Polialkilenqlikollar

Polialkilenqlikollar – müxtəlif qlikolların və spirtlərin olefin oksidləri (etilen oksidi, propilen oksidi və ya onların qarışığı) ilə reaksiyasından alınır.

Tərkibi və formulu

Bu birləşmələr molekullarında bir və bir neçə sərbəst hidroksid qrupu olan efirlərdir.Sürtkü yağı kimi işlədilən polietilenqlikolların ümumi formulu aşağıdakı kimidir:

HO-CH₂-CH₂(OCH₂- CH₂)n –OCH₂- CH₂OH

n=5÷20

Reaksiya üçün götürülən spirtlərin, karbohidrogen oksidlərinin xassələrindən və prosesin şəraitindən asılı olaraq müxtəlif polialkilenqlikollar almaq olar. Hazırda suda həll olunan və olunmayan polialkilenqlikollar istehsal edilir. Zəncirin uzunluğundan və quruluşundan asılı olaraq polialkilenqlikolların 50⁰C-də özlülüyü 1000(mm²/s).

Fiziki-kimyəvi və istismar xassələri

Polialkilenqlikollar – yüksək keyfiyyətli, sintetik sürtkü yağlarıdır,çünki onlar yaxşı temperatur əyrisinə malikdir. Polialkilenqlikolların özlülük indeksi, adətən, 135-180 olur. Aşağı temperaturlarda polialkilenqlikollar eyni özlülüklü mineral yağlara nisbətən durudur, donma temperaturu mənfi 65⁰C-dir, buxarlanması – eyni özlülüklü mineral yağları nisbətə çox aşağıdır.

Polialkilenqlikolların müsbət xasslərindən biri də mühərrikdə qatran, lak və bərk çöküntülərin əmələ gəlməsinin qarşısını ala bilməsidir. Yüksək temperaturlarda hava oksigeninin təsirindən polialkilenqlikollar polimerləşməyə məruz qalmayır, qatran əmələ gətirmirlər. Sərt oksidləşmə şəraitində isə paraçalanaraq uçucu maddələr əmələ gətirirlər. Polialkilenqlikolların təsirindən təbii və süni adətən şişmir, ona görə də müxtəlif rezin məmulatlarla təmasta onlarda istifadə edilir.

Tətbiqi

Polialkilenqlikol yağları texnikanın müxtəlif sahələrində:

-turboreaktiv mühərrikləri yağlaınması üçün, yeksək temperaturlarda transmissiya və kompressor yağları, istilikdaşığıcılar, köpüklənmə əleyhinə aşqar, hidromexanik transmissiya yağları, tormoz sistemləri üçün mayelər kimi;

- Polialkilenqlikol yağlarının sulu məhlulları - təyyarə və sənaye qurğularının hidrosistemlərində alışmayan mayelər kimi işlədilir.

Polialkilenqlikollar – mineral yağları nisbətən daha uzun müddətdə köhnəlir. Mineral yağların köhnəlməsinin qarşısını almaq üçün polialkilenqlikollardan istifadə olunur. Bundan əlavə, konsistent yağlarını hazırladıqda mineral yağların əvəzinə onlardan əsas komponent kimi istifadə etmək olar. Polialkilenqlikolların iştırakı ilə alınmış konsistent yağlar yüksək termiki, kimyavi və kolloid stabilliyi , eləcə də yaxşı donma xassəlləri ilə xarakterizə olunur.

Nöqsanlar

Polialkilenqlikol yağlarının çatışmayan cəhəti onların digər sintetik yağlar kimi nisbətən baha başa gəlməsidir. Ona görə də bu yağlardan mineral yağlarının tətbiqi mümkün olmadığı sahələrdə istifadə etmək daha məqsədəuyğundur.

Mənbə

1. Əliyeva N.T., Cavadova H.Ə., Qurbanov Ə.Ş., Hüseynova E.Ə., Əcəmov K.Y.// Yağlar, sürtkülər və texniki mayelər.// Bakı-2018.