Nazikquyruq tıs-tıs
| Nazikquyruq tıs-tıs | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Elmi təsnifat | ||||||||
|
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Cins: ???: Nazikquyruq tıs-tıs |
||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
Nazikquyruq tıs-tıs (lat. Acantholimon lepturoides) — plumbaqokimilər fəsiləsinin tıs-tıs cinsinə aid bitki növü.
Təbii yayılması
[redaktə | mənbəni redaktə et]Qafqaz, Cənub-Qərbi Asiya, Türkiyənin şimal-şərqi və Gürcüstan ərazisində təsvir olunmuşdur.
Botaniki təsviri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Yastıqları çox sıx, kürəvari formalı olub, 10-15 (20) sm diametrində alçaq kolcuqdur. Yay yarpaqları açıq göyümtül, hamar, üç hissəli, neştərşəkilli- xətvari və ya xətvari-bizvari, cod, bünövrəsində uzunluğu 12-25 (30) mm və eni 1-2 mm, ucu biz, iynəli, çılpaq olub, kənarları xırda tükcüklüdür. Yaz yarpaqları qısa və bir az enlidir. Çiçək saplaqları yarpaqlardan çox uzun, hündürlüyü 10-20 sm, sadə, bəzən 1-2 yan budaqlı, çılpaq və ya bəzən qısa tükcüklüdür. Çiçəkləri çiçək qrupunda seyrək yerləşir. Sünbüllər arasındakı məsafə onların uzunluğundan çoxdur və ya uzunluğuna görə sünbüllərə bərabərdir. Sünbüllər 10-11 mm olub, bir çiçəklidir. Çiçəkaltlıqları çılpaq olub, üst çiçəkaltlığının uzunluğu 7-8 mm və neştərvari, iti, daxildə olanlardan uzun və ya onlara bərabər, ensiz haşiyəlidir. Daxili çiçəkaltlıqları kasacığın borucuğuna bərabər və ya bir az ondan uzun, enli, haşiyələnmiş, ucu bizdir. Kasacığın uzunluğu 8-10 mm, borucuğu tükcüklü, uzunluğu təxminən 7 mm-dir. Ləçəkləri çəhrayıdır. May-iyun aylarında çiçəkləyir, avqust-sentyabrda toxumları yetişir.
Ekologiyası
[redaktə | mənbəni redaktə et]Kserofitdir. İran-Turan coğrafi elementinə daxildir, aşağı və orta dağlıq qurşaqlarında 900-1800 m hündürlükdə, daşlı yamaclarda, qayalıqlarda və kirəcli torpaqlarda rast gəlinir.
Azərbaycanda yayılması
[redaktə | mənbəni redaktə et]Naxçıvan MR-nın Şərur və Sədərək rayonları ərazilərinin daşlı-çınqıllı yamaclarında rast gəlinmişdir.
İstifadəsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Yastıqvari formasına, bol çiçəkləməsinə və çiçəklərini uzun müddət saxlamasına, çox əlvan, parlaq, çəhrayı rəngdə olmasına görə dekorativ bitkilər kimi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Quraq ərazilərin yaşıllaşdırılmasında istifadə edilə bilər.
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Флора Азербайджана. т.7. 1957;
- Azərbaycanın “Qırmızı” və “Yaşıl Kitabları”na tövsiyə olunan bitki və bitki forma¬siyaları. 1996; *Azərbaycan florasının konspekti. I-III cildlər. 2005; 2006; 2008.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Tofiq Məmmədov, Elman İsgəndər, Tariyel Talıbov. Azərbaycanın nadir ağac və kol bitkiləri. Bakı: Elm, 2014, 380 səh.
http://dendrologiya.az/?page_id=112 Arxivləşdirilib 2019-11-17 at the Wayback Machine