Qarakeçid qətliamı
| Qarakeçid qətliamı | |
|---|---|
| Əsas münaqişə: Türkiyə–PKK münaqişəsi | |
| Ümumi məlumatlar | |
| 37°33′42″ şm. e. 42°06′34″ ş. u.HGYO | |
| Yeri | Qarakeçid, Siirt (hazırda Şırnak), Türkiyə |
| Tarix |
|
| Hücum metodu | silahlı hücum |
| Ölü sayı |
|
| Törədən(lər) | PKK |
| Şübhəli(lər) | Mustafa Çimən |
Qarakeçid qətliamı — 8 noyabr 1984-cü ildə PKK silahlılarının Türkiyədə, Siirtin Eruh rayonunda (sonradan Şırnaka birləşdirilmişdir) Qarakeçid kəndinə (kürd. Spivyan, Sipîbiyan)[1] hücumu. Hadisə və qətliam nəticəsində 9 mülki vətəndaş öldürülmüşdür,[2][3] PKK-nın ilk kütləvi mülki hücumu olduğunu iddia edilir.[4][5] Bu hadisə PKK-nın eyni kəndə həyata keçirdiyi üç hücumdan ikincisidir.[3][6]
Hadisə
[redaktə | mənbəni redaktə et]Dövrün MDP-dən olan, Hatayı təmsil edən millət vəkili Murad Sökmənoğlunun şifahi sualına daxili işlər naziri İldırım Ağbulud cavabında PKK-nın ilk dəfə 22 sentyabr 1984-cü ildə Qarakeçid kəndinə hücum etdiyini və bu hücum nəticəsində bir kənd mühafizəçisinin yaralandığını bildirmişdi.[2][3] İkinci hücumun 8 noyabr 1984-cü ildə saat 19:30 radələrində başladığı bildirilmişdir.[7] İldırım Ağbuludun sözlərinə görə, kənd qoruyucusu və muxtarın evlərinə atılan raketlər nəticəsində can itkisi baş vermişdir.[2][3] Hücum nəticəsində dördü Can və Sevim ailəsinin üzvü olmaqla doqquz mülki şəxs həlak olmuşdur. Həlak olan mülki şəxslərin adları belədir: Asiyə Can, Leyla Şahin, Aynur Sevim, Lütfiyə Sevim, Ayşə Can, Vəli Can, Bahar Sevim, Bədrəddin Sevim və Zeynəb Can.[5]
Nəticə
[redaktə | mənbəni redaktə et]Hücumda iştirak edən bir PKK silahlısının münaqişə zamanı və ya ondan sonra öldürüldüyü iddia edilmişdir.[3] 4 dekabr 1984-cü ildə 7-ci Ordu Korpusu və hərbi vəziyyət komandiri general-leytenant Qaya Yazqan, onu müşayiət edən Diyarbəkir valisi Ehsan Dədə və Siirt valisi Rəcəb Birsin Özənlə birlikdə 40 ev və 200 nəfərlik kəndi ziyarət etmişdir. Bu zaman kənd sakinlərinə ərzaq, geyim və dəftərxana ləvazimatları, həmçinin 7 ədəd uzun lüləli "Kalaşnikov" avtomatı və patronları da təhvil verilmişdir.[7]
9 may 1985-ci ildə Diyarbəkir Hərbi Məhkəməsində 7-ci Ordu Korpusu və hərbi vəziyyət komandanlığının o günə qədər həbsdə olan 19 şəxsin işi üzrə keçirilən ilk iclasda hərbi prokuror müəyyən şəxsləri Qarakeçid kəndində 9 qadın və uşağın qətlində ittiham edilmişdir. 9 may 1985-ci ildə yeddi şübhəlinin edamı, bu hadisədə əsas şübhəli olan Mustafa Çimən üçün isə altı dəfə edam tələbi irəli sürülmüşdür.[8] Qətliamda iştirak edən qüvvələrin rəhbəri olduğu iddia edilən Mustafa Çimən 19 dekabr 1984-cü ildə tutulmuşdur. Dindirildiyi vaxt qüvvələrin başçısı olduğunu qəbul etmişdir, peşman olduğunu əlavə etmişdir.[5] Mustafa Çimən ilk dəfə tətbiq edilən Peşmanlıq qanunu və Cəmiyyətə reinteqrasiya qanunundan faydalanmaq üçün məhkəməyə müraciət etmişdir. Bu ərizə məhkəmə tərəfindən qəbul edilmiş və təqsirkar bilinən şəxs 24 il ağır həbs cəzasına məhkum edilmişdir. Mahsum Qorxmazın siyasi və hərbi köməkçisi olduğu bildirilən Mustafa Çimən 1990-cı ildə azad edilmiş və həmin il PKK silahlıları tərəfindən öldürülmüşdür.[9]
PKK üçüncü və sonuncu dəfə 18 sentyabr 1987-ci ildə Qarakeçid kəndinə hücum etmişdir. Hadisə zamanı həlak olanların adı Əli Bəxşi (55), Bahar Bəxşi (30), Yusif İldırım (45), Zeynəb Şahin (27), Ömər Timur (22) və Əli Gök (?) olan 6 kürd əsilli Türkiyə vətəndaşı öldürülmüşdür.[6]
1992-ci ildə qədim mağara kəndi olduğu qeyd edilən Qarakeçid kəndi boşaldılmış və 2021-ci ilə kimi kənddə daimi əhali yoxdur.[1]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 Nişanyan, Sevan. "Karageçit". Nişanyan Yer Adları (türk). 2021-12-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 Ekim 2021.
