Quşəppəyi
| Quşəppəyi | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Capsella | |||||||||||||||
 Adi quşəppəyi (Capsella bursa-pastoris) | |||||||||||||||
| Elmi təsnifat | |||||||||||||||
|
|||||||||||||||
| Elmi adı | |||||||||||||||
| Capsella Medik. | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Quşəppəyi (lat. Capsella[1], krımtat. çoban çantası [2], türk. çobançantası, qaq. çoban çantası [3], qaz. жұмыршақ [4]) — kələmçiçəyikimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi [5].
Botanik özəllikləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Xaççiçəklilər fəsiləsindən olan ikillik ot bitkisi dünyanın mülayim qurşaqlarında yayılmışdır. Azərbaycanda bitkinin yalnız bir növü olan adi quşəppəyi (Capsella bursa pastoris) vardır. Bitkinin gövdəsindəki yerüstü yarpaqları oturaq, yuxarı gövdəsindəki yarpaqları isə saplaqlı olaraq rozet formalıdır. Quşəppəyinin xırda ağrəngli çiçəkləri salxımvaridir. Meyvələri buynuzcuqlu olub, üçbucaq şəkillidir. Quşəppəyi faydalı dərman bitkisidir. Tərəvəz bitkiləri becərilərkən bəzən mədəni bitkilərin toxumu ilə qarışıq bitmiş quşəppəyi bitkisini, alaq otu bilərək məhv edirlər.
Kimyəvi tərkibi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Bitkinin tərkibində efir yağı, aşı maddəsi, askorbin turşusu, alma və limon turşuları da vardır. Bundan başqa bitkinin tərkibində xolin, asetilxolin, tiramin və s. qiymətli maddələr də vardır. Quşəppəyi toxumlarının tərkibində 20%-dək bitki yağı olur. Buna görə də həmin bitki heyvanlar və insanlar tərəfindən həvəslə yeyilir.
İstifadəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Xalq təbabətində quşəppəyi bitkisinin (toxumla birlikdə) cövhərindən hazırlanmış məlhəmlə hamilə qadınlarda uşaqlıq yolu qanaxmasına qarşı (tampon qoymaqla) istifadə edirlər. Bitkinin cavan zoğlarından təzə və qurudulmuş halda milli xörəklərdə istifadə olunur.[6][7]
Təsnifatı[redaktə | mənbəni redaktə et]
Azərbaycanın dərman bitkiləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Adi quşəppəyi (Capsella bursa-pastoris)
Digər növləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Capsella abscissa
- Capsella andreana
- Capsella australis
- Capsella austriaca
- Capsella divaricata
- Capsella draboides
- Capsella gracilis
- Capsella grandiflora
- Capsella humistrata
- Capsella hybrida
- Capsella hyrcana
- Capsella integrifolia
- Capsella lycia
- Capsella mexicana (sin. Bursa mexicana)
- Capsella pillosula
- Capsella pubens
- Capsella puberula
- Capsella rubella
- Capsella schaffneri (sin. Asta schaffneri)
- Capsella stellata
- Capsella tasmanica
- Capsella thomsoni
- Capsella thracica
- Capsella viguieri
- Capsella villosula
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
- ↑ "Русско-крымскотатарский разговорник". 2013-01-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-05-05.
- ↑ Русско-гагаузский онлайн словарь
- ↑ Русско-казахский онлайн-словарь
- ↑ Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
- ↑ "Feyruz Bağırov. Naxçıvan təbii sərvətləri. Naxçıvan, 2008" (PDF). 2012-07-25 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-05-05.
- ↑ ""Herba Flora" müalicəvi bitkilər və fitoçaylar - Quşəppəyi". 2016-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-05-05.
|
İkiləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |