Porgi və Bess

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Porgi və Bess
ing. Porgy and Bess
Bəstəkar
Dili ingilis dili
Janr melodram
Pərdə 3 pərdə[1]
Yaradılma tarixi 1934
İlk səhnələşdirmə 30 sentyabr 1935
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

"Porgi və Bess" (ing. Porgy and Bess) — Corc Gerşvinin dörd pərdə və doqquz səhnədən ibarət operası. İlk dəfə 1935-ci ildə səhnəyə qoyulan opera əvvəllər o qədər də uğurlu olmasa da, 1950-ci illərdən ABŞ-da, sonra isə bütün dünyada geniş populyarlıq qazanmağa başladı. "Porgi və Bess" bəstəkarın yaradıcılığının zirvələrindən biridir. Gerşvinin operanı yaratmaq üçün seçdiyi musiqi materialı müxtəlifdir və caz, habelə blüz motivlərinə, zənci folkloruna və improvizasiyaya əsaslanır. Librettoda "yanlış" xalq tələffüzünün imitasiyasından istifadə olunur.

"Porgi və Bess" xaricdə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Opera 1945-ci ildə Avropaya çatdı. Həmin dövrdə o əsasən avropalı aktyorlardan ibarət truppalar tərəfindən İsveçrə və Danimarkada tamaşaya qoyuldu. Porgi və Bess yalnız 1952–1953-cü illər mövsümündə Avropa turnesinə çıxan Amerika zənci qrupu tərəfindən nümayiş etdirildikdən sonra Avropada həqiqətən məşhurlaşdı. Bundan əvvəl və ya ondan sonra heç bir Amerika operası, hətta Can-Karlo Menottinin operalarının böyük uğuru belə, Porgi və Bessin Qərb dünyasının musiqi həyatında bu qədər güclü mövqeyini sarsıtmamışdı.

SSRİ-də opera konsert səhnəsində və radioda ifa olunurdu. 1956-cı ildə ABŞ-nin "Evrimen opera" zənci truppası "Porgi və Bess"i MoskvaLeninqradda nümayiş etdirdi, 1966-cı ildə Tallinndə, 1972-ci ildə Leninqrad Malı Opera və Balet Teatrının rus səhnəsində, 1980-ci ildə Stanislavski və Nemiroviç-Dançenko adına Moskva Musiqili Teatrında səhnələşdirildi. Operanın mətnini rus dilinə Samuil Bolotin və Tatyana Sikorskaya tərcümə etmişlər

Rubi Elzi — Sirina rolunun ilk ifaçısı (fotoqraf Karl van Vexten)
Partiya Səs Premyeradakı ifaçı
30 sentyabr 1935
Dirijor: Aleksandr Smollens
Porgi, əlil dilənçi bariton Todd Dankan
Bess, gənc zənci qadın soprano Enn Braun
Kroun, limanda yükdaşıyan fəhlə bariton Uorren Koulmen
Sportinq Layf, narkotacir tenor Con Babbls
Robbins, yükdaşıyan fəhlə bariton Henri Devis
Sirina, onun arvadı dramatik soprano Rubi Elzi
Piter, bal satan tenor Qas Saymons
Lili, onun arvadı soprano Helen Daudi
Mariya, Porginin qonşusu kontralto Jorjett Xarvi
Freziyer, vəkil bariton Con Rozemond Conson
Ceyk, balıqçı lirik bariton Edvard Mettyus
Klara, onun arvadı soprano Ebbi Mitçell
Dəfn ləvazimatları bürosunun sahibi bariton Con Qart
Nelson bariton Rey Yets
Yumaq satan soprano Helen Daudi

Məşhur fraqmentlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • "Summertime" — Klaranın laylası (1 pərdə).
  • "A Woman is a Sometime Thing" — Ceyk mahnısı (1 pərdə).
  • "My Man’s Gone Now" — Sirina və xorun ağısı (1 pərdə)
  • "It Take a Long Pull to Get There" — Ceykin mahnısı (2-ci akt).
  • "I Got Plenty o' Nuttin'", "Buzzard Keep on Flyin'" — Porginin mahnıları (pərdə 2).
  • "Bess, You Is My Woman Now" Porgi və Bess arasında duet (2-ci pərdə).
  • "Oh, I Can’t Sit Down" — xor qarşıdan gələn piknik haqqında oxuyur (2-ci akt).
  • "It Ain't Necessarily So" — Sportinq Layfın mahnısı (2-ci akt).
  • "What you want wid Bess" — Bessin mahnısı (2 pərdə).
  • "Oh, Doctor Jesus" — Bessin sağalması xahişi ilə "Doktor İsa"ya müraciət (2-ci akt).
  • "I Love You, Porgy" — Porgi və Bessin dueti (2-ci pərdə).
  • "There's a Boat That's Leavin' Soon for New York" — Sportinq Layfın mahnısı (3-cü akt).
  • "Bess, O Where’s My Bess?" — Porginin mahnısı (3-cü akt).
  • "O Lawd, I’m On My Way" Porgi və xorun son mahnısıdır (3-cü akt).

Maraqlı faktlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Operanın səhnələşdirilməsini əsasən Rusiyadan köçən mühacirlərin uşaqları (Gerşvinlər, Mamulyan, Smollens, Sudeykin) həyata keçiriblər.
  • 1983-cü ildə Mixail Lavrovski Gerşvinin musiqisi əsasında Porgi və Bess baletini səhnələşdirdi.
  • 1957-ci ildə Lui ArmstronqElla Fitscerald dueti ilə operanın ifasının yazısı işıq üzü gördü ki, bu da Corc Gerşvinin 1935-ci ildəki yaradıcılıq nümunəsinin dünya cazının iki görkəmli nümayəndəsi tərəfindən ifasının unikal nümunəsidir.
  • 1959-cu ildə Riçard Neş Otto Preminjerin "Porgi və Bess" filminin ssenarisini yazdı. Bu film "Ən yaxşı musiqili filmin musiqisi" nominasiyasında Oskar qazandı və "Ən yaxşı kostyum", "Ən yaxşı səs", "Ən yaxşı operator işi" nominasiyalarında Oskar mükafatına namizəd oldu. Həmçinin 1959-cu ildə "Ən yaxşı qadın aktrsia" (Doroti Dandridc) və "Ən yaxşı aktyor" (Sidni Puatye) nominasiyalarında "Qızıl Qlobus" mükafatına namizəd göstərilmişdir.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]