Parıldaq arılar

Parıldaq arılar lat. Chrysididae-Hazırda dünya faunasında 200-ə yaxın növü məlumdur (Tobias, 1978).

Parıldaq arılar
Elmi təsnifat
XƏTA: latin parametri doldurulmayıb.
Beynəlxalq elmi adı
XƏTA HAQQINDA MƏLUMAT Bu parametr doldurulmayıb: latin
Şəklin VikiAnbarda axtarışı

Biologiyası

Chrysidoidea fəsiləüstü İki fəsilədən ibarətdir: Cleptidae və Chrysididae. Birinci fəsilə Azərbaycanda qeydə alınmamışdır.Parıldaq arılar fəsiləsi – Chrysididae. Hazırda dünya faunasında 200-ə yaxın növü məlumdur (Tobias, 1978). Onlar başlıca olaraq isti ölkələrdə yayılmışdır. Dişilərin qarıncığı xaricdən görünən üç seqmentdən ibarətdir, qalan seqmentlər isə nazik hərəki boruya - yumurtaqoyana çevrilmişdir. Bədəni metal rənglərində – mavi, yaşıl, qırmızı, parlaqdır. Parlaq arılar arıkimilərin sürfələrində parazitlik edir. Onların sahiblik dairəsi genişdir və bəzən bir növ hüdudlarında çox rəngarəngdir. Ancaq Cənubi Amerikada, Afrikanın cənubunda, Hind-Avstraliya sahəsində yayılmış 2 ibtidai yarımfəsilə Amiseginae və Loboscelidiinae çöpçülərdə Phasmatodea parazitlik edir. Böyük Qafqazda və Zaqafqaziyada 100-ə yaxın növü vardır (Nikolskaya, Popov, 1958). Azərbaycanın parlaq arıları zəif öyrənilsə də, respublika faunası üçün 60-dan artıq növ müəyyənləşdirilmişdir. Onlar əsas etibarilə Chrysis, Holopyga, Hedychrum, Hedychridium, Chrysidea, Stilbum, Spinola, Pseudochrysis, Parnopes Omalus cinslərinə aiddir (Boqaçov, 1951; Hüseynzadə, 1990).

Yayılması

Ən çox növ (30) Kiçik Qafqazda yaşayır: Chrysis scutellaris calandra Sem., Ch. marginata mosc., Ch. taczanowskyi Rad., Ch. dichroa Dahlb., Holopyga punctatissima Dahlb., Chrysidea pumila Klug., Stibum cyanurum Forster, Pseudochrysis humboldti Dahlb., Hedychrum virens caucasicum Mosc. və b. Böyük Qafqazdan 18 növ məlumdur: Chrysis sexdentata Chryst., Ch. uljanini Rad., Ch. distincta Mosc., Ch. gloriosa Dahlb, Ch. dichroa Dahlb., Spinola humboldti Dahlb., Omalus auratus virescens Mosc. və b. Talışda 15 növ qeydə alınmışdır: Ch. uljanini Rad., Hedichrum virens caucasicum Mosc., Stilbum cyanurum Forster, Parnopes grandifer Pall. və b. Kür-Araz ovalığında yaşayan 27 növdən Chrysis distincta Mosc., Ch. gloriosa Rad., Ch. taczanowskyi Rad., Hedychrum nobile Scop., H. virens caucasicum Mosc və b. göstərmək olar. Bütün Azərbaycan ərazisi üçün Chrysis sexdentata Christ., Holopyga punctatissima Dahlb. qeyd etmək lazımdır. Əksər növlər aran və dağətəyi qurşaqlarda, yalnız bəziləri dağlarda yaşayır. 1700 m yüksəklikdə tapılmış Parnopes grandior Pall., Talışın Diabar çökəkliyində 1900 m-də tapılmış Hedychrum virens caucasicum Mosc. və Böyük Qafqazda İlisu k. ətrafında 2000 m-də tapılmış Chrysis sexdentata Christ. belə növlərdəndir.

Ədəbiyyat

1. Azərbaycanın heyvanlar aləmi. Buğumayaqlılar II cild. Elm nəşriyyatı, 2004.səh 316-317.