Ouken qanunu

1948-ci ildən 2016-cı ilə qədər ABŞ-ın rüblük məlumatlarının (illikləşdirilməmiş) cədvəli Ouken qanununun başqa bir versiyasının formasını təxmin edir: ÜDM-də % dəyişiklik = 3.2 - 1.8 * (işsizlik nisbətində dəyişiklik). R² 0,463-dür. Digər nəticələrlə fərqlər qismən rüblük məlumatların istifadəsi ilə bağlıdır.

Ouken qanunu — işsizlik dərəcəsi ilə ÜDM-in artımı arasındakı əlaqəni əks etdirən qanundur. İşsizliklə ÜDM artımı arasındakı əlaqə ilk dəfə 1960-cı illərdə ABŞ İqtisadi Məsləhətçilər Konsulunun sədri vəzifəsində çalışan Artur Ouken tərəfindən araşdırılmışdır. A. Ouken ABŞ iqtisadiyyatındakı göstəricilər əsasında bu qanunauyğunluğu müəyyənləşdirmişdir.

Qeyri-mükəmməl əlaqə

Ouken qanunu empirik bir əlaqədir. Ouken qanununun ilkin ifadəsinə görə, 2%-lik iqtisadi artım aşağıdakı dəyişikliklərlə əlaqələndirilir:

• Tsiklik (dövri) işsizlik səviyyəsində 1%-lik azalma
• Əmək bazarında iştirak səviyyəsində 0.5%-lik artım
• Hər bir işçi üçün işlənən saatların 0.5% artması
• Əmək məhsuldarlığının (işlənən saat başına ÜDM istehsalı) 1% artması

Ouken qanunu bildirir ki, siklik işsizlik səviyyəsinin hər 1% artımı real ÜDM-də təxminən 2% azalmaya səbəb olur. Lakin bu əlaqə ölkədən və zaman kəsiyindən asılı olaraq dəyişə bilər.

Bu əlaqənin dəqiqliyini yoxlamaq üçün ÜDM və ya ÜMM (Ümumi Milli Məhsul) artımının işsizlik səviyyəsindəki dəyişikliklə əlaqəsi analiz edilib. Martin Praxovninin hesablamalarına görə, işsizlik səviyyəsindəki hər 1% artım ÜDM-in təxminən 3% azalmasına gətirib çıxarır. Bununla belə, o bildirir ki, bu azalmanın əsas hissəsi işsizliklə deyil, digər faktorlarla bağlıdır—məsələn, istehsal gücünün istifadəsi və işlənən saatlar. Bu amilləri nəzərə alaraq, işsizlik səviyyəsindəki 1%-lik dəyişiklik ÜDM-i əslində təxminən 0.7% azaldır.

Bu təsirin zamanla ABŞ-da azalmağa meyilli olduğu müşahidə edilir. Endryu Abel və Ben Bernankenin tədqiqatlarına əsasən, son illərin məlumatları işsizlik səviyyəsindəki 1%-lik artımın ÜDM-i təxminən 2% azaltdığını göstərir.

İqtisadi artımın işsizlik səviyyəsindən daha sürətli dəyişməsinin bir neçə səbəbi var:

İşsizlik artdıqda,

• İşçilərin gəlirlərinin azalması səbəbindən iqtisadiyyatda pul dövriyyəsinin zəifləməsi (çarpan effektinin azalması)
• İşsiz şəxslərin iş axtarmaqdan imtina edərək əmək bazarından çıxması (bu halda onlar artıq işsizlik statistikalarına daxil edilmir)
• İşləyən şəxslərin daha az saat çalışması
• Əmək məhsuldarlığının azalması (məsələn, işəgötürənlərin həddindən artıq işçi saxlaması səbəbindən)

Ouken qanununun bir nəticəsi budur ki, əmək məhsuldarlığının artması və ya əmək bazarında iştirak edənlərin sayının artması real ÜDM-in yüksəlməsinə səbəb olsa da, işsizlik səviyyəsində azalma müşahidə olunmaya bilər (bu fenomen "işsiz artım" (ing. jobless growth) adlanır).

