POS terminal

POS terminal (ing. Point Of Sale) – Ödəniş kartı ilə ticarət mərkəzlərində, mağazalar­da, iaşə obyektlərində apa­rılan ödənişlər elektron ödəniş aləti olan POS-ter­minal vasitəsi ilə həyata keçirilir. POS-terminal kart vasitəsilə malların, iş və xidmətlərin dəyərinin ödə­nilməsi, valyuta mübadiləsi əməliyyatlarının aparılma­sı, habelə nağd pul vəsaiti­nin alınması üçün nəzərdə tutulmuş avadanlıqdır.

Nağdsız ödəniş nədir?

Nağdsız ödəniş pul nişanlarından istifadə etmədən pul və­saitlərinin bir bank hesabından digər bank hesabına köçürülməsi vasitəsilə həyata keçirilən hesablaşmadır. Nağdsız ödənişlər və­saitlərin dövriyyəsinin sürətləndirilməsində, nağd pulların çapı, daşınması, saxlanması və təsərrüfat əməliyyatlarının xərclərinin azalmasında, nəticədə isə iqtisadiyyatın inkişafında əhəmiyyətli rol oynayır.

POS-terminal həm ödəniş kartı sahibləri, həm də biznes subyektləri üçün faydalıdır. POS-terminal üzrə əməliyyatlar həyata keçirilərkən bir qayda olaraq iki nüsxədə qəbz çap olunur. İmzalanmış qəbzin bir nüsxəsi təsərrüfat subyektində qalır, digəri isə kart sahibinə verilir. Bu qəbzin alınması malın dəyişdirilməsi, geri qaytarılması və istehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi baxımından digər məqsədlər üçün zəruridir.

DİQQƏT! POS-terminal vasitəsilə malın və ya xidmətin ödənilməsi zamanı müştəridən komissiya tutulmur!

Ödəniş kartları

Ödəniş kartı malların, iş və xidmətlərin dəyərinin ödənil­məsi, öz hesabından digər şəxsin hesabına pul vəsaitinin köçü­rülməsi, habelə nağd pul vəsaitinin əldə edilməsi üçün istifadə edilən ödəniş alətidir.

İnkişaf etmiş ölkələrdə alış-verişin təxminən 80-85 faizi ödəniş kartı vasitəsi ilə aparılır. Dünyada 1,5 milyarda yaxın ödəniş kartları mövcüddur.

Artıq bir neçə ildir ki, Azərbaycanda də ödəniş kartlarının tət­biqinə başlanmış və bu kart istifadəçilərinin sayı ilbəil artmaq­dadır. Hal-hazırda Azərbaycanda 4,5 milyona yaxın ödəniş kartı istifadə olunur. Əksər müəssisə və təşkilatlarda, təhsil və səhiy­yə sahəsində işləyənlərin əmək haqları, pensiya və müavinətlər həmin şəxslərin bank hesablarına daxil olur. Onlar da bu vəsait­dən ödəniş kartları vasitəsilə müxtəlif əməliyyatlar aparırlar.

Ödəniş kartlarının növləri

Əməliyyatların aparılmasına görə ödəniş kartları iki yerə bölünür:

• debet kartlar – kart sahibinə hesabında olan pul və­saiti həcmində əməliyyat aparmaq imkanı verən kartdır.
• kredit kartlar – kart sahibinə müəyyən olunmuş şərtlər və limit daxilində məhsul və xidmətlərin alışını real­laşdırmaq və hesabda kifayət qədər pul olmadıqda kredit əldə etmək hüququ verən kartdır.

Ödəniş kartları onda olan məlumatın saxlanılması və oxun­masına görə maqnit lentli və ya çipli olur.

Beynəlxalq ödəniş sistemləri

Visa İnternational, MasterCard İnternational, American Express və digər beynəlxalq ödəniş sistemləri vasitəsilə ödəniş kartlarından tək ölkədaxili deyil, dünyanın əksər ölkələrində əməliyyat aparmaq mümkündür. Dünyada ödəniş kartı ilə aparılan əməliyyatların əksəriyyəti Visa İnternational, MasterCard İnternational, American Express sisteminin, qalanları isə digər ödəniş sistemlərinin payına düşür.

