Nominal sərtlik
Sərtlik — iqtisadi kəmiyyətlərin dəyişməyə müqavimət göstərmək qabiliyyəti. Məsələn, tez-tez deyilir ki, nominal qiymətlər və ya əmək haqqı qısa müddətdə yapışqandır. Bazar qüvvələri sənayedə əməyin real maya dəyərini azalda bilər, lakin nominal əmək haqqı qısa müddətdə əvvəlki səviyyələrdə qalmağa meylli olacaqdır. Bu, qiymətlərin tənzimlənməsi, müqavilə öhdəlikləri, həmkarlar ittifaqları, insanların davamlılığı və ya ehtiyacı, şəxsi maraq və s. kimi institusional amillərə əsaslana bilər. Uzunmüddətli perspektivdə qiymətlər və əmək haqqı iqtisadi vəziyyətdən asılı olaraq çevik olmağa və dəyişməyə meyllidir.
Makroiqtisadiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]Sərt qiymətlər Keynsçi iqtisadiyyatda, xüsusən də Yeni Keynsçilikdə mühüm rol oynayır. Keyns və onun bilavasitə ardıcılları (neokeynsçilər) hesab edirdilər ki, məcmu tələb azaldıqda qiymətlər tarazlıq səviyyəsinə düşə bilmədiyi üçün bazarlar tarazlığa çata bilmir. Onlar həmçinin tsiklik işsizliyin mövcudluğunda yapışqan qiymətləri günahlandırdılar. Yeni Keynsçilikdə yapışqan qiymətlər qısamüddətli tarazlığın uzunmüddətli tarazlıqdan fərqli olmasına səbəb olur. Nominal (və real) qiymət və əmək haqqının yapışqanlığı Keyns makroiqtisadiyyatında biznes dövriyyəsini izah edən əsas mexanizmdir.
Qiymətlərin və əmək haqqının sərtliyinin səbəbləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Sərt qiymətlərin və əmək haqqının səbəbləri aşağıdakı hallar ola bilər.
- Qanunvericilik məhdudiyyətləri. Məsələn, minimum əmək haqqı və ya əmək haqqının aşağı salınmasına qadağa.
- Qiymətləri sabit olan uzunmüddətli müqavilələr.
- “Menyu xərcləri” (hərfi mənada kafe və ya restoran menyusunun yenidən çap edilməsi xərcləri) qiymətlərə yenidən baxılması üçün çox yüksək xərclərdir. Məsələn, mövcud müqavilənin şərtlərini müzakirə etmək və yenidən müzakirə etmək səyləri.
- Qurulmuş təcrübə. Məsələn, ABŞda dövri nəşrlərin qiymətlərinə bir neçə ildən bir yenidən baxılır.
- Koordinasiya problemi. Firmalardan biri tərəfindən birtərəfli qiymətə yenidən baxılması, qiymət aşağı düşərsə mənfəət itkisi və ya qiymət artarsa müştərilərin itirilməsi ilə nəticələndikdə baş verir.
Sərtliyin empirik əsaslandırılması
[redaktə | mənbəni redaktə et]Alan Blinder, sorğulara əsaslanaraq müəyyən etdi ki, firmaların təxminən yarısı qiymətləri ildə bir dəfədən çox dəyişməz; təxminən dörddə üçü rübdə bir dəfədən çox olmayaraq[1].
| İllik qiymət dəyişmələrinin tezliyi | Qiyməti dəyişən firmaların faizi |
|---|---|
| Bir dəfədən az | 10,2% |
| 1-2 dəfə | 39,3% |
| 2-4 dəfə | 15,6% |
| 4-12 dəfə | 7,5% |
| 12-52 dəfə | 4,3% |
| 52-365 dəfə | 8,6% |
| Daha tez-tez 365 dəfə | 1,6 % |
Sərtliyin nəticələri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Qiymət sərtliyinə görə qısa müddətdə iqtisadiyyatda ümumi tarazlıq kəmiyyət dəyişiklikləri ilə təmin edilir. Tələb artdıqda firmalar istehsalı artırır və əlavə işçilər işə götürür, tələb azaldıqda isə istehsalı azaldır və işçiləri işdən çıxarır. Beləliklə, müşahidə olunan ÜDM müvafiq olaraq potensial ÜDM-dən çox və ya az olur. Məhsulun potensial dəyərdən kənara çıxmasına çıxış boşluğu deyilir. Uzunmüddətli perspektivdə bütün qiymətlər çevikdir və onların tənzimlənməsi iqtisadiyyatda məhsulun potensial dəyərinə, işsizliyin isə öz təbii səviyyəsinə qayıtmasına gətirib çıxarır. İqtisadiyyatın sapması artan tələbdən qaynaqlanırsa, qiymətlərin artması tələbin azalmasına səbəb olacaq. Əgər sapma tələbin qeyri-kafi olmasından qaynaqlanırsa, o zaman qiymətlərin azalması tələbin artmasına səbəb olacaq.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Blinder A. S. On sticky prices: academic theories meet the real world (PDF) (Monetary policy). 1994. 117–154.
Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Arrow, Kenneth J.; Hahn, Frank H. General competitive analysis. Advanced textbooks in economics. 12 (1980 reprint of (1971) San Francisco, CA: Holden-Day, Inc. Mathematical economics texts. 6). Amsterdam: North-Holland. 1973. ISBN 0-444-85497-5.
- Fisher, F. M. Disequilibrium foundations of equilibrium economics. Econometric Society Monographs (1989 paperback). New York: Cambridge University Press. 1983. 248. ISBN 9780521378567.
- Gale, Douglas[ing.]. Money: in equilibrium. Cambridge economic handbooks. 2. Cambridge, U.K.: Cambridge University Press. 1982. 349. ISBN 9780521289009.
- Gale, Douglas. Money: in disequilibrium. Cambridge economic handbooks. Cambridge, U.K.: Cambridge University Press. 1983. 382. ISBN 9780521269179.
- Grandmont, Jean-Michel. Money and value: A reconsideration of classical and neoclassical monetary economics. Econometric Society Monographs. 5. Cambridge University Press. 1985. 212. ISBN 9780521313643.
- Temporary equilibrium: Selected readings. Economic Theory, Econometrics, and Mathematical Economics. Academic Press. Grandmont, Jean-Michel. 1988. 512. ISBN 0122951468, ISBN 978-0-12-295146-6.
- Herschel I. Grossman, 1987."monetary disequilibrium and market clearing" in The New Palgrave: A Dictionary of Economics, v. 3, pp. 504-06.
- The New Palgrave Dictionary of Economics, 2008, 2nd Edition. Abstracts:
- «monetary overhang» by Holger C. Wolf.
- «non-clearing markets in general equilibrium» by Jean-Pascal Bénassy.
- «fixprice models» by Joaquim Silvestre. «inflation dynamics» by Timothy Cogley.
- «temporary equilibrium» by J.-M. Grandmont.
- General equilibrium models of monetary economies: Studies in the static foundations of monetary theory. Economic theory, econometrics, and mathematical economics. Academic Press. Şablon:Нп3. 1989. 351. ISBN 0126639701, ISBN 978-0-12-663970-4.
