Mustafa bəy körpüsü
| Mustafa bəy körpüsü | |
|---|---|
| bosn. Mustaj-begova ćuprija türk. Mustafa Bey Köprüsü | |
 | |
 | |
| 43°05′58″ şm. e. 17°43′18″ ş. u.HGYO | |
| Keçid | piyadalar üçün |
| Yeri | Herseqovina-Neretva Kantonu |
| Üslubu | Osmanlı memarlığı |
| Material | əhəndaşı |
| Açılışı | 1517/1667/2017 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Mustaj-bəy körpüsü və ya Mustafa bəy körpüsü (bosn. Mustaj-begova ćuprija; türk. Mustafa Bey Köprüsü) — Bosniya və Herseqovinanın Kapljina rayonu, Klepçi qəsəbəsində yerləşən, Klepçi körpüsü kimi də tanınan tarixi körpü.
Körpü, Neretva çayından yarım kilometrlik məsafədə ona birləşən Breqava çayı üzərində inşa edilib, 2003-cü il 21-27 yanvar tarixlərində keçirilən CONS (Bosniya və Herseqovinanın Milli Abidələrini Qoruma Komissiyası) sessiyasında Bosniya və Herseqovinanın Milli Abidəsi elan edilmişdir.[1]
Tarixi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Mustafa bəy körpüsü 1517-ci ildə Herseqovina sancaqbəyi Mustafa bəy (bosn. Mustaj-beg) tərəfindən tikilib və təxminən 150 il sonra Poçiteljli Şişman İbrahim Paşanın əmri ilə yenidən tikilib. Körpü oxşar model üzrə Mostar şəhərindəki Mostar körpüsündən (türk. Mostar köprüsü) təxminən 50 il əvvəl tikilib. Burada daha erkən dövrlərə aid yolların aşkar edildiyini nəzərə alsaq, indiki körpünün yerləşdiyi yerdə Roma körpüsünün olması ehtimalı da vardır.[1][2]
Təsviri və memarlığı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Körpü Bosniya və Herseqovinada Osmanlı memarlığı üslubunda tikilmiş nümunələrdəndir. Körpünün tağvari aşırımının eni 17,52 m-dir (suyun ən aşağı səviyyəsindən yuxarı doğru olan tağ oxu 6,30 m-dir və su səthindən təxminən 1 m aşağıya doğru uzanır), tağvari struktur isə hissə-hissə tikilmişdir. Tağ qübbəsi yonma daşdan tikilmişdir. Tağının ön tağları ön divarlara nisbətən təqribən 4 sm içəriyə doğru girintilidir, ona görə də tağın eni təxminən 6,4 m-dir. Sadə profillli ön divarlarının hündürlüyü 17 sm, məhəccər hündürlüyü isə 88 sm-dir. Ən yüksək nöqtəsi suyun minimum səviyyəsindən 7,20 m, Breqava çayının sağ sahilindən 6,44 m, sol sahilindən isə 5,71 m yüksəklikdədir. O, nizamsız pilləli olan ən tüksək nöqtəsi iri çay çınqıllarından hazırlanmışdır.[1]
Mədəni irsin qorunması
[redaktə | mənbəni redaktə et]Uzun müddət baxımsızlıq səbəbindən 1957-1987-ci illər arasında körpünün, ön və xüsusən də qanad divarlarının bəzi hissələri dağılmış, körpüdəki pilləkən daşları yox olmuşdur. 1952-ci ildə Abidələrin Mühafizəsi İnstitutu pillə daşları və divarlarının orijinal olmayan materiallarla konservasiya və bərpa işlərini həyata keçirdi. Breqava çayının reabilitasiyası üzrə aparılan layihə işləri körpünün təbii mühitini dağıtsa da, 1991-ci ildə Abidələrin Mühafizəsi İnstitutu bu təhlükələrin qarşısının alınması üçün tədbirlər gördü. Bosniya müharibəsi zamanı zədələnməsə də, baxımsızlıq və ağır nəqliyyat vasitələrinin hərəkəti səbəbindən körpü çox pis vəziyyətdə idi.[1][2][3][4]
Son müdaxilələr
[redaktə | mənbəni redaktə et]2019-cu ilin yazında körpünün təmiri ilə bağlı bərpa tədbirlərinin həyata keçirilməsi onun tam təmiri və yenidən qurulması üçün zəmin yaratdı.[3][2]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 3 4 "Bridge in Klepci" (serb-xorvat və ingilis). KONS. 21 Ocak 2003. 27 Haziran 2023 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ 1 2 3 "Spriječena devastacija Starog mosta u Klepcima". Bljesak.info (serb-xorvat). 17 April 2019. 8 October 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 October 2023.
- ↑ 1 2 "Na mostu u Čapljini, starijem od Starog mosta, više posla nego što se očekivalo". Bljesak.info (serb-xorvat). 4 March 2019. 8 October 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 October 2023.
- ↑ "Obnovit će se Stari most u Klepcima". Bljesak.info (serb-xorvat). 20 February 2019. 8 October 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 October 2023.
Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Zaboravljena ćuprija iz Čapljine (Arheološki portal, objavljeno 30. listopada 2013.)