Qızılı qarağat
| Qızılı qarağat | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
|
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Cins: Növ: Qızılı qarağat |
||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
|
||||||||||
| ||||||||||
Qızılı qarağat (lat. Ribes aureum) — bitkilər aləminin daşdələnçiçəklilər dəstəsinin motmotukimilər fəsiləsinin qarağat cinsinə aid bitki növü.
Təbii yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]
Qafqazda, Orta Asiyada, Uzaq Şərqdə, Şimali Amerikada geniş yayılmışdır. XIX əsrdən mədəni şəraitdə becərilir.
Botaniki təsviri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Hündürlüyü 2 m-ə çatan, qırmızı, çılpaq və ya xırda zoğlara malik olan kol bitkisidir. Yarpaqların uzunluğu 5 sm, eni 4 sm, növbəli, dairəvi-yumurtavari, qutucuqlu, kənarları dərin, 2-3 dişvari dilimli, hər iki tərəfdən çılpaq, qaidəsi pazvaridir. Yarpaqları payızda qızarır. Mart ayının axırı, aprel ayının əvvəllərində çiçəkləyir. Çiçək salxımları 3-7 sm uzunluqda, hər salxımda 5-15 ədəd çiçək olur. Çiçəklərin uzunluğu 1 sm, eni isə 1,5 sm, sarı, ətirlidir. Ləçəkləri narıncı-qırmızı rəngdə olmaqla kasayarpaqlarından 2 dəfə qısadır. Giləmeyvələri iyulda yetişir. Giləmeyvələri şar formalı, qara və ya qırmızımtıl-qonur, 6-8 mm diametrində olub, yeməlidir. Toxum və qələmlə çoxaldılır.
Ekologiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]
Abşeronda torpağın münbitliyinə və rütubətə davamlıdır. Yayda uzun müddət suvarılmadıqda bəzən yarpaqlarını tökür. Şaxtada bitkilər dona bilər, ancaq yazda asanlıqla bərpa olunur.
Azərbaycanda yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]
Bəzi rayonlarda, Abşeronun yaşıllıqlarında və həyətyanı sahələrdə əkilib becərilir.
İstifadəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Giləmeyvələrindən kompot, mürəbbə və cemlər hazırlanır. Qızılı qarağatda C vitamini 3-4 dəfə azdır. Ancaq meyvələrində çox miqdarda A vitamini (karotin) vardır. İri, qızılı-sarı çiçəklərinin güclü, xoş ətri olur. Payızda yarpaq ayaları alabəzək olur və yaşıl fonda qırmızı, sarı xallar əmələ gəlir. Sahəni bəzəmək üçün, canlı hasarın, qarışıq bordyurun tərkibində becərilir.