Ouken qanunu və potensial ÜDM

İşçilər istehsal prosesində iştirak etməzlərsə, yaradılması mümkün əmtəələr istehsal olunmayacaq. Bu makro səviyyədə potensial ÜDM-dən aşağı istehsal deməkdir. Ouken qanununa görə, mövcud işsizlik təbii işsizlikdən neçə faiz fərqlənərsə, potensial ÜDM ilə real ÜDM arasındakı fərq (ing. gap) iki qat çox olar. Bu qanunauyğunluğu aşağıdakı kimi təsvir edə bilərik:

${\frac {UDM_{p}-UDM_{r}}{UDM_{p}}}={2\cdot (u_{r}-u_{t})}$

• ${UDM_{p}}$ — Potensial ÜDM;
• ${UDM_{r}}$ — Real ÜDM;
• ${u_{t}}$ — Təbii işsizlik dərəcəsi;
• ${u_{r}}$ — Real işsizlik dərəcəsi.

Əgər işsizlik dərəcəsi təbii səviyyəsindən 2% çox olarsa, iqtisadiyyat öz potensial səviyyəsindən 4% aşağı olar.

Ouken qanunu və iqtisadi artım

Ouken qanunu, həm də işsizliyin artmasının iqtisadi artımı necə azaltmasını əks etdirir. Bu əlaqə aşağıdakı kimidir:

$RIA={3,5\%-2\cdot (u_{1}-u_{0})}$

• ${RIA}$ - real iqtisadi artım;
• ${u_{1}}$ - hazırkı işsizlik dərəcəsi;
• ${u_{0}}$ - baza dövründəki işsizlik dərəcəsi.

Düsturdan görünür ki, işsizlik dərəcəsi sabit qalarsa, ÜDM 3,5% artacaq. Artım işçi qüvvəsindəki, investisiya qoyuluşundakı artımla və texnoloji inkişafla bağlıdır ki, bu da vəziyyətdən asılı olaraq müxtəlif ölkələrdə fərqli həcmdə ola bilər. Düstura əsasən, işsizlikdəki hər 1%-lik artım ÜDM artımını 2% aşağı salacaq. Əgər işsizlik dərəcəsi 4%-dən 7%-ə yüksələrsə, ÜDM-dəki real artım aşağıdakı kimi olar:

$RIA={3,5\%-2\cdot (7\%-4\%)}=-2,5\%$

Ouken qanununa görə, bu vəziyyətdə ÜDM 2,5% azalacaq və iqtisadiyyatda resessiya baş verəcək.

Ədəbiyyat

• Ball, Laurence; Tovar Jalles, João; Loungani, Prakash. "Do Forecasters Believe in Okun's Law? An Assessment of Unemployment and Output Forecasts" (PDF). imf.org. International Monetary Fund. İstifadə tarixi: 2016-07-11.
• Abel, Andrew B. & Bernanke, Ben S. (2005). Macroeconomics (5th ed.). Pearson Addison Wesley. ISBN 0-321-16212-9.
• Baily, Martin Neil & Okun, Arthur M. (1965) The Battle Against Unemployment and Inflation: Problems of the Modern Economy. New York: W.W. Norton & Co.; ISBN 0-393-95055-7 (1983; 3rd revised edition).
• Case, Karl E. & Fair, Ray C. (1999). Principles of Economics (5th ed.). Prentice-Hall. ISBN 0-13-961905-4.
• Okun, Arthur M. (1962). "Potential GNP, its measurement and significance". Cowles Foundation, Yale University.
• Plosser, Charles I. and Schwert, G. William (1979). "Potential GNP: Its measurement and significance: A dissenting opinion", Carnegie-Rochester Conference Series on Public Policy
• Knotek, Edward S. "How Useful Is Okun's Law." Economic Review, Federal Reserve Bank of Kansas City, Fourth Quarter 2007, pp. 73–103.
• Prachowny, Martin F. J. (1993). "Okun's Law: Theoretical Foundations and Revised Estimates," The Review of Economics and Statistics, 75 (2), pp. 331–336.
• Gordon, Robert J., Productivity, Growth, Inflation and Unemployment, Cambridge University Press, 2004
• McBride, Bill (11 October 2010). "Real GDP Growth and the Unemployment Rate". Calculated Risk. Retrieved 5 December 2010.
• Goto, Eiji; Burgi, Constantin. "Sectoral Okun's Law and Cross-Country Cyclical Differences" (PDF). İstifadə tarixi: 2020-09-09.
• Ball, Laurence; Leigh, Daniel; Loungani, Prakash. "Okun's Law: Fit at 50?" (PDF). İstifadə tarixi: 2020-09-09.