Muş döyüşü (1387)
| Muş döyüşü | |||
|---|---|---|---|
| Teymurilərin Azərbaycana yürüşləri | |||
 Teymuri ordusu (1387) | |||
| Səbəbi | Əmir Teymur | ||
| Nəticəsi | Qaraqoyunlu qələbəsi | ||
| Ərazi dəyişikliyi | Türkiyə, Muş şəhəri | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
|
|
|||
| Komandan(lar) | |||
|
|||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
|
|||
| İtkilər | |||
|
|||
|
|
|||
Muş döyüşü — 1387-ci ildə Əmir Teymurun göndərdiyi böyük ordunun Çapaqcur döyüşündə məğlub olmasından sonra Cahanşah Bahadur başçılığı altında Qara Məhəmməd üzərinə göndərdiyi ordu ilə Qara Məhəmmədin oğlu Qara Yusif arasında baş verən toqquşma.
Döyüşdən əvvəl
[redaktə | vikimətni redaktə et]Əmir Teymur, 1386-cı ildə İranın böyük qismini ələ keçirərək qərbə doğru ilərləyirdi. Buradaki Qaraqoyunlular Teymurilərin tabe olma istəyinə müsbət cavab vermədi.[3] Əmir Teymur, Qaraqoyunluların bu həmləsinə qarşı onları ticarət üçün gönderilen həcc karvanlarına hücum edərək soymaqla günahlandırdı və Qaraqoyunlu ölkəsinə hücum etdi.[4] Naxçıvandan yola düşərək 1387-ci ildə Qaraqoyunlu torpaqlarına yürüş etdi. Teymuri ordusu Əvvəlcə Aydın qalası adlanan Bəyazid qalasını ələ keçirdi və qala komandirini əsir götürdü. O, Aydın nəslinin qaçdığı zaman qoyub getdiyi sürüləri talayıb. Sonra ordu Əməliyyatlarını davam etdirərək Qara Məhəmmədin oğlu Misir Hocanın nəzarəti altındaki Avnik qalasının qarşısına gəldi. Lakin qalanın gücünə və əzəmətinə görə O, mühasirədən əl çəkərək arzusuna çatmadı. Sonra Çapaqcur suyunun kənarında düşərgə saldı. Oğlu Miranşah, Mehmed Mirək, Şeyx Əli, İqbalşah və Tilek Kavçinlə birlikdə ordusunu qurdu. Onların tabeliyində olan 3 qola bölərək Qara Məhəmmədin üzərinə göndərdi. Teymura qarşı müqavimət Hazırlanan Kara Mehmed Çapaqcura çəkilərək sıldırım və dar keçidləri tutdu. Burada Qara Yusiflə bərabər dar keçidlərdən Teymuri ordusuna hücumlar edərək basqın ilə Teymuriləri darmadağın etdi.[5][6]
Döyüş
[redaktə | vikimətni redaktə et]Qaraqoyunlu tarixçisi Əbu'l Muzzi Həmadani döyüşü bu cür qeyd edir : "Teymur Əsgərləri hazırlayıb təşkil etdikdən sonra igidliyi və şücaəti ilə tanınan Əmir Cihanşah Bahadırı ordu komandanı göndərdi. Casuslar bu xəbəri böyük əmir Qara Məhəmmədə çatdıranda o, məclis təşkil edib Qaraqoyunlu əmirlərini və ordu sərkərdələrini çağırıb filiz saçan dili ilə dedi:
“Əmir Teymurun bir çox əsgəri öldüyü və yaralandığı üçün onun bütün planları sizdən intiqam almaq olmuşdur. Və indi o, böyük bir ordu göndərdi, əgər zəiflik göstərsəniz, mütləq düzəlməz hadisələr baş verəcəkdir. "Əmir Teymurla barışmağım qeyri-mümkündür. Ən yaxşısı odur ki, Çağatay ordusu ilə cəsarətlə vuruşasan və nə qədər ki, cismin və ruhun var, Allahın təqdiri nədirsə o olacaqdır."
Bütün böyük əmirlər və qazilər yüksək səslə dedilər:
Bizim tək qəlbimiz sənin əmrindədir, Bizim canımız Əmir-i Nâmdar (Qara Məhəmməd)ə fəda olsun!
Cahanşah Bahadur rəhbərliyi altındakı böyük Teymuri qoşunu Qara Yusifin olduğu tərəfə doğru ilərlədi. Qara Yusif mükəmməl bir taktika işlədərək ordusunu 4 qola ayırdı. Bu 4 cənah Teymuri ordusuna birdən birə Ya Kiyâni Yay (Kəman-i Kiyani) və hədəng oxu atmağa başladı.[8] Uçsuz bucaqsız atılan hər bir ox Teymuri ordusundan bir əsgərin öldürülməsinə səbəb olurdu.[9] Ardınca Cahanşah bahadur ordusunu nizama saldı. İlk hücum Qara Yusifdən gəldi. Qara Yusif, birdən-birə Teymuri ordusuna hücum edərək ani gələn bu yayılım oxunun ardından hücum ilə Teymuri ordusunu çaş-baş saldı. Teymurilər Qaraqoyunluların hücumları qarşısında dayana bilməyib dağılmağa başladı. Bu əsnada Əmir Cahanşah əsgərlərinin çoxunun yaralı olduğunu görərək döyüş meydanından qaçdı[10]
Əmir Teymurun məğlubiyyət xəbərini alması
[redaktə | vikimətni redaktə et]Əmir Cahanşah bu ağır məğlubiyyət qarşısında canını qurtarıb Əmir Teymurun dərgahına çatması ilə Əmir Teymur hiddətlənərək özü ordusunun başında Qaraqoyunlular üzərinə yürüdü. Qaraqoyunlu saray tarixçisi Qara Məhəmmədin Əmir Teymur qarşısında ordu baxımından çox aciz qaldığını, buna rəğmən təslim olmayıb döyüşmə yolunu seçdiyini, Əmir Teymura hər dəfəsində yeni müfrəzə (kiçik birliklər) gəlsə də Qara Məhəmmədin imkanlarının olmaması üçün onun yenə sıldırım qayalıqlara çəkildiyini bildir.[11]
İstinadlar
[redaktə | vikimətni redaktə et]- ↑ Ali Yezdi, Zafername, s.159
- ↑ Ali Yezdi, Zafername, s.158
- ↑ Yücel, “XIV-XV.Yüzyıllar Türkiye Tarihi Hakkında Araştırmalar –Mutahharten ve Erzincan Emirliği”, 687-688
- ↑ Kazanasmaz, Kara Yusuf ve zamanı, s.24
- ↑ Sümer, Kara Koyunlular, I, 49-51
- ↑ Əkbər N.Nəcəf, Kara Yusuf, s.26
- ↑ Təvarix-i Türkmaniyyə, s.39-40
- ↑ Təvarix-i Türkmaniyyə, s.40
- ↑ Türkmaniyyə, s.40
- ↑ Təvarix-i Türkmaniyyə, s.40
- ↑ Təvarix-i Türkmaniyyə, s.41