Eyni ödəniş sisteminə aid olan kartlar xüsusiyyətlərinə görə fərqlənir. Məsələn: Visa Electron/ Maestro - bu plastik kart növləri debet rejimində işləyir və banklardan, banko­matlardan (ATM) nağd pul götürülməsi, POS-terminal quraş­dırılmış pərakəndə ticarət, iaşə, digər xidmət obyektlərində ödənişlərin aparılması və kommunal xidmətlərin dəyərini ödəmək üçün istifadə edilə bilər. Bu kartlar dünyada ən geniş yayılmış kartlarıdır.

Visa Classic/ MasterCard Standard - bu klassik kartlar istər debet, istərsə də kredit rejimində işləyir. Visa Electron/ Maestro kartlarınının bütün üstünlüklərindən əlavə aviabiletləri, mehmanxanalarda otaqları və s. kimi xidmətləri, internet vasitəsilə malları sifariş etmək imkanına malikdir.

Visa Gold/ MasterCard Gold -qızıl kart öz sahibinin yüksək maliyyə mövqeyini göstərən elit kartdır. Bu növ kartlar bütün rejimlərdə işləyə bilir. Classic/ Standard kartların bütün üstünlüklərindən istifadə etmək və kartların müstəsnalığını nəzərə alaraq asanlıqla ən iri ödənişlər aparmaq mümkündür.

Visa Platinum / MasterCard Platinum -bu kartların sahibləri dünyanın ən nüfuzlu mehmanxanalarında, butiklərində, restoranlarında və s. mötəbər yerlərində müstəsna xidmət və güzəştlərə malik olur.

Göstərilən üstünlüklərdən başqa, hər bir bank öz kartlarına (müştərilərinə) bir sıra əlavə xidmətlər vəəlverişli şərtlər təqdim edir. Məsələn, ölkədaxili alış-verişlərə görə güzəştlər və hədiyyə bonusları, kartda olan məbləğin qalığına depozit faizlərinin hesablanması və s. Odur ki, kart seçməzdən öncə onun vasitəsilə ən çox hansı əməliyyatın aparılacağı müəyyənləşdirilməlidir.

Ödəniş kartlarının üstünlükləri

Ödəniş kartlarının çoxsaylı imkanlarına baxmayaraq, Azərbaycanda onlardan əksər hallarda hesabda olan vəsaitin bankomat vasitəsilə nağdlaşdırılması üçün istifadə olunur. Halbuki, ödəniş kartlarının bir sıra unikal üstünlükləri mövcuddur.

• Pul vəsaitinin istifadəsinin daha rahat olması - ticarət mərkəzlərində məhsul və xidmətlərin dəyərinin ödənilməsi;

- konvertasiya əməliyyatı zamanı əməliyyatların istənilən valyutada həyata keçirilməsi;

- səyahət zamanı nağd pulla bağlı ehtiyacların ödənilməsi;

- gömrükdən keçirilən pul vəsaitlərinin bəyan edilməsinə ehtiyacın qalmaması;

- hesabda pul olmadıqda, tez bir zamanda hesabın bank vasitəsilə artırılması.

• Təhlükəsizlik

- ödəniş kartının itməsi və ya oğurlanması zamanı bankı vaxtında məlumatlandırmaqla pul vəsaitlərindən istifadənin qarşısının alınması.

DİQQƏT! Ödəniş kartının təhlükəsizliyi üçün PİN­kod kart sahibi tərəfindən məxfi saxlanmalıdır.

• Vaxta qənaət

- fərqli ödənişlərin eyni vaxta evdən və ya iş yerindən ayrılmadan yerinə yetirilməsi;

- vergi və rüsumların, kommunal xərclərin (işıq, qaz, su, telefon və s.) internet vasitəsilə ödənilməsi;

- elektron ödənişlərin qısa müddətdə şəxsi vərəqədəəks olunması;

- mehmanxana nömrələrinin öncədən sifariş edilməsi;

- avia biletlərin və digər mal və xidmətlərin internet vasitəsi ilə alışı.

