözü prudentia ehtiyatlılıq, tədbirlilik deməkdir[1]. Bu termin maliyyə lüğətində XIX əsrin sonlarından sığorta işindən başlayaraq yayılmağa başladı. Çox vaxt "prudensial" sözü sığortaçıların korporativ adına daxil edilirdi
Termin maliyyə tənzimləyici orqanlarının sabit dövriyyəsinə 1970-ci illərdə, ümumi bank nəzarəti və tənzimləməsi "prudensial" adlandırılmağa başlayanda daxil oldu, yəni proaktiv, artıq aşkar edilmiş problemlərə deyil, potensial risklərə, gələcəyə yönəldi. Artıq 1975-ci ildə Britaniya Bank Assosiasiyası Belçika, Böyük Britaniya, Almaniya, Danimarka, İrlandiya, İtaliya, Lüksemburq, Fransa və Hollandiyada bank qanunvericiliyinin müqayisəli icmalını təqdim edən "Avropa İqtisadi Birliyində bankların prudensial tənzimlənməsi" toplusunu nəşr etdi.
Mikro və makroprudensial yanaşmalar[redaktə | mənbəni redaktə et]
Makroprudensial siyasət mikroprudensial siyasətin maraq dairəsindən kənarda qalanlara — sistem əhəmiyyətli institutlara, onlar arasındakı əlaqələrə (böhran zamanı "domino effekti" ilə özünü göstərən) və bankların maliyyə bazarının digər iştirakçıları ilə münasibətlərinə diqqət yetirir. o cümlədən pensiya fondları, sığorta və investisiya şirkətləri. Beləliklə, makroprudensial siyasət mikroprudensial siyasətdən bir neçə cəhətdən fərqlənir (cədvələ bax). Birincisi, maliyyə sektorunun davamlılığının təhlili ayrı-ayrı qurumlar səviyyəsində deyil, məcmu səviyyədə aparılır. İkincisi, təkcə banklar deyil, bütün maliyyə sektoru nəzərə alınır. Üçüncüsü, "domino effekti"ndə zəncirləri qiymətləndirmək üçün müxtəlif bazarlarda fəaliyyət göstərən sistem əhəmiyyətli qurumlar arasında əlaqələr təhlil edilməlidir. Dördüncüsü, makroprudensial təhlilin tətbiqi məqsədi olmalıdır: onun əsasında tənzimləmə və nəzarət parametrlərinin dəyişdirilməsi barədə qərarlar qəbul etmək lazımdır.
Cədvəl Mikro və makroprudensial yanaşmaların müqayisəsi.
| Xüsusiyyətlər | Makroprudensial siyasət | Mikroprudensial siyasət |
|---|---|---|
| Son məqsəd | Maliyyə böhranı ilə bağlı qeyri-sabitlik xərclərinin azaldılması | Bank əmanətçilərinin və kreditorlarının maraqlarının müdafiəsi |
| Aralıq məqsəd | Ümumilikdə maliyyə sabitliyinin qorunması | Ayrı-ayrı bankların müflisləşməsinin qarşısının alınması |
| Makroiqtisadi amil | Makroiqtisadi şərait endogen amil kimi qəbul edilir | Makroiqtisadi şərait ekzogen amil kimi qəbul edilir |
| Maliyyə sektorunda risk modeli | Ümumi və sistematik şoklar | Xüsusi şoklar |
| Perspektivlərin qiymətləndirilməsi | Risklərin qiymətləndirilməsinə əsaslanan ehtimala əsaslanan yanaşma, ssenari təhlilinə vurğu | Rəsmi hesabatların təhlilinə əsaslanan yanaşma, daxili nəzarət və yoxlamaların vurğulanması |
| Bazar iştirakçılarının qarşılıqlı əlaqələri və ümumi riskləri | Fundamental amillər | Nəzərə alınmayıb |
| Prudensial standartların qurulması | Yuxarıdan-aşağıya yanaşma: maliyyə sektorunda sistem şoklarının izlənməsi | Aşağıdan yuxarıya yanaşma: ayrı-ayrı bazar iştirakçılarının risklərinin izlənməsi |
| Açıqlama | Maliyyə dayanıqlığı göstəriciləri, makroprudensial göstəricilər, erkən xəbərdarlıq modellərindən siqnallar daxil olmaqla, qiymətləndirmə nəticələrinin geniş yayılması | Nəzarət məqsədləri üçün standartlaşdırılmış hesabatlar və məxfi məlumat |
Mənbə: Hirtle B., Schuermann T. and Stiroh K. Macroprudential Supervision of Financial Institutions: Lessons from the SCAP. Federal Reserve Bank of New York Staff Reports № 409. November 2009. P. 13.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "Перевод prudentia с латинского языка (латинско-русский словарь)". 2017-07-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-07-02.