Qırmızı gəndəlaş
| Qırmızı gəndəlaş | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Sambucus racemosa | ||||||||||||||||
 | ||||||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||||||
|
||||||||||||||||
| Elmi adı | ||||||||||||||||
| Sambucus racemosa L. (1753) | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
Qırmızı gəndəlaş və ya adi gəndəlaş (lat. Sambucus racemosa) — adokskimilər fəsiləsinin gəndalaş cinsinə aid bitki növü.
Təbii yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]
Yarpağı tökülən kol və ya kiçik ağacdır.Latınca növ epitetini (lat racemosa) "salxımvari", "budaqlı" (lat.Racemus-"üzüm salxımı" kimi tərcümə etmək olar.Ədəbiyyatda növün bir neçə: salxımvari kəndalaş,qırmızı kəndalaş,adi kandalaş adına rast gəlinir.
Botaniki təsvir[redaktə | mənbəni redaktə et]
Hündürlüyü 1,5-3,5 m olan,düzgövdəli koldur.Cavan bitkilərin qabığı hamar,qocalarda soyulandır.Gövdələrin üzərində ağımtıl rəngli qabarcıqlar olur.Tumurcuqları iri,yumurtavaridir.Yarpaqları üzbəüz,lələkvari,uzunsov-lansetvari,xırda dişli olub,uzunluğu 5-10 sm-dir.Cavan yarpaqları bəzən tünd-qırmızı və ya bənövşəyi rəngli olur-bu çox miqdarda antosianın olması ilə əlaqədardır.Çiçəkləri xırda,ikicinsli,ikilidir,beşhissəli çiçəkyanlığı vardır.Çiçək tacı yaşılımtıl-sarı və ya sarımtıl-ağ,diametri 20 sm-dək olan möhkəm,uzunsov,yumurtavari və ya konusvari formalı,süpürgəvari çiçək qruplarına yığılmışdır.Erkəkcikləri 5-dir.Çiçəkləmə may-iyunda,meyvələri qırmızı rəngli çəyirdəkdir,iyul-avqustda yetişir.Çoxaldılma oduncaqlaşmış qələmlərlə aparılır.
Ekologiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]
Gilli torpaqlarda ,rütubətli şam meşələrində rast gəlinir.
Azərbaycanda yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]
Böyük Qafqazda,dağətəyi zonalarda təbii şəraitdə yayılmışdır.
İstifadəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Dekorativ məqsədlə bağ və parklarda becərilir.Çiçəklərindən və meyvələrindən soyuqdəymə xəstəliklərinin,bronxial astmanın,baş ağrısının və revmotizmin müalicəsində istifadə edilir.Balverən bitkidir.