Qəşəng süsən
| Qəşəng süsən | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||
| Elmi təsnifat | ||||||
|
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Qəşəng süsən |
||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||
| ||||||
Qəşəng süsən (lat. Iris elegantissima) — süsənkimilər (Iridaceae) fəsiləsindən bitki növü.
Elmi adı - Iris elegantissima D. Sosn.
IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu “Nəsli kəsilməyə həssas olanlar” kateqoriyasına aiddir –VU D2. Azərbaycanın nadir növüdür.[1]
Qısa morfoloji təsviri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Çoxillik ot bitkisidir. Kökümsovu qısa, sürünən, gövdə 20 sm hündürlükdədir, 1 iri təpə çiçəyi var. Yarpaqları boz-göyümtül, dar-xətvari, bəzən oraqvari əyilmiş, gövdədən qısadır. Təpə yarpaqları otşəkilli-pərdəlidir, gövdədən qısadır. Çiçəkyanlığının borucuğu uzun, silindrvaridir. Çiçəkyanlığının xarici tərəfi 6 sm-ə qədər uzunluqda, aşağı dartılmış, tünd boz, tünd – qəhvəyi ləkəli damarlı, ortada iri tünd – qəhvəyi ləkə var. Daxili tərəf dikdurandır, bir neçə xarici tərəfə keçən ağımtıl, sarı-tüstüvari fonda bənövşəyi damarlıdır.[2]
Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Çiçəkləməsi iyun ayındadır. Kökümsov və toxum vasitəsilə çoxalır. Quru, daşlı-çınqıllı yamaclarda və yovşanlı yarımsəhralarda yayılmışdır. Kseromezofitdir. Dekorativ bitkidir.[2][3][4]
Yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]
Naxçıvan MR (Sədərək rayonunun aşağı və orta dağ qurşaqlarında)[2][3][5][6]
Sayı və tendensiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]
Populyasiyalarına kiçik sahələrdə, nadir hallarda rast gəlinir. Azalır.[6]
Məhdudlaşdırıcı amillər[redaktə | mənbəni redaktə et]
Antropogen amillər (növün yığılması, otarılma)[7]
Mühafizə tədbirləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Xüsusi qorunma tədbirləri yoxdur. Yasaqlıqların yaradılması vacibdir.
Naxçıvan – Sədərək kəndi ətrafında. Azərbaycandan kənarda – Ermənistan, İranda yayılmışdır. Aşağı və orta dağlıq qurşaqlarının quru, daşlı, cınqıllı yamaclarında bitir. Nəzərə çarpacaq dərəcədə azalmaqdadır.[1]
Çoxalması[redaktə | mənbəni redaktə et]
Toxumla və vegetativ yolla çoxalır. Çiçəkləyən bitkilərin toplanması, kök yumruların gəmirəcilər tərəfindən yeyilməsi bitkinin sayının azalmasına səbəb olmuşdur. Azərbaycan Botanika İnstitutunun Botanika bağında becərilir. Xüsusi mühafizə tədbirlər hazırlanmamışdır.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət". 2017-05-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-04-27.
- ↑ 1 2 3 Флора Азербайджана, 1952
- ↑ 1 2 Azərbaycan SSR-in Qırmızı kitabı, 1989
- ↑ Ибадлы О.В. 2005
- ↑ Salayeva Z.K., 2006
- ↑ 1 2 Naxçıvan MR-in Qırmızı Kitabı, 2010
- ↑ Hacıyev V.C., İbrahimov Ə.Ş., 1981