- ↑ 1 2 3 "30uncu Birleşim" (PDF). T.B.M.M. Tutanak Dergisi (türk). 8 (17): 502–503. 27 Aralık 1984. 16 Haziran 2022 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 16 Haziran 2022.
- ↑ 1 2 3 4 5 "Teröristler dokuz masumu öldürdü". Milliyet Gazetesi. 28 Kasım 1984. səh. 6.
Akbulut, Karageçit köyüne teröristlerce ilk saldırının 22 Eylül tarihinde yapıldığını, bu saldırıda bir köy bekçisinin yaralandığını, bir teröristin de öldürüldüğünü söyledi. ... Ancak, güvenlik güçlerinin anında müdahalesi sonucu köyün içine giremeyen teröristler, köy bekçisi ile muhtarın evlerine uzaktan raket atışı yapmışlardır.
[ölü keçid] - ↑ Işın, Musa. Kürtlerin PKK ile imtihanı. Timaş Yayınları (1. baskı). Cağaloğlu, İstanbul. 2018. ISBN 9786050827705.
- ↑ 1 2 3 Özdağ, Ümit. Pusu ve katliamların kronolojisi: PKKʹnın gerçekleştirdiği toplu katliamlar. Kripto (1. baskı). Ankara. 2009. ISBN 9786054125180.
- ↑ 1 2 "PKK, Karageçit'in yakasını bırakmıyor. Köye 3.baskın: 6 ölü". Milliyet Gazetesi. 18 Eylül 1987. səh. 3. 2022-08-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-08-18.
Siirt'in Şırnak ilçesine bağlı Karageçit köyü yakınlarında bulunan göçer çadırlarına baskın düzenleyen PKK militanları, aralarında kadınların da bulunduğu 6 kişiyi otomatik silahlarla kurşuna dizdi.
- ↑ 1 2 "Katliam köyüne yardım yağdı". Milliyet Gazetesi. 4 Aralık 1987. səh. 6. 2022-08-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-08-18.
8 Kasım 1984 günü gece saat 19.30 sıralarında bölücü teröristlerin bombalı ve silahlı saldırısına uğrayan ve 9 yurttaşımızın şehit edildiği Eruh'un Karageçit köyüne kışlık yiyecek ve giyecek yardımı yapıldı. ... 7 adet Kalaşnikof otomatik, uzun namlulu silah ve mermi verildi.
- ↑ "PKK davasında önemli itiraflar". Milliyet Gazetesi. 9 Mayıs 1985. səh. 9. 2022-08-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-08-18.
Askeri Savcı, 7 sanığın idamını, 1 sanığın da 6 kez idamını istedi ... iddianameyi okuyan savcı ... Karageçit köyünde 9 kadın ile çocuğu öldürdüklerini öne sürdü.
- ↑ "6. Bölüm: 15 Ağustos eyleminin ayrıntıları ve sonuçları". Darka Mazı. 30 Ağustos 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 Ekim 2021.
Bu isimlerden bazıları daha sonra PKK tarafından infaz edildi. Terzi Cemal (Ali Ömürcan), Tevfik (Mustafa Çimən) bunlardan biriydi.