• Şəxsi büdcənin səmərəli planlaşdırılması - pul vəsaitinin daxil olması və xərclənməsi barədə hesabatın əldə edilməsi;

- hesabda olan vəsaitlərə depozit faizlərin hesablanması;

- ödəniş kartı vasitəsilə həyata keçirilən əməliyyatlar üzrə bonusların əldə edilməsi və ya xərclənən məbləğin müəyyən hissəsinin həyata keçirilən kampaniya çərçivəsində hədiyyə şəklində geri əldə etmək imkanının olması.

POS-terminaldan istifadə müəssisələrə nə verir?

• ödəniş məbləğlərinin dəqiq olması və hesablaşmala­rın rahat aparılması;
• qalıq məbləğin müştəriyə qaytarılması üçün kiçik əskinaslara ehtiyacın yaranmaması;
• müştərilərin sayının artırılması;
• nağd vəsaitlərlə olan əməliyyatlarda iş yükünün azaldılması;
• inkassasiya xidmətlərinə olan ehtiyacın azaldılması;
• mal və xidmətlər üzrə hesablaşmalar zamanı təhlü­kəsizliyin artırılması;
• saxta pullarla hesablaşma riskinin aradan qaldırıl­ması.

POS-terminalların quraşdırılması

POS-terminalların quraşdırılması və istifadəsi Nazirlər Kabinetinin 18 fevral 2006-cı il tarixli “Azərbaycan Respublikası ərazisində POS-terminalların istismar və istifadə edilməsi qaydaları” ilə tənzimlənir. Bu qaydalara əsasən, POS­terminalın quraşdırılması üçün təsərrüfat subyekti banka aşağıdakı sənədləri təqdim edir:

• bank hesabının açılması üçün zəruri sənədlər;

• müəssisə sahibinin və səlahiyyətli şəxsin şəxsiyyət vəsiqələrinin surəti;

• POS-terminal yerləşdiriləcək müəssisənin vergi orqan­larında uçota alınması haqqında Arayışın surəti (Obyektin kodu).

DİQQƏT! POS-terminalların quraşdırılması məqsədə­müvafiq hesab edilən obyektlərdə POS-terminal tətbiq edil­mədən quraşdırılan nəzarət-kassa aparatları Azərbaycan Respublikasının Vergilər Nazirliyi tərəfindən qeydiyyata alınmır.

• POS-terminalın quraşdırması üçün təsərrüfat subyekti istənilən bank ekvayerə (POS-terminalı quraşdıran və müştəriyə xidmət edən banka) müraciət edərək xidmət haqları, fəaliyyət prinsiplərini və s. əks etdirən müqavilə bağlayır;

• bank ekvayer POS-terminalın istifadəçisinə fəaliyyət növünə görə terminalda ödəniş kartları vasitəsiləəməliyyatların aparılması, beynəlxalq kartların xüsusiyyətləri və saxta kartların müəyyənləşdirilməsi üzrə tədris kursları təşkil edir və terminalın istifadəçisini gündəlik əməliyyatların aparılmasına dair yazılı təlimatla təmin edir.

• bank ekvayer müqavilə bağladığı prosessinq mərkəzi ilə POS-terminalı vergi orqanında qeydiyyatdan keçirir və qeydiyyat vərəqəsininin əslini təsərrüfat subyektinə göndərir;

• təsərrüfat subyekti qeydiyyat vərəqəsini aldıqdan sonra POS-terminalda əməliyyat aparılmasına başlanır.

Konfiqurasiyası

POS terminalın minimal konfiqurasiyası aşağıdakı kimi olur:

• modem
• maqnit kart oxuyucu
• çip kart oxuyucu
• çap qurğusu
• ekran
• klaviatura

POS terminallar istifadə yerindən asılı olaraq aşağıdakı kommunikasiya növlərindən biri və ya bir neçəsiylə işləyə bilər:

• Dial-Up
• Ethernet
• Wi-Fi
• GSM
• GPRS
• PPP

Bunlardan ən cox istifadə olunanı dial-up kommunikasiya növüdür. Adətən sabit quraşdırılmış POS terminallarda əməliyyatları yerinə yetirmək üçün dial-up-dan , uzaq məsafədən proqram yükləmək üçün isə PPP kommunikasiya növündən istifadə olunur.

Mənbələr

• Kreditkart.info

Həmçinin bax

• Vikianbarda Cash_register haqqında mediafayllar var.