Qızıl Qapı (Qüds)
| Qızıl Qapı | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Növü | memarlıq strukturu[d], Darvaza |
| Ölkə | |
| Koordinatlar | 31°46′44″ şm. e. 35°14′13″ ş. u. |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Qızıl Qapı (Qüds) — Məbəd dağının yeganə şərq qapısı və bir vaxtlar bu istiqamətdən şəhərə çıxışı təmin edən iki qapıdan biri. Məbəd dağının şərq divarının şimal hissəsində yerləşir. Bu, Qüdsün Köhnə Şəhərinin divarları içərisində bir neçə möhürlənmiş qapılar arasındadır, Hulda Qapısı və şərq divarının cənub tərəfində yerdən bir neçə mərtəbə yuxarıda yerləşən Bibliya və Xaçlılar dövrlərinə aid kiçik bir darvaza. Qızıl Qapı orta əsrlərdən bəri peyğəmbərliyin yerinə yetirilməsi üçün qoyulmuşdur. Onların tikilmə tarixi mübahisəlidir və darvazanın ərazisində heç bir arxeoloji işin aparılmasına icazə verilmir, lakin mövcud baxışların bölündüyü iki tarix göstərilir: son Bizans və ya erkən Əməvi dövrləri.[1]
Etimologiya[redaktə | mənbəni redaktə et]
Xristian ədəbiyyatında Qızıl Qapı adı istifadə olunur. Qızıl Qapının İbranicə adı Şaar Ha-Rachamim (İbranicə: שער הרחמים), Mərhəmət Qapısıdır. Ərəb dilində onlar Bab əd-Zəhəbi adı ilə tanınırlar. Bu da "Bab əz-Zəhəbi" yazılır "Qızıl Qapı" mənasını verir. Başqa bir ərəb adı Əbədi Həyat Qapısıdır. Bundan əlavə, müsəlmanlar arasında qoşa qapının iki qapısının hər birinin öz adı var: cənub qapısı Bab ər-Rəhmə, "Rəhmət qapısı", şimal qapısı isə Bab ət-Tövbə, "Tövbə qapısıdır. "[2]
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
İndiki darvaza, ehtimal ki, eramızın 520-ci illərində tikilmişdir. Eramızdan əvvəl, yaxınlıqda aşkar edilmiş İkinci Məbəd dövrünə aid xeyli köhnə qapının xarabalıqları üzərində və Yerusəlimdə I Yustinianın tikinti proqramının bir hissəsi idi. Alternativ bir nəzəriyyə onların 7-ci əsrin sonlarında Əməvi xəlifələri tərəfindən muzdlu Bizans sənətkarları tərəfindən tikildiyini bildirir. 810-cu ildə müsəlmanlar tərəfindən bağlanmış və 1102-ci ildə xaçlılar tərəfindən yenidən açılmış, 1187-ci ildə Qüdsü geri aldıqdan sonra Səlahəddin tərəfindən möhürlənmişdir. Osmanlı sultanı Qanuni Sultan Süleyman onları şəhər divarları ilə birlikdə bərpa etmiş, lakin 1541-ci ildə divarları örtmüş və bu günə qədər bu vəziyyətdə qalmışdır.[3] Osmanlı türkləri bağlı qapını müşahidə qülləsinə çevirdilər. Birinci mərtəbə səviyyəsindəki tağlı zal dörd sütunla Mərhəmət Qapılarına — Bab ər-Rəhmə və Tövbə Qapılarına, Bab əl-Tövbəyə aparan iki keçidə bölünür, üst mərtəbədəki otaqda tavan kimi iki örtülü günbəz vardır.[4]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "IRCICA / ISLAMIC ARCHITECTURAL HERITAGE DATABASE". ircicaarchdata.org. 2015-09-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-09-27.
- ↑ "The Golden Gate". www.jerusalem.muni.il (ingilis). 2021-10-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-24.
- ↑ Ritmeyer, K., & Ritmeyer, L. "Reconstructing Herod's Temple Mount in Jerusalem" (PDF). Biblical Archaeology Review. 15 (6). 1989: 23–42. 2021-12-27 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-02-01.
- ↑ Issacharoff, Avi. "Palestinians celebrate victory after Israel capitulates, again, on Temple Mount". Times of Israel (ingilis). 2019-02-